نامیرا ی کرمیار

بررسی رمان «نامیرا» اثر صادق کرمیار

صادق کرمیار از آن دست نویسندگانی است که در آثار خود دغدغه‌های مذهبی و تاریخی فرهنگ مردم ایران را با نگاهی تازه و متفاوت به تصویر می‌کشد. تحصیلات دانشگاهی کرمیار در رشته الهیات بوده و زمینه کاری او ادبیات داستانی و رمان است و نخستین داستان خود را در سال 1367 در روزنامه اطلاعات به چاپ رساند.  نویسنده و سردبیر برنامه ادبی رادیو با نام «درامتداد شب» طی سال گذشته به خاطر نگارش رمان ‌«نامیرا» شایسته تقدیر در بیست و هشتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شناخته شد. نامیرای کرمیار از جمله معدود کتاب هایی است که توانسته عنوان کتاب منتخب سومین دوره جایزه جایزه جلال آل احمد را به خود اختصاص دهد و پس از کسب این جایزه به چاپ دوم هم رسید.

داستان «نامیرا» درباره دختر و پسری جوانی است که بین سرداران بزرگ برای حمایت از امام حسین(ع) و یزید تردید دارند؛ در ادامه داستان، این دو جوان طی استدلال‌های مختلف به حقانیت امام حسین(ع) پی می‌برند.

کرمیار در این اثر از زاویه‌ای جدید به بخشی از تاریخ اسلام و شیعه می‌پردازد که مهم‌ترین اصل در فرهنگ و باور یک ملت محسوب می‌شود. با این وصف نامیرا را می‌توان یکی از آثار برجسته در زمینه ادبیات داستانی به شمار آورد.

صادق کرمیار خالق این رمان در طی گفت و گویی که با او صورت گرفته، به این کتاب پرداخته است:

درون مایه اصلی کتاب «نامیرا» چیست و در چه فضایی اتفاق می‌افتد؟

این کتاب داستان تردید آدم‌هاست و حال و هوای جوانی به نام «عبدالله‌بن عمیر» را روایت می‌کند که به دنبال حقیقت است و می‌خواهد بداند در جریان جنگ امام‌حسین (ع) و یزید در واقع حق با کدام‌شان است. و در آخر تصمیم می‌گیرد برای مقابله با کفار به جنگ یزید برود.

از طرفی دیگر داستان به بیان خلق و خوی مردم کوفه، خودخواهی و طلبکار بودن آنها می‌پردازد و مهر تاییدی است بر کلامی از حضرت علی (ع) که فرمودند: «نه خدا از مردم کوفه راضی بود و نه آنها از خدا.» در آخر هم داستان به این سو می‌رود که چگونه مردم کوفه در راه خودخواهی و برای رسیدن به آرزوهای خود امام حسین (ع) را قربانی می‌کنند.این اثر برداشتی داستانی از یک واقعه تاریخی است و ویژگی بارز آن روایت بدون تحلیل شخصی نویسنده است.

«نامیرا» در واقع نگاهی از بیرون است به حقانیت و عدالت و من سعی کردم داستان حول این دو اصل بچرخد.در طول تاریخ به شیوه‌های مختلف به واقعه عاشورا و ماجرای جنگ امام حسین(ع) پرداخته شده است.

تاکنون بارها در ادبیات و عرصه‌های دیگر هنری به موضوع جنگ امام حسین (ع) پرداخته شده، به نظر شما چه رویکردی این اثر را با دیگر آثار در این زمینه متمایز می‌کند؟

اولین روایت و اثر هنری از این واقعه را حضرت زینب (س) خلق کرد و پس از آن آثار مختلفی در توصیف و توضیح این واقعه در قالب‌های مختلف هنری خلق شد.

سعی من بر این بود که در «نامیرا» رویکرد متفاوتی به این واقعه داشته باشم. تفاوت عمده این کتاب با دیگر آثار منتشر شده در این رابطه تردیدی است که در ذهن مخاطبین و خوانندگان این کتاب شکل می‌گیرد.

دغدغه‌هایی که شما را به نوشتن رمان «نامیرا» ترغیب کرد چه چیزهایی بودند و چقدر این دغدغه‌ها را به انتظارات خوانندگان اثر نزدیک می‌دانید؟

قبل از هر چیزی دغدغه اصلی من ادبیات و زبان بود و هنگام نگارش کتاب برای رسیدن به زبان دلخواهم شاهنامه می‌خواندم تا از زبان آن تاثیر بپذیرم. شاید به ظاهر ربطی به زبان کتابم نداشته باشد اما ریشه ادبیات ما در این کتاب است.دغدغه دیگرم در این کتاب یافتن پاسخ سوالات شخصی خودم بود. در واقع جست‌وجوگر اصلی در این اثر خود من بودم. به نظرم مخاطبین اصلی این کتاب هم به دنبال یافتن پرسش‌هایشان در این کتاب هستند و پرسش‌های ذهنی من دغدغه ذهنی آنها نیز هست. من در این کتاب تلاش کردم چیزی را به خواننده دیکته نکنم و خواننده را پا به پای خودم به یافتن حقیقت بکشانم.

شما سال‌هاست که در زمینه ادبیات فعالیت دارید و آثار مختلفی را وارد بازار کرده‌اید، با توجه به این فعالیت‌ها شمامشکلات عمده در این حوزه را چه مواردی می‌دانید و چه راهکاری را برای رفع این مشکلات و ارتقای ادبیات در کشور پیشنهاد می‌کنید؟

به نظر من مشکل بزرگ ادبیات امروز ایران این است که نویسندگان نسبت به اتفاقات، پرداخت کاملا شهودی دارند.اگر نتوانیم به اتفاقات و داستان‌های دینی در طول تاریخ که قبل از این آنها را پذیرفته‌ایم و با آنها آشنایی داریم، درست بپردازیم و ساختار داستانی آن را به بهترین شکل عرضه کنیم، اثر به جای جذب مخاطب و نشان دادن ارزش‌ها به اثری ضد ارزش تبدیل می‌شود و مخاطب را از ادبیات دینی دور می‌کند. همان‌طور که می‌دانید در اسلام مضامین انسانی و اتفاقات بسیاری وجود دارد که در طول تاریخ به آنها پرداخته شده اما تعداد زیادی از آنها با استقبال عمومی مواجه نشده، من دلیل آن را عدم اشراف کامل نویسنده‌ها و خالق این آثار بر موضوعات دینی و تاریخ اسلام می‌دانم. این آثار به جای کارکرد مثبت در جامعه کارکردی منفی دارند و ادبیات دینی را دچار فرسایش می‌کنند. در همین راستا اگر نویسندگان نگرش کامل و جامعی به موضوعات و اتفاقات دینی و تاریخی اسلام داشته باشند، ادبیات دینی ما با استقبال مخاطبین روبه‌رو می‌شود، اما نقص در هریک از این دو مورد باعث فرسایش و عدم موفقیت ادبیات دینی ما می‌شود.

از دیگر مشکلات ما که باعث از دست دادن مخاطبین در این حوزه می‌شود، موضوع توزیع و عرضه کتاب در بازار است. اگر کتابی به موقع در بازار عرضه نشود و معرفی آن به خوبی صورت نپذیرد مخاطبین کاهش می‌یابند و تقاضا کم می‌شود. به طور مثال آخرین اثرم با عنوان «غنیمت» که درباره حمله آمریکا به عراق و نسبت و وجوه مشترک آن با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است؛ با ممیزی ارشاد روبه‌رو شد و در زمانی نامناسب وارد بازار شد که همین امر باعث شد این اثر مظلوم واقع شود و توجه چندانی به آن نشود.