تلاوتی متفاوت از دنیای انسانی
گفت‌وگو با شاعر شعر معروف «در باغ شهادت را نبندید»
طهماسبی توانسته زبان، زاویه دید و سوژه «تلاوت» را با ابتکار و خلاقیت خاص خودش از دیگر آثار در این حوزه متمایز کند. «تلاوت» در 14 اپیزود با رویکردی متفاوت و نثری نو قصد دارد حال و هوای درونی و بیرونی دنیای انسانی را به تصویر بکشد.
قادر طهماسبی (فرید) (1) شاعری است که اولین رمانش را وارد بازار کرده است. او که تا کنون در همه آثارش رویکردی انتقادی به مسائل پیرامونش داشته اکنون با رمانی به گفته خودش متفاوت به عرصه آمده. رمان «تلاوت» (2) در نوع خودش خاص محسوب می‌شود چرا که در آن تقریباً بسیاری از خطوط شکسته شده، طهماسبی توانسته زبان، زاویه دید و سوژه «تلاوت» را با ابتکار و خلاقیت خاص خودش از دیگر آثار در این حوزه متمایز کند. «تلاوت» در 14 اپیزود با رویکردی متفاوت و نثری نو قصد دارد حال و هوای درونی و بیرونی دنیای انسانی را به تصویر بکشد، رمان با نام حضرت زهرا (س) آغاز و به واقعه کربلا ختم می‌شود و در طول داستان ما با اتفاقات و ماجراهای مختلفی در تمامی زمینه‌ها روبه‌رو می‌شویم. داستان تلاوت از خاک و عشق زمینی آغاز می‌شود و با قرائت کتیبه ای از دختر ملکوتی در هر مرحله، انسان را به عنوان نشانه ای از اسم اعظم خداوند که باید خود را تلاوت کند، جلوه می‌دهد. هر انسانی که پا به عرصه وجود می‌گذارد تصویری از بهشت را در وجود خود دارد و با درک آیه "و ادخلی جنتی" صورت کمرنگی از آن را تماشا می‌کند.
اگرچه طهماسبی، اولین بار است که به نوشتن رمان دست می‌زند اما به گفته خودش اثری قابل تأمل خلق کرده.
چطور شد که تصمیم به نوشتن رمان گرفتید؟
مخاطبین من همیشه مرا به عنوان شاعر شناخته‌اند اما من در مقطع زمانی خاصی تصمیم گرفتم علاوه بر شعر وارد عرصه داستان‌نویسی شوم، شاید یکی از دلایلش این بود که همیشه بیشترین مطالعه من در زمینه داستان کوتاه و رمان بوده و در تمام این سال‌ها داستان‌های زیادی از ادبیات کشورمان و ادبیات جهان را خوانده‌ام، در تمام مدتی که شعر می‌سرودم داستان‌هایی را نیز نوشتم اما هیچ‌وقت به فکر چاپ آن‌ها نبودم تا زمانی که نوشتن رمان تلاوت را شروع کردم، در آن زمان تصمیم گرفتم اولین قدمم به عرصه داستان‌نویسی با این رمان باشد.
«تلاوت» چگونه رمانی است؟
این اثر با دیگر آثاری که در قالب رمان عرضه می‌شوند تفاوت دارد و با معیارهای رمان معمولی فرق دارد. «تلاوت» رمانی معرفت‌شناختی است و درباره مفاهیم ازلی – ابدی سخن می‌گوید و جزئیات را رها می‌کند تا به نوعی شناخت برسد. رمان ابعاد گوناگونی دارد و کاراکترها با ویژگی‌های مختلفی در آن ظاهر می‌شوند، در قسمت‌هایی از رمان کاراکترها در قالب شخصیت‌های درونگرا و در قسمت‌هایی، کاملاً اجتماعی ظاهر می‌شوند، این رمان در حقیقت چند لایه است و مجموعه‌ای از دغدغه‌های عرفانی و هنری من است در حالی که سعی کرده‌ام به تمامی ابعاد زندگی بپردازم. به طور مثال رمان با عشقی مجهول آغاز می‌شود، با کاراکترهایی که همگی اثیری هستند و در اواسط رمان تبدیل به اثری اجتماعی می‌شود اما موضوع اصلی رمان در حقیقت خود انسان است، هر انسان آیت اعظمی از اسم خداوند است و خود را باید تلاوت کند تا به آن معرفت برسد و بعد از شناختن خود به آن قسمت از کمال و اسم اعظم می‌رسد.
«تلاوت» رمانی معرفت‌شناختی است و درباره مفاهیم ازلی – ابدی سخن می‌گوید و جزئیات را رها می‌کند تا به نوعی شناخت برسد
زبان و زاویه دید «تلاوت» چگونه است؟
رمان از نظر زبان به شعر نزدیک است و من سعی کردم زبان رمان تلفیقی باشد از زبان دیروز و امروز به همین دلیل در قسمت‌هایی زبان رمان به محاوره و قسمتی به نثر قدیم می‌گراید. سعی من بر این بود که زبان چند دوره را به هم بیامیزم و در آخر به زبان شسته رفته‌ای دست پیدا کنم. در واقع اگر رمان را از منظر زبان بررسی کنید متوجه می‌شوید که زبان رمان قوی و قابل توجه است.
سعی کردم زاویه دید تازه‌ای در هر فصل تجربه کنم. شخصیت‌های رمان معنوی هستند و مفاهیم کلی در قالب شخصیت‌های انسانی ظاهر می‌شوند. رمان با نام حضرت زهرا (س) شروع و در آخر به واقعه کربلا ختم می‌شود اما در آن مسائل مختلف زندگی روزمره و مشکلات اجتماعی نیز مطرح می‌شود. به نظر خود من این رمان در نوع خودش قابل تامل است. «تلاوت» علاوه بر خط داستانی که طی می‌کند سناریوهایی را نیز در برمی‌گیرد، حتی زاویه دید من به واقعه کربلا در «تلاوت» با دیدگاه‌هایی که امروزه و در طول تاریخ به این واقعه وجود داشته متفاوت است؛ همین ویژگی باعث شده تا مخاطبین با سلایق گوناگون بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند.
آیا «تلاوت» را رمانی سیاسی می‌دانید؟
من به عنوان شاعری ملی و مکتبی مشهورم و به خط و جناح سیاسی خاصی مرتبط نیستم، دوستانی که مرا از نزدیک می‌شناسند به این امر واقفند. من به دنبال حقیقتم و در واقع حقیقت دغدغه شخصی‌ام است، همین امر باعث شد زبانم در «تلاوت» را این‌گونه انتخاب کنم. قلم من بی‌طرف نیست. به نظر من هیچ‌کس نمی‌تواند چنین ادعایی داشته باشد من البته قبول دارم که زبان رمانم و مسائلی که به تصویر کشیده‌ام را عریانتر بیان کرده‌ام.
یکی دیگر از مسائلی که باعث می‌شود آثار رنگ و بوی سیاسی داشته باشند جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کنیم؛ ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که از سیاست گریزی نیست به همین دلیل باید در رمان و اشعار و به طور کلی ادبیات با توجه به اوضاع و احوال زمانمان حرکت کنیم و آثارمان رنگ و بوی احوالات روز را داشته باشد. در واقع ما نباید از مسائل اجتماع غافل باشیم. من همان‌قدر که سعی می‌کنم به خطوط سیاسی بی‌اعتنا باشم از طرفی هم نمی‌توانم مواضع خودم را پنهان کنم در واقع بی‌طرفی با بی‌خاصیتی فرق دارد. مثلاً در همین کتاب، قسمت‌هایی وجود داشت که من از گنجاندن آن‌ها در کتاب احساس خطر کردم و فکر کردم ممکن است از آن برداشت بدی شود اما بنا به دلایلی ترجیح دادم آن‌ها را در کتاب بیاورم.
ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که از سیاست گریزی نیست به همین دلیل باید در رمان و اشعار و به طور کلی ادبیات با توجه به اوضاع و احوال زمانمان حرکت کنیم و آثارمان رنگ و بوی احوالات روز را داشته باشد
شما بارها رمانتان را خاص و متفاوت خواندید، چه فاکتورهایی در رمان «تلاوت» وجود دارد که آن را از دیگر آثار متمایز می‌کند؟
رمان هم از لحاظ زبانی و هم از لحاظ سوژه اثری خاص است، سیر روایی داستان با آثار دیگر متفاوت است. رمان از نظر تکنیک و قواعد داستان‌نویسی با دیگر آثار فرق دارد و این‌ها همه در حالی است که رمان به شدت ایرانی است. تقلیدی در آن نیست و به خشکی دیگر آثاری که در این حوزه عرضه می‌شوند نیست اما متأسفانه نقدهایی که درباره این اثر شده زیاد نیست و من نمی‌توانم ارزیابی کنم که تا چه اندازه موفق بوده‌ام.
چرا «تلاوت» را با شعر به پایان رساندید؟
کتاب در 14 اپیزود است که در آخر چکیده و خلاصه این چهارده اپیزود در قالب شعر بیان شده. شعر آخر کتاب حالتی روایی دارد و طرح کلی کتاب را در برمی‌گیرد. هدف اصلی‌ام از این کار رهاندن مخاطبین از انحطاط و شکستن مرزها بوده.
آیا رمان جدیدی در راه دارید، حال و هوای آن چگونه است؟
بله، رمان جدیدی هم‌اکنون در دست دارم با عنوان «سلام کاملیا» حال و هوای این رمان به شدت با رمان «تلاوت» متفاوت است و فضایی آن شاد و کمیک است در واقع در این اثر قصد دارم خشونتی که این روزها جامعه به آن گرفتار شده را کمی کمرنگ‌تر کنم.
پی‌نوشت:
1- قادر طهماسبی خودش را این گونه معرفی می‌کند: تا بدانی من در باغچه کدام خانه ریشه بسته‌ام و باغبانان من چه کسانی بودند و چه حوادث و مسائلی بر روح و قلب و جسم و فکر و احساسات من محیط بوده‌اند و اتفاق پا نهادن من به غریبستان دنیا نهم شهریور 1331 خورشیدی را نشان می‌دهد. مرا زادگاه، میانه یا میانج یا مادآنا و به قولی دیگر زادگاه عین القضات میانجی الهمدانی است.
2- این اثر تولید مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری است که سوره مهر آن را در 114 صفحه، قطع رقعی و در شمارگان 2 هزار و 500 جلد و با قیمت 2 هزار و 400 تومان منتشر کرده است.
فرآوری: مهسا رضایی
بخش ادبیات تبیان
منابع: تهران امروز، باشگاه خبرنگاران، خبرگزاری کتاب ایران، روزنامه ایران
