گزیده ای از سخنان شیوای امام علی علیه السلام

آیا آزادمردی نیست كه این لقمه جوینده حرام دنیا را به اهلش وا گذارد؟ همانا بهایی برای جان شما جز بهشت نیست،‌ پس كمتر از آن نفروشید .

(مردی از امام درخواست اندرز كرد) و درود خدا بر او، فرمود: از كسانی مباش كه بدون عمل صالح به آخرت امیدوار است، و توبه را با آرزوهای دراز به تأخیر می اندازد، در دنیا چونان زاهدان سخن می گوید، اما در رفتار همانند دنیا پر ستان است، اگر نعمت ها به او برسد سیر نمی شود، و در محرومیت قناعت ندارد، از آنچه به او رسید شكر گزار نیست، و از آنچه مانده زیاده طلب است. دیگران را پرهیز می دهد اما خود پروا ندارد؛ به فرمان برداری اطاعت امر می كند اما خود فرمان نمی برد، نیكوكاران را دوست می دارد اما رفتارشان را ندارد؛ گناهكاران را دشمن دارد اما خود یكی از گناهكاران است، و با گناهان فراوان مرگ را دوست نمی دارد، اما در آنچه كه مرگ را ناخوشایند ساخت پا فشاری دارد، اگر بیمار شود پشیمان می شود، و اگر تندرست باشد سرگرم خوش گذرانی هاست؛ در سلامت مغرور و در گرفتاری ناامید است؛ اگر مصیبتی به او رسد به زاری خدا را می خواند. اگر به گشایش دست یافت مغرورانه از خدا روی بر می گرداند. نفس او به نیروی گمان ناروا، بر او چیرگی دارد، و او با قدرت یقین بر نفس خود چیره نمی گردد.

برای دیگران كه گناهی كه كمتر از او دارند نگران، و بیش از آنچه كه عمل كرده امید وار است. اگر بی نیاز گردد مست و مغرور شود، و اگر تهیدست گردد، مأیوس و سست شود. چون كار كند در آن كوتاهی ورزد، و چون چیزی خواهد زیاده روی نماید، چون در برابر شهوت قرار گیرد گناه را برگزیده، توبه را به تأخیر اندازد، و چون رنجی به او رسد از راه ملت اسلام دوری گزیند؛ عبرت آموزی را طرح می كند، اما خود عبرت نمی گیرد؛ در پند دادن مبالغه می كند، اما خود پند پذیر نمی باشد. سخن بسیار می گوید، اما كردار خوب او اندك است برای دنیای زود گذر تلاش و رقابت دارد، اما برای آخرت جاویدان آسان می گذرد؛ سود را زیان، و زیان را سود می پندارد؛ از مرگ هراسناك است، اما فرصت را از دست می دهد؛ گناه دیگری را بزرگ می شمارد، اما گناهان بزرگ خود را كوچك می پندارد؛ طاعت دیگران را كوچك و طاعت خود را بزرگ می داند؛ مردم را سرزنش می كند، اما خود را نكوهش نكرده با خود ریاكارانه برخورد می كند؛ خوشگذرانی با سرمایه داران را بیش تر از یاد خدا با مستمندان دوست دارد، به نفع خود بر زیان دیگران حكم می كند، اما هرگز به نفع دیگران بر زیان خود حكم نخواهد كرد، دیگران را هدایت اما خود را گمراه می كند، دیگران از او اطاعت می كنند، و او مخالفت می ورزد، حق خود را به تمام می گیرد، اما حق دیگران را به كمال نمی دهد، از غیر خدا می ترسد، اما از پروردگار خود نمی ترسد . (حكمت 150)

جایگاه واجبات و مستحبات

و درود خدا بر او، فرمود: عمل مستحب انسان را به خدا نزدیك نمی گرداند اگر به واجب زیان رساند. (حكمت 39)

دو عامل ایمنی مسلمین

امام باقر (ع) از حضرت امیر المؤمنین نقل فرمود: دو چیز در زمین مایه امان از عذاب خدا بود: یكی از آن دو برداشته شد، پس دیگری را در یابید و بدان چنگ زنید، اما امانی كه برداشته شد رسول خدا (ص) را، به امان باقی مانده، استغفار كردن است، كه خدای بزرگ به رسول خدا فرمود: «خدا آنان را عذاب نمی كند در حالی كه تو در میان آنانی، و عذابشان نمی كند تا آن هنگام كه استغفار می كنند.» (حكمت 88)

الگوی كامل انسانیت

و درود خدا بر او، فرمود: در گذشته برادری دینی داشتم كه در چشم من بزرگ مقدار بود چون دنیای حرام در چشم او بی

ارزش می نمود، و از شكم بارگی دور بود. پس آنچه را نمی یافت آرزو نمی كرد، و آنچه را می یافت زیاده روی نداشت. در بیشتر عمرش ساكت بود، اما گاهی كه لب به سخن می گشود بر دیگر سخنوران برتری داشت، و تشنگی پرسش كنندگان را فرو می نشاند. به ظاهر ناتوان و مستضعف می نمود، اما در برخورد جدی چونان شیر بیشه می خروشید، یا چون مار بیابانی به حركت در می آمد. تا پیش قاضی نمی رفت دلیلی مطرح نمی كرد، و كسی را كه عذری داشت سرزنش نمی كرد، تا آن كه عذر او را می شنید، از درد، شكوه نمی كرد، مگر پس از تندرستی و بهبودی. آنچه عمل می كرد می گفت، و بدان چه عمل نمی كرد چیزی نمی گفت، اگر در سخن گفتن بر او پیشی می گرفتند در سكوت مغلوب نمی گردید. و بر شنیدن بیشتر از سخن گفتن حریص بود. اگر بر سر دو راهی دو كار قرار می گرفت، می اندیشید كه كدام یك با خواستة نفس نزدیك تر است با آن مخالفت می كرد، پس بر شما باد روی آوردن به اینگونه از ارزش های اخلاقی، با یكدیگر در كسب آنها رقابت كنید، و اگر نتوانستید، بدانید كه به دست آوردن برخی از آن ارزش های اخلاقی، بهتر از رها كردن همه است.(حكمت 289)

هدف داری انسان و ضرورت تقوا

(نقل كردند كه امیرالمؤمنین كمتر بر منبری می نشست كه پیش از سخن این عبارت را نگوید:) ای مردم از خدا بترسید، هیچ كس بیهوده آفریده نشد تا به بازی پردازد، و او را به حال خود وا نگذاشته اند تا خود را سرگرم كارهای بی ارزش نماید، و دنیایی كه در دیده ها زیباست، جای گزین آخرتی نشود كه آن را زشت می انگارند، و مغروری كه در دنیا به بالاترین مقام رسیده، چون كسی نیست كه در آخرت به كمترین نصیبی رسیده است. (حكمت 370)

درود خدا بر او، فرمود: پاداش مجاهد شهید در راه خدا، بزرگتر از پاداش عفیف پاكدامنی نیست كه قدرت بر گناه دارد و آلوده نمی گردد. همانا عفیف پاكدامن، فرشته ای از فرشته هاست

ارزش والای اخلاقی

و درود خدا بر او، فرمود: هیچ شرافتی برتر از اسلام، و هیچ عزتی گرامی تر از تقوا،‌ و هیچ سنگری نیكوتر از پارسایی، و هیچ شفاعت كننده ای كارسازتر از توبه، و هیچ گنجی بی نیاز كننده تر از قناعت، و هیچ مالی در فقرزدایی، از بین برنده تر از رضایت به روزی نیست. و كسی كه به اندازه كفایت زندگی از دنیا بردارد به آسایش دست یابد، و آسوده خاطر گردد، در حالی كه دنیا پرستی كلید دشواری، و مركب رنج و گرفتاری است، و حرص ورزی و خود بزرگ بینی و حسادت،‌ عامل بی پروایی در گناهان است،‌ و بدی، جامع تمام عیب ها است. (حكمت 371)

بهای جان آدمی

و درود خدا بر او، فرمود: آیا آزاد مردی نیست كه این لقمه جوینده حرام دنیا را به اهلش وا گذارد؟ همانا بهایی برای جان شما جز بهشت نیست،‌ پس كمتر از آن نفروشید!  (حكمت 456)

ارزش عفت و پاكدامنی

و درود خدا بر او، فرمود: پاداش مجاهد شهید در راه خدا، بزرگتر از پاداش عفیف پاكدامنی نیست كه قدرت بر گناه دارد و آلوده نمی گردد. همانا عفیف پاكدامن، فرشته ای از فرشته هاست. (حكمت 474)

فرآوری: بصیرت

بخش نهج البلاغه تبیان

منابع : تالار گفتگوی ایرانیان،سایت رادیو پیام،سایت علمی دانشجویان ایران