10نکته از دست‌نوشته شهید چمران

یک بند،  این همه حرف؟!

متن زیر یک بند از هزاران دست نوشته دکتر چمران بوده که در اول سپتامبر 1961 در آمریکا به رشته تحریر در آمده و حاوی نکات جالبی است که به آن می پردازیم.

ای خدا، من باید از نظر علم از همه برتر باشم تا مبادا که دشمنان مرا از این راه طعنه زنند. باید به آن سنگ دلانی که علم را بهانه کرده و به دیگران فخر می فروشند ثابت کنم که خاک پای من هم نخواهند شد. باید همه آن تیره دلان مغرور و متکبر را به زانو درآورم، آن گاه خود خاضع ترین و افتاده ترین فرد روی زمین باشم.

بررسی چند نکته:

1- این متن قسمتی از یک مناجات است و نشان می دهد که ارتباط با خدا حتی در نوشتار نیز، جزئی از زندگی دکتر چمران است. او پس از برگشت از آمریکا با افتخار خطاب به مادر خود می گوید: «ای مادر، بعد از 22 سال به میهن عزیز خود بازمی گردم و به تو اطمینان می دهم که در این مدت دراز حتی یک لحظه خدا را فراموش نکردم، عشق او آنقدر با تار و پود وجودم آمیخته بود که یک لحظه حیات من بدون حضور او میسر نبود.»

2- ای خدا ...

استمداد از نیروی لایزال الهی و توکل به خدا

3- من باید ...

می دانیم نفس بر3 حالت است: مطمئنه، لوامه، اماره

آنچه که منیت نامیده می شود و باید از آن حذر نمود، نفس اماره است. اما نفس مطمئنه، شخصیت و شاکله وجودی هر فرد است و اطمینان و اعتماد به نفس هر انسان در گرو آن می باشد.

اتکال به خدا و اعتماد به نفس دو عامل موفقیت محسوب می شوند. متاسفانه برخی بدون هیچ گونه تلاش و برنامه ای تنها با بیان «امید به خدا» انتظار کسب نتیجه و موفقیت دارند و در صورت عدم موفقیت «قسمت» را توجیه کننده عدم موفقیت خود می دانند. برخی نیز تنها عامل موفقیت را اتکاء به شخص خود می دانند و توکل به منبع لایزال الهی را بسیار کم رنگ دیده و حتی خود را بی نیاز از آن می شمارند. به هر حال هر دو رویه  ناقص است. دکتر چمران در این بند ابتدا خود را به منبع وجود وصل کرده و سپس از اعتماد به نفس خود صحبت به میان می آورد که ترکیبی بسیار زیبا  و تامل برانگیز است.

4- من باید ...

این واژه حکایت از یک تصمیم بزرگ دارد. انسانهای بزرگ از این کلمه بجا و بسیار استفاده می کنند. «این هدف باید محقق شود.»

5- از نظر علم ...

جبهه علمی در عصر حاضر از مهمترین جبهه ها در نبرد با دشمن است. امروز جنبش نرم افزاری و نهضت تولید علم جایگاهی رفیع در پیش برد اهداف ایران اسلامی دارد. اما اینچنین موضع و احساس خطر هوشمندانه ای در دوران اقامت درآمریکا قابل تامل  است.

6- از همه برتر ...

آرمان خواهی از بزرگترین خصیصه های نسل جوان است. اگر اهداف آرمانی دارید ولی خود را توانمند نمی بینید، هدفتان را کوچک نکنید، خودتان را شناخته و توانمدیتان را افزایش دهید.

دکتر چمران در تمام دوران تحصیل، در ایران و آمریکا، شاگرد ممتاز بود. پایان نامه دکتری وی «باریکه الکترون در مگنترون کاتد سرد» تزی معتبر در زمینه هم جوشی هسته ای به شمار می رود. بنا به گفته رئیس اسبق سازمان انرژی اتمی ایران «دکتر رضا امرالهی»، وی قطعا جزء صد نفر اول دنیاست که در رابطه با هم جوشی هسته ای به تحقیقات مفصلی پرداخته است.

7- تا مبادا که دشمنان مرا از این راه طعنه زنند ...

دشمن شناسی و تقابل، نکته دیگری است که در این بند آورده شده است. دکتر مصطفی چمران خود را در این باره مسئول می داند و دغدغه دین و میهن او را در خاکریز مبارزه قرار می دهد .ضمنا توجه شما را به این نکته جلب می کنیم که این متن در سال 1339 نوشته شده است و نه بعد از انقلاب.

8- ... علم را بهانه کرده و به دیگران فخر می فروشند، ثابت کنم که خاک پای من هم نخواهند شد.

همه امروز شاهدیم که مورد فوق در حال وقوع است و حتی غرب با استفاده از برتری علمی ، تهاجم فرهنگی وسیعی را شروع کرده است. در عصر امروز به وضوح شاهدیم که در خیلی مواضع از علم ، انسانیت را زیر پا گذاره اند.

دکتر مصطفی چمران راه حل مشکل فوق را افزایش توان علمی می داند و آرمان خویش را نیز چنان تفسیر  می کند که دشمن خاک پای او هم نشود.

9- ... تیره دلان مغرور و متکبر ...

متاسفانه در بسیاری ازمنه و اعصار همراهی علم و اخلاق به تیرگی گراییده که موارد عینی آن در عصر حاضر در خاطره مردم دنیا ثبت شده است. ایجاد نظامهای سیاسی مختلف که به رغم بهره بری از علم و فناوری ، اخلاق انسانی و حقوق بشر را زیر پا می گذارند گواهی بر این مدعاست.

10- ... تیره دلان مغرور و متکبر ... آنگاه خود خاضع ترین و افتاده ترین فرد روی زمین باشم.

وباز یک تضاد زیبا وقابل تامل دیگر، ما را به فکر فرو می برد که مردی اینچنین از موضع غرور و اعتماد به نفس، دشمن را زبون و حقیر به زیر می کشد و آنگاه از خدا می طلبد که خود قربانی غرور و تکبر نشود.

روحش شاد و یادش گرامی

منبع:

مجمع جوانان شهید چمران