هنجارهای اخلاقی در عصر ظهور
جهانی شدن فرهنگی و مهدویت(قسمت سوم)
فراگیری هنجارهای اخلاقی
از ویژگیهای عصر ظهور، فراگیری هنجارهای اخلاقی در جامعه مهدوی و از میان رفتن حرص، طمع و ایجاد روح بینیازی در انسانهاست. امام علی علیه السلام در این باره فرموده است: « هنگامی که قائم ما قیام میکند…، کینههای بندگان به یکدیگر از دلهایشان زدوده میشود».(1)
در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله نیز آمده است: « زمانی که مهدی قیام میکند، خداوند، غنا و بی نیازی را در دل بندگانش مینهد، بهگونه ای که او اعلام میکند: هر کس به مال و ثروت نیاز دارد، بیاید؛ ولی برای آن، کسی پیشقدم نمیشود».(2)
در روایت دیگری آمده است: «خداوند، دلهای امت محمد صلی الله علیه و آله را از بی نیازی سرشار میکند، بهگونه ای که منادی ندا میدهد: هر کس به مالی نیاز دارد، بیاید [تا نیازش رفع شود]؛ ولی جز یک نفر کسی نمیآید. آنگاه مهدی به او میفرماید: «نزد خزانهدار برو و بگو مهدی دستور داده است به من مال و ثروت بدهی». خزانهدار میگوید: «دو دستی پولها را جمع کن». او نیز پولها را در دامن خود میریزد؛ ولی هنوز از آنجا بیرون نرفته است که از رفتار خویش پشیمان میگردد و با خود میگوید: «چه شد که من طمعکارترین امت پیامبر شدم، آیا کسی که سبب غنا و بی نیازی آنان گشت، از بی نیاز کردن من ناتوان است». آنگاه باز میگردد، تا اموال را باز گرداند؛ اما خزانه دار نمیپذیرد و میگوید : «ما چیزی را که بخشیدیم، پس نمیگیریم».(3)
ویژگی دیگر در جامعه جهانی مهدوی، کاهش ناهنجاریهای اجتماعی و از بین رفتن مفاسد اجتماعی، در عصر ظهور میباشد. در حدیثی از امام علی علیه السلام آمده است: «… هنگام ظهور مهدی، زنا و شرب خمر و همچنین ربا از بین میرود و ... و کسی باقی نمیماند که به خاندان پیامبر کینه و دشمنی بورزد
معنویت و راز و نیازهای شخصی، از دیگر مصادیق هنجارهای اخلاقی در عصر ظهور به شمار میآید.
در روایتی از امام صادق علیه السلام در این باره آمده است: « مردانی که شبها نمیخوابند، در نمازشان چنان اهتمامی و تضرعی دارند که انگار زنبوران عسل در کندو سر و صدا ایجاد میکنند، شب را با نگهبانی دادن پیرامون خود به صبح میرسانند».(4)
وجود اعتماد و صمیمیت در بین آحاد مردم، از دیگر مصادیق هنجارهای اخلاقی در عصر ظهور میباشد. مردم در عصر ظهور، در اوج اعتماد و برابری و صمیمیت و همبستگی با یکدیگر زندگی میکنند، به طوری که در روایت آمده اگر فردی دست در جیب برادر مؤمنش فرو برد و به مقدار نیازش از آن بردارد، مانع او نمیشود.(5)
کاهش ناهنجاریهای اجتماعی
ویژگی دیگر در جامعه جهانی مهدوی، کاهش ناهنجاریهای اجتماعی و از بین رفتن مفاسد اجتماعی، در عصر ظهور میباشد. در حدیثی از امام علی علیه السلام آمده است: «… هنگام ظهور مهدی، زنا و شرب خمر و همچنین ربا از بین میرود و ... و کسی باقی نمیماند که به خاندان پیامبر کینه و دشمنی بورزد».(6)
مردم در عصر ظهور در اوج اعتماد و برابری و صمیمیت و همبستگی با یکدیگر زندگی میکنند و دزدی، ربا، شرب خمر و بقیه ناهنجاریهای اجتماعی در جامعه مهدوی کاهش پیدا میکند. شاید بتوان حکمت آن را فراگیر شدن جهانبینی الهی، گسترش هنجارهای اسلامی و هنجارهای اخلاقی و رشد عقل و خرد افراد جامعه و دانستن قبح و ضرر ناهنجاریهای اجتماعی و اخلاقی در روح انسانها دانست.
فراگیر شدن هنجارهای فرهنگی ـ اجتماعی
ویژگی دیگر در جامعه جهانی مهدوی، فراگیری امنیت فرهنگی و اجتماعی است؛ در حالی که قبل از ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، ناامنی و ظلم و تعدی به یکدیگر بر جهان چیره گشته، یکی از اقدامات اساسی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، ایجاد امنیت اجتماعی در سراسر جوامع است. حضرت امنیت را در همه زمینهها به جامعه باز میگرداند و مردم، در محیطی پر از امنیت و آسایش، به زندگی خود ادامه میدهند؛ به طوری که بشر تا به حال این نوع امنیت را ندیده است.
راهها، به گونهای امن میشود که زنان از جایی به جای دیگر بدون محرمی سفر میکنند و از هر گونه تعرض و سوء نظر در امان هستند. در روایت دیگری آمده است: «حضرت مهدی بهترین انسانهاست ... . در زمان او، زمین از چنان امنیتی برخوردار میشود که زنی همراه پنج زن دیگر، بدون داشتن مردی به حج میروند و از چیزی ترس ندارند».(7)
ناامنی، چنان از جامعه رخت بر میبندد و امنیت جایش را میگیرد که حیوانات و جانداران را نیز در بر میگیرد؛ به گونه ای که گوسفند و گرگ، در کنار هم زندگی میکنند و کودکان، با عقرب و گزندگان هم بازی میشوند؛ بدون اینکه آسیبی ببینند.
از نظر قضایی نیز مردم در امنیت به سر میبرند؛ به گونه ای که دیگر کسی از اینکه ممکن است حقش پایمال گردد، کوچک ترین بیمی ندارد و مردم، خود را دز امنیت کامل جانی و مالی میبینند. در حدیثی از امام باقر علیه السلام آمده است: «پس از ظهور مهدی، هیچ حقی از کسی بر عهده دیگری نمیماند، مگر آنکه حضرت، آن را باز میستاند و به صاحب حق میدهد».(8)
فراگیری عدالت اجتماعی
ششمین ویژگی در جامعه جهانی مهدوی، فراگیری عدالت اجتماعی است. در روایات، بر عدالت و قسط در عصر ظهور بسیار تأکید شده و آن امام همام، مظهر و تجلی کامل عدالت یاد شده است. در کتاب مکیال المکارم چنین آمده است: «بارزترین صفات نیکویش در عدالت است؛ لذا به «عدل» ملقب شده است، چنانچه در دعایی که از خود آن حضرت برای شبهای ماه رمضان روایت شده، [دعای افتتاح] آمده است: " اللهم و صل علی ولی امرک القائم المؤمل و العدل المنتظر"».(9)
عدالت در جهانی شدن مهدوی، فراگیر و گسترده است و همه دنیا را فرا خواهد گرفت و ریشههای ظلم، ستم، بی عدالتی و تبعیض را از جامعه بشری بر میدارد و یک جامعه جهانی، بر پایه مساوات و برابری مستقر میکند. در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده است: « شما را به ظهور مهدی بشارت میدهم که زمین را پر از عدالت میکند؛ همان گونه که از ستم و جور پر شده است. ساکنان آسمان و زمین؛ از او راضی میشوند و اموال و ثروتها را به طور صحیح تقسیم میکند». فردی از حضرت پرسید: « معنای تقسیم صحیح ثروت چیست؟» حضرت فرمود: « به طور مساوی میان مردم».
سپس فرمود: « و دلهای پیروان محمد را از بی نیازی پر میکند و عدالتش همه را فرا میگیرد».(10)
نتیجه
به طور کلی میتوان گفت در جامعه جهانی مهدوی، وحدتی در فراگیری جهان بینی الهی ـ توحیدی، فراگیری هنجارهای اسلامی ـ دینی، فراگیری هنجارهای اخلاقی، کاهش ناهنجاریهای اجتماعی، فراگیری امنیت فرهنگی ـ اجتماعی و فراگیری عدالت اجتماعی یافت میشود؛ در عین اینکه شاهد تنوع فرهنگی و وجود خرده فرهنگها نیز میباشیم؛ از این رو استراتژی سوم که همان «وحدت در عین کثرت» است، استراتژی مناسب برای بیان فرهنگ در عصر جهانی شدن مهدوی به شمار میآید؛ زیرا فرهنگ در عصر ظهور هم باید دارای مشترکاتی باشد که موجب انسجام و همبستگی جوامع با یکدیگر باشد و هم باید دارای تنوعی باشد که هر جامعه بتواند به خرده فرهنگهای خود عمل کند و جذابیت فرهنگی را در جامعه خود احساس کند.(11)
پینوشتها:
1. بحارالانوار، ج52، ص316 و ج10، ص104.
2. ابن طاووس، ملاحم، ص64.
3. مؤمن شبلنجی، نور الابصار، ص 171.
4. بحارالانوار، ج 52، ص 308.
5. همان،ص 372.
6. منتخبالاثر، ص474.
7. ابن طاووس، ملاحم، ص 69.
8. بحارالانوار، ج 52، ص 224.
9. موسوی، محمد تقی، مکیال المکارم، مترجم سید مهدی حائری قزوینی، ص189.
10. نورالابصار، ص171.
11. ر.ک: ربانی، محمد باقر، تنوع یا وحدت فرهنگی در جامعه جهانی مهدوی، فصلنامه انتظار، ش 26-25.
زهرا رضاییان
بخش مهدویت تبیان