تبیان، دستیار زندگی
رسیدن بهار پس از زمستان سخت و طاقت فرسا، خبر از پایان گرفتن دوره اى طولانى و رسیدن فصلى را مى دهد كه انسان و طبیعت مى توانند از بركت لطافت آن حیاتى دوباره بیابند، پس فرا رسیدن این رویداد مهم و شادى آفرین نیز باید با مراسمى ف...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

غم ها مى روند حتى با بوییدن شاخه اى گل

رسیدن بهار پس از زمستان سخت و طاقت فرسا، خبر از پایان گرفتن دوره اى طولانى و رسیدن فصلى را مى دهد كه انسان و طبیعت مى توانند از بركت لطافت آن حیاتى دوباره بیابند، پس فرا رسیدن این رویداد مهم و شادى آفرین نیز باید با مراسمى فرح بخش با شكرگزارى به بارگاه الهى همراه شود.

براساس تاریخ و شواهد موجود، سرزمین ایران از دیرباز و طى تاریخ كهن خود، زادگاه و گذرگاه فرهنگ هاى گوناگون بوده است و طى این هزاره ها، در این مهد كهن، آنچنان عقاید، آداب و رسوم متنوعى به وجود آمده كه كمتر كشورى را مى توان نظیر آن یافت.

نوروز و جشن آغاز سال، امروزه در ایران و كشورهاى دیگر جهان ایرانى به عنوان مهمترین جشن سال، اهمیت خاصى دارد. جشن نوروز تنها نمونه جشن هاى ملى است كه همواره اهمیت خود را حفظ كرده و در برابر اقداماتى كه براى محدود كردن آن صورت گرفته، همیشه ایستادگى كرده است. ایرانیان روز اول فروردین را نوروز مى نامند، در زمان هاى قدیم، نوروز در اول بهار نبود و گاه به بهار و تابستان و... مى افتاد. نوروز در طول تاریخ، همیشه به عنوان جشنى متحد كننده و بدون وابستگى هاى نژادى، زبانى و دینى مطرح بوده و تمام مردمى كه به صورتى وابسته به جهان فرهنگى ایرانى بوده اند، آن را به عنوان جشن آغاز سال خود قبول كرده اند.

امروزه نوروز جشن اصلى بسیارى از مردم آسیاى غربى است. كشورهایى كه حتى هیچ گاه تحت سلطه سیاسى ایران نبوده اند، آن را به عنوان یكى از جشن هاى اصلى خود محسوب مى كنند. هركدام از ملیت هاى مختلف، مراسم خاص خود را براى جشن گرفتن نوروز دارند، اما همه این جشن را «نوروز» مى نامند و آن را متقارن با حلول بهار حساب مى كنند.

یكى از عادت ها و سنت هاى مهم ایرانیان قبل از فرا رسیدن ایام نوروز این است كه به تمیز كردن خانه هاى خود و اصطلاح « خانه تكانى » مشغول مى شوند تا گرد و غبار و سیاهى ها رفته رفته جاى خود را به پاكیزگى دهند.

یک خانم كارمند درباره این سنت دیرینه و قدیمى مى گوید: خانه تكانى در اصل یك سنت است كه بیشتر ایرانیان یك ماه قبل از فرا رسیدن ایام نوروز به نظافت، پاكیزگى و تعویض وسایل كهنه و قدیمى خود مى پردازند؛ زنان شاغل نیز با برنامه ریزى هاى منظم و دقیق آهسته آهسته فعالیت خود را شروع مى كنند تا دچار خستگى هاى مزمن و استرس هاى مختلف نشوند و یك هفته مانده به آخر سال دست از تلاش و كوشش بردارند.

وى معتقد است: انجام این رسم دیرینه باعث مى شود تا تغییر و تحولات عمده اى در زندگى افراد خصوصاً زنان به وجود آید و روحیات خوب و مثبت به طور گسترده ترى در آنها نمایان شود؛ ایرانیان عقیده دارند چیدن سفره هفت سین به منزله نماد بركت و زایش است و این رسم از دیرباز تاكنون در میان ایرانیان به عنوان زینت خانه محسوب شده است؛ زنان سعى مى كنند تا با وسایل شیك و اندك بهترین و زیباترین سفره هفت سین را ترتیب دهند تا به اعتقاد آنها بركت در خانه شان افزایش بیشترى یابد. تمام خانواده ها هنگام سال تحویل به دعایى كه در آن روز خوانده مى شود، اعتقاد زیادى دارند و در آن لحظه مقدس دعا مى كنند تا زیر سایه خداوند متعال در كنار خانواده خود سال پربارى همراه با سلامتى داشته باشند.

خانم دیگری معتقد است: خانه تكانى رسم خوب و خوشایندى است در صورتى كه انجام این كار به صورت وسواس و چشم و هم چشمى تبدیل نشود.

«آذر یحیى خان» خانه دار نیز معتقد است: رسم خانه تكانى امرى ضرورى است و هر ساله توسط زنان ایرانى صورت مى پذیرد تا گرد وغبار و آلودگى ها از بین برود و روح و جسم فرسوده و خسته افراد خانواده نشاطى دوباره یابد. معمولاً یك ماه قبل از فرا رسیدن سال جدید، تمام خانم ها به شستن و تمیز كردن کلیه وسایل خانه از جمله شستن پرده ها، فرش ها، نظافت اتاق ها، آشپزخانه ... مى پردازند تا در سال جدید كلیه وسایل آنان تمیز و پاكیزه باشد. وى مى گوید به نظر من و بیشتر افراد در سال تحویل هیچ چیز نباید ناشى از آلودگى هاى محیطى باشد و حتى لباس چرك باید شسته و تمیز شده باشد و بانوی خانه سال تحویل را با آرامش كامل در كنار خانواده سپرى نماید. و این امر باعث شود تا بیشتر خانواده ها تا آخر سال مرتب و منظم باشند و از اختلالات و بیمارى هاى روانى خصوصاً افسردگى رهایى یابند.

وى درباره رسم هاى دیگر در سال نو مى گوید: به عقیده من شب عید باید خانواده ها بر سفره هاى رنگین خود رشته پلو و سبزى پلو با ماهى قرار دهند؛ زیرا طبق عقیده بیشتر مردم تدارك پختن رشته پلو در شب عید باعث می شود تا رشته كار و فعالیت افراد افزایش یابد، معمولاً سفره هفت سین را پهن و گسترده نمى كنیم ولى همه وسایل و هفت سین باید در منزلمان موجود باشد تا بركت در خانواده افزایش بیشترى پیدا كند.

دكتر «مریم رامشت» روان شناس در رابطه با رسم هاى ایام نوروز مى گوید: هرگونه تغییر در زندگى افراد، منشأ تحولات درونى و بیرونى است. انسان ها در محیط فیزیكى خود نیازمند تغییرات و تحولات زیادى هستند تا بتوانند زندگى خود را به نحو احسن بگذرانند. تغییر و تحولات موجود در زندگى در درون افراد تغییرات مثبتى را به وجود مى آورد، تحقیقات حاكى از آن است كه افرادى كه در زندگى روزانه خود هیچ تغییر و تحولى ندارند زندگى یكنواختى دارند و اخلاق و روحیات آنها به مراتب در سطح پایینى قرار دارد و بیش از سایرین دچار افسردگى مى شوند. وى معتقد است: سال نو حاوى دو مقوله است؛ یك نوع مربوط مى شود به سنت هاى موجود در ایام نوروز كه در حقیقت افراد باید گذشته خود را به نوعى كنار بگذارند و وارد مرحله جدیدى شوند و سال جدید را با انگیزه جدید و روحیه بهترى آغاز نمایند كه این امر خود در پیشرفت و شكوفایى آنها مفید و مؤثر است؛ موضوع دیگر در ارتباط با سنت هایى است كه در هر كشورى وجود دارد و آن خرید وسایل نو و جدید، تغییر وضعیت ظاهرى، روحى، فیزیكى وحتى تغییر در زندگى است كه افراد را به تكاپو و تلاش مضاعف وادار مى كند؛ در كنار این سنت ها تغییر فصول نیز از اهمیت ویژه اى برخوردار است، سال نو هم با دگرگونى فصلى همراه است؛ بهار یكى از زیباترین فصل ها است كه با شكفتن و بارورى همراه است، این فصل تغییرات زیادى را در خلقیات افراد به وجود مى آورد. بعضى از افراد در این فصل درونى مى شوند و بعضى دیگر طبع شعر و طبیعت آنها شكل مى گیرد كه همین امر تأثیر بسیارى در زندگى آنها خواهد داشت. همچنین آب و هوا و دگرگونى هاى ناشى از آن نیز بر روحیات بانشاط و انرژى افراد بى اثر نیست. ایام نوروز مبین حركتى است كه در درون افراد به وجود مى آید و بسیار مثبت تلقى مى شود.

وى معتقد است: نوروز یعنى دگرگونى و رهایى از قید و بندها و تنها، نه این كه آزادى هاى افراد در این ایام محدود شود. نوروز علاوه بر آثار مثبت و خوب كه بر زندگى افراد مى گذارد براى بیشتر افراد خصوصاً جوانان دغدغه هایى را نیز به وجود مى آورد؛ بى برنامگى در این ایام یكى از مهم ترین دغدغه هاى آنان محسوب مى شود، خانواده به صورت سنتى تمایل به دید و بازدید دارد و جوانان ها به دلیل داشتن تغییرات خلقى و روحى كه مقتضیات سن آنهاست علاقه اى به این دید و بازدیدها ندارند و فشارهاى خانواده ها تأثیرات منفى را در آنها به وجود مى آورد.

در گذشته ها دانش آموزان با تكالیف ایام عید سرگرم مى شدند تا از علم و تحصیل دور نمانند و این مسئله براى آنها كسل و خسته كننده به شمار مى رفت آنها بیش از این مسائل نیازمند تفریح، بازى و سرگرمى هستند.

همچنین زیاد بودن روزهاى ایام تعطیلات و نداشتن برنامه ، اثرات نامطلوبى برجاى مى گذارد، كمبود مراكز آموزشى و فعالیت هاى علمى نیز یكى دیگر از معضلات جوانان محسوب مى شود. همچنین اگر وضعیت اقتصادى خانواده ها مطلوب نباشد و نتوانند در این ایام به مسافرت بروند و تجدید نیرو كنند دچار افسردگى و ناامیدى مى شوند بنابراین باید توجه زیادى به خانواده ها خصوصاً جوانان شود.

دكتر على اصغر اصغرنژاد فرید عضو هیأت علمى دانشگاه علوم پزشكى ایران نیز معتقد است: تاریخ ملت و پیشینه آن حاكى از آن است كه به دلیل نو شدن و زنده شدن طبیعت بیش از سه هزار سال پیش تاكنون مردم سال نو را جشن مى گرفتند و به دید و بازدید اقوام و دوستان خود مى رفتند، سال نو از لحاظ فرهنگى سنتى است كه در طول تاریخ وجود داشته و از نظر عقلانى و منطقى سنت خوبى است. وى معتقد است: فرهنگ و سنت وسیله اى است كه از كاركرد ویژه اى برخوردار است و به این اعتبار خود را حفظ كرده است و على رغم فراز و نشیب هاى موجود نقش مثبتى را در زندگى افراد داشته و باعث مى شود تا احساسات منفى و كدورت ها از میان برود و زمینه را براى عمیق كردن پیوندهاى عاطفى آماده سازد.

در گذشته هاى دور تمام اقوام در كنار هم زندگى مى كردند و از ارتباطات و سیستم حمایتى زیادى برخوردار بودند این در حالى است كه هم اكنون به دلیل زندگى آپارتمان نشینى این مقوله به طور وسیعى تغییر كرده است، افراد كمتر با اقوام و خویشان خود در ارتباط هستند و رفت وآمد مى كنند اما وجود این سنت ها باعث مى شود تا بیشتر از احوال یكدیگر آگاه شوند.

وى معتقد است: در صورتى كه وحدت ملى با تنوع قومى حفظ شود و اقوام مختلف با حفظ سنت ها و رسوم مى توانند زمینه را براى یك نوع فرهنگ مشترك فراهم سازند و وحدت ملى را تقویت كنند.

وى معتقد است: ایام نوروز و تعطیلات ناشى از آن باعث مى شود تا فرسودگى، خستگى ها و تنش هاى سالیانه افراد از بین برود و تخلیه شود در صورتى كه افراد استراحت، تفریح و رسیدگى به امور شخصى خود را در اولویت برنامه هاى خود قرار دهند دچار تغییر و تحولات مناسبى مى شوند.

معمولاً در كشورهایى كه زمستان طولانى مى شود و هوا سردى خاص خود را دارد و آفتاب كم است، افراد بیش از فصل هاى دیگر دچار افسردگى مى شوند و در مقابل با آغاز فصل بهار، رویش گل ها، گیاهان و فضاى سبز طبیعت این افسردگى از بین رفته و جاى خود را به نشاط و شادابى و دل انگیزى مى دهد و افراد خود را براى زندگى جدید آماده مى كنند؛ همچنین مقارن شدن ایام نوروز با تعطیلات باعث مى شود تا افراد تا حدودى به استراحت بپردازند و خستگى هاى ناشى از كار و فعالیت كاهش یابد و با روحیه بیشترى دوباره به كار مشغول شوند و كارایى آنها افزایش بیشترى مى یابد. در صورتى كه در این زمینه افراط و تفریط صورت نپذیرد و منافع نامشروع شكل نگیرد.

وى مى گوید: بررسى هاى متعدد نشان مى دهند كه حتى دیدن و بوییدن گل و طبیعت و متمركز شدن بر این موضوع ، خلق و خوى افراد را دستخوش تغییر و تحولات عمده اى مى كند و تنش ها و استرس هاى شخصى را كاهش مى دهد.

ارمغان جوادنیا

لینک ها

راز حاجی فیروز

بهترین عیدی مهربانی است

خاستگاه نوروز

آداب و رسوم ایرانیان در آستانه ی سال نو

تدارک جشن و سرور عید نوروز

آیین نوروز در دوره ساسانیان

جشن نوروز در دوره قاجاریان

نوروز جشن آفرینش

چگونه به شادی های خود در تعطیلات نوروزی بیفزاییم و از فشار روانی به دور باشیم

وِیژه نامه نوروز 84

فروش کتاب های « تاریخی » و « متفرقه » در فروشگاه اینترنتی تبیان