تاثیر کلمات و اذکار
«وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً؛ به مردمان سخن خوب بگویید.»(بقره،83) امروزه اعتقاد به انرژی کلمات و تاثیر معنوی آنها در جهان اطرافشان، تاحدی بالا گرفته که برخی مدعی اند کلمات موجودات زنده اند و دارای احساس و شعورند. تحقیقات معتبر آقای ایموتو پیرامون تاثیر کلمات بر زیبایی و زشتی آب، و برخی آزمایشات دانشمندان دیگر، نیروی واقعی کلمات را نشان داده است. در بعضی از حرفه ها و علومی همچون روان درمانی، کار اصلی با استفاده از همین انرژی نامرئی کلمات انجام می شود .
دین ما نیز به کلمات توجهی ویژه داشته است و هیچ کلمه ای را بی تاثیر نمی داند و انسان را مسئول هر آنچه به زبان می آورد، می داند و بسیار به او تذکر می دهد تا در خلق کلام خوب و بد توجه داشته باشد. گویا انسان با گفتن هر کلمه ای موجودی را خلق کرده است که مسئولیت آن برای همیشه با خود اوست. پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) درباره کلماتی که به زبان می آوریم، اما به تاثیرشان فکر نمی کنیم، می فرماید: «بنده كلمهاى را كه موجب خشنودى خداوند مىشود، بر زبان مىآورد و خود براى آن شأنى قایل نمىشود، امّا خداوند به خاطر آن، شأن او را به مراتب بالا مىبرد، و نیز بنده كلمهاى را كه موجب خشم خداوند مىشود، بر زبان مىآورد و اهمّیتى براى آن قایل نمىشود و خداوند به موجب آن، او را به دوزخ مىاندازد». (پیام پیامبر، ترجمهفارسى، ص: 425)
روز قیامت روز حساب دقیق است. به اندازه خردلی در حساب کسی غفلت نمی شود لذا تمامی کلماتی که شخص در حیات خود گفته است، اعم از خوب و بد، بیهوده یا بی فایده، همه مورد محاسبه قرار خواهد گرفت. پرحرفی های ما اگر شامل گناه نباشند، لااقل زمان زیادی ما را در قیامت معطل خواهند نمود. از بزرگترین غفلتهای ما که موجب بدبختی های بزرگ آخرتی می شود این است که به گفته های خود توجهی نداریم. امیرالمؤمنین علیه السّلام می فرماید: هر كس بداند سخنش از اعمالش به حساب مىآید در گفتار خود كوتاهى مىكند و از لغویات دست باز مىدارد. به همین جهت در روایات سفارش زیادی به سکوت شده است .
از امام صادق علیه السلام روایت شده است كه «بنده مؤمن تا خاموش نشسته برایش نیكى مىنگارند و اگر سخن خوب گفت باز نیكى نوشته مىشود و اگر نه، بدى برایش مىنویسند. (خصال-ترجمه مدرس گیلانى، ج1، 13)
رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: هر كس محل سخن خود را در نامه عملش بداند جز در موارد لزوم سخن نمىگوید. (ایمان و كفر- ترجمه الإیمان و الكفر بحارالانوار،ج2، 246)
باید با تمرین به سکوت خو کنیم و زبانمان را به استفاده از کلمات بهتر عادت بدهیم. آنقدر کلمات نیکو خلق کنیم تا دوستی قدرتمند در مسیر طولانی آخرت از ما حمایت کند.
امام سجاد علیه السّلام درباره تاثیر حرف خوب فرمود: گفتار نیك مال را زیاد مىكند و روزى را فراوان مىسازد و مرگ را تاخیر مىاندازد و آدمى را در میان خانواده محبوب مىگرداند و سرانجام صاحبش را وارد بهشت مىكند.
در بین کلمات، ذکرها بهترین ها هستند. یک ذکر اثری دارد که تا ابد بجا می ماند و به گوینده خود منفعت می رساند.
نقل كردهاند كه حضرت سلیمان بن داود با كوكبه خود در راهى مىرفت، مرغان بر سر او سایه افكنده، جنّ و انس در دو طرف؛ راست و چپش حركت مىكردند، به عابدى از عبّاد بنى اسرائیل گذر كرد، گفت: به خدا سوگند، اى پسر داود، خداوند به تو سلطنت عظیمى مرحمت كرده است! حضرت سلیمان سخن عابد را شنید، فرمود: یك سبحان الله گفتن در نامه عمل مؤمن، بهتر است از تمام سلطنتى كه به پسر داود دادهاند، زیرا آنچه به من دادهاند از بین مىرود، امّا یك تسبیح باقى مىماند.(مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام، 252، نكوهش دنیا، ص 250)
در بین ذکرها نیز تسبیحات اربعه و صلوات برترند. رسول اکرم به امیرالمومنین فرمود: میدانى مقصود از سخن خوب چیست؟ علی علیه السلام فرمود: خدا و رسولش داناترند، فرمود: هر كس گوید: سبحان الله والحمدلله ولا اله الا الله و الله اكبر. (آداب و سنن- ترجمه جلد شانزدهم بحارالانوار،117، اخبار باب ...، ص 116)
در باره آثار صلوات در دنیا و آخرت نیز، روایت فراوان است که به یکی بسنده می کنیم.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمودهاند: در خواب مردى از امت خود را بر پل صراط دیدم كه سخت افتان و خیزان بود. گاه آویخته مىشد و گامى به جلو بر مىداشت و گاهى به عقب مىرفت. در این هنگام صلوات فرستادن او بر من آمد و او را استوار داشت تا از پل صراط بگذرد.(روضة الواعظین- ترجمه مهدوى دامغانى ، 516)
بعد از اذکار و دعا و قرآن، بهترین سخنان را، قرآن چنین معرفی می کند.
«لا خَیْرَ فی كَثیرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلاَّ مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَیْنَ النَّاسِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِكَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً(النساء ،114)؛ در بیشتر سخنان بیخ گوشىشان هیچ چیزى نیست، مگر آنكه سفارش به صدقه دادنى یا نیكویى كردنى یا اصلاحى بین مردم باشد، و هر كس به منظور جلب رضاى خدا چنین كند پاداشى بزرگ مىدهیم.»
خیرى نیست در بسیارى از اسرارى كه بین دو نفر یا زیادتر گفته میشود مگر آنكه امر بصدقه باشد یا امر بمعروفى یا در مقام اصلاح بین مسلمین باشد و كسى كه چنین باشد پس بزودى خداوند به او اجر عظیمى مرحمت میكند در صورتى كه براى خشنودى حق باشد.
در تفسیر آیه شریفه آمده است: صدقه شامل جمیع وجوه بریه میشود از زكاة و خمس و صله رحم و سایر صدقات مستحب و واجب، و غرض از نجواى در صدقه براى حفظ آبروى فقرا و ارحام و سادات باشد ... امر بمعروف و نهى از منكر هم اگر بطریق سرّ و نجوى باشد حفظ شئونات طرف شده و هتك حرمت او نشده است.
إِصْلاحٍ بَیْنَ النَّاسِ نیز عبادت بسیار بزرگى است حتى در اخبار دارد كه دروغ گفتن در مقام اصلاح ذات البین محذورى ندارد و افضل است از یك سال عبادت به نماز و روزه، و این سه مورد از باب مثال است بلكه هر امر خیرى را شامل میشود مثل نجواى با خدا ... (تفسیر أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج4، ص 20)
انسیه نوش آبادی
گروه دین تبیان
