تبیان، دستیار زندگی
این مطلب روشن است كه، اسلام و قرآن آدمی را به تحقیق و تتبع تشویق میكنند و او را وا میدارند تا در سایه آن جلوه حق را بدانگونه كه هست عیان سازند. این امر از نظری برای خود شخص و از سویی برای دیگران لازم و ضروری است، امّا از نظر خود از آن بابت كه او باید.....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تحقیق و پژوهش از دیدگاه اسلام و قرآن

دستوری برای گشایش در کارها

ضرورت و اهمیت تحقیق و پژوهش از دیدگاه اسلام و قرآن

این مطلب روشن است كه، اسلام و قرآن آدمی را به تحقیق و تتبع تشویق می كنند و او را وا می دارند تا در سایه آن جلوه حق را بدانگونه كه هست عیان سازند. این امر از نظری برای خود شخص و از سویی برای دیگران لازم و ضروری است، امّا از نظر خود از آن بابت كه او باید بداند چه راه و روشی برای زندگی خود برگزیده است، آنچه كه او مشی می كند طریق صواب است یا خطا، تنها كاوش و تحقیق است كه پرده از این راز بر می دارد. به همین جهت پذیرش اصول اعتقادی در اسلام باید از روی تحقیق باشد وگرنه ایمان شخص ارزشی ندارد؛ و متعاقب آن تحقیق قبل از هر عملی عین صواب است.

امّا از نظر دیگران باید بگوییم اگر انسان را به عنوان فردی متعهد و مسئول بشناسیم بر او لازم می شود كه از حقایقی كه خود به دست آورده، دیگران را نیز آگاهی دهد و یا خود در برابر عمل و رفتار دیگران احساس مسئولیت كند به تحقیق و كشف حقیقت بپردازد و لذا آن كس كه امكان و قدرت تحقیق را دارد مسئولیت بیشتری را در قبال جامعه پیدا می كند.

قرآن

آیات قرآنی كه دلالت بر ضرورت و اهمیت تحقیق و شناخت می نماید بر اساس نحوه دلالتشان به چند دست تقسیم می شوند:

الف ـ تشویق به فراگیری; مانند آیة 9 سورة زمر: " قل هل یستوی الذین یعلمون والذین لا یعلمون انمایتذكراولوا الالبب (زمر،9) بگو ای رسول آنان كه اهل علم ودانشند با مردم جاهل نادان یكسانند؟ خردمندان متذكر مطلبند."

ب ـ توبیخ كاهلان; مانند آیة 185 سورة اعراف كه میفرماید: "أَوَ لَمْ یَنظُرُواْ فِی مَلَكُوتِ السَّمَـَوَ َتِ وَالأَْ رْض;(اعراف،185) آیا بر ملكوت آسمانها و زمین نظر نمی افكنید".

ج ـ تعظیم عالمان، مانند آیة 28 سورة فاطر: "یَخْشَی اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَـََّؤُا;از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او میترسند". یا: "یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنكُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْعِلْمَ دَرَجَـَت;(مجادله،11) خداوند كسانی را كه ایمان آورده اند و كسانی را كه علم به آنان داده شده درجات عظیمی می بخشد".

د ـ ذم تقلید، مانند آیة 3 سورة حج: "وَ مِنَ النَّاسِ مَن یُجَـَدِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّبِعُ كُلَّ شَیْطَـَنٍ مَّرِیدٍ ; گروهی از مردم، بدون هیچ علم و دانشی به مجادله دربارة خدا بر میخیزند; و از هر شیطان سركشی پیروی می كنند".

ه - تكریم علم، مثل آیة 99 سورة حجر: "وَ اعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّیَ یَأْتِیَكَ الْیَقِینُ ; خداوند را عبادت نما تا به یقین نائل گردی." و نیز آیة 12 سورة طلاق: "اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَـَوَ َتٍ وَ ... لِتَعْلَمُوَّاْ أَنَّ اللَّهَ عَلَیَ كُلِّ شَیْءٍ قَدِیر; خداوند همان كسی است كه هفت آسمان را آفرید، و... تا بدانید خداوند بر هر چیز تواناست".

تفسیر امام رضا(ع) از سوره یونس

از آنچه گذشت دانسته می شود، از نظر قرآن كریم انسان در جمیع شئون و ارتباطات خود، موظف است بر اساس تحقیق و پژوهش راه را طی كند. در احادیث نیز به این مسأله مهم در موارد متعددی اشاره گردیده است مانند: "اطلبوا العلم و لو بالصین فان طلب العلم فریضة علی كل مسلم; دانش و تحقیق را فرا گیرید اگرچه در كشور چین باشد; زیرا فراگیری علم بر هر فرد مسلمانی واجب است".(ر.ك: میزان الحكمه، محمد ری شهری، ج 3، ص 2070، ح 13740.)

حجت ا.. سلیمانی

بخش پژوهش های دانش آموزی

تنظیم: نسرین صادقی