جهانی شدن فرهنگی و مهدویت 2
حضور پیروان ادیان مختلف در جامعه نبوی
افراد غیر مسلمان در جامعه اسلامی می‌توانند با شرایطی خاص و طی یک معاهده دو جانبه با مسلمانان، به عضویت جامعه اسلامی در آیند. در جامعه صدر اسلام نبوی، قبایل مختلف مدینه، از جمله یهودیان و نصارا با انعقاد پیمان‌هایی همچون ذمه، هدنه، استیمان در زمره جامعه اسلامی قرار گرفتند.1
اسلام، برای تکثرهای فرهنگی موجود در جامعه، احترام قائل است و هیچ گاه آنها را یکسره مردود نمی شمارد و آرمان اسلامی، هرگز در مسیر نابودی خرده فرهنگ‌ها نبوده است.
ویژگی‌های جامعه جهانی مهدوی
وجود ویژگی‌های جامعه جهانی مهدوی، از قبیل فراگیری جهان بینی توحیدی، فراگیری هنجارهای اسلامی ـ دینی، فراگیری هنجارهای اخلاقی و کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی در جامعه جهانی مهدوی، شاهدی دیگر است بر اینکه فرهنگ در عصر ظهور، از نوع وحدت در عین کثرت می‌باشد؛ یعنی در جامعه جهانی مهدوی و در عصر ظهور، فرهنگ، به شکل پلورالیسم فرهنگی و یکسان سازی فرهنگی نمی‌باشد؛ بلکه از نوع وحدت در عین کثرت می‌باشد. به عبارت دیگر، در عصر ظهور، در برخی مسائل وحدت وجود دارد و در عین و حدت، تنوع فرهنگی هم قابل مشاهده می‌باشد و امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف با خرده فرهنگ‌هایی که با اصول اسلامی مخالف نباشد، مخالفتی ندارند.
بنابراین، استراتژی سوم که همان «وحدت در عین کثرت» است، استراتژی مناسب برای بیان فرهنگ در عصر جهانی شدن مهدوی به شمار می‌آید؛ زیرا فرهنگ در عصر ظهور، هم باید دارای مشترکاتی باشد که موجب انسجام و همبستگی جوامع با یکدیگر باشد و هم باید دارای تنوعی باشد که هر جامعه، بتواند به خرده فرهنگ‌های خود عمل کند و جذابیت‌های فرهنگی را در جامعه خود احساس کند. همچنین بقای یک فرهنگ، به این است که به مبارزه با خرده فرهنگ‌هایی که در تضاد با باورها و ارزش‌ها و هنجارها نیست، نپردازد.
فراگیر شدن جهان بینی الهی ـ توحیدی
از مواردی که در جامعه جهانی مهدوی وجود دارد، فراگیر شدن جهان بینی الهی و توحیدی است؛ از این رو یکی از ویژگی‌های عصر ظهور، فراگیر شدن اصل «توحید» و ایمان به وحدانیت خداوند می‌باشد. در سخنی از امام باقر علیه السلام چنین آمده است: «به خدا سوگند! [حضرت مهدی و یارانش] می‌جنگند، تا اینکه خداوند، به یگانگی خوانده شود و هیچ شرکی برای او انجام نگیرد».2
امام موسی کاظم علیه السلام نیز درباره آیه « وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعًا وَکَرْهًا»3 فرمود: «درباره قائم نازل شده است. وقتی آن حضرت بر ضد یهود، نصارا، صابئان، زندیق‌ها و اهل ردّه و کفار شرق و غرب خروج کند و اسلام را بر آنان عرضه نماید، اگر کسی با رضایت سر تسلیم فرود آورد و ایمان آورد، او را به نماز و زکات و سایر کارهایی که یک مسلمان باید انجام دهد، امر می‌کند و کسی که ایمان نیاورد، گردنش را می‌زند تا آنکه کسی در مشرق و مغرب باقی نماند، مگر آنکه توحید خدا گوید».4
در حدیثی از امام علی علیه السلام آمده است: «گویا عجم [نژاد غیر عرب] را می‌بینم که چادرهایشان در مسجد کوفه برافراشته شده و به مردم قرآن می‌آموزند؛ همان گونه که فرود آمده است»
امام صادق علیه السلام نیز در تفسیر آیه « هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ»5 فرموده است: « به خدا سوگند! هنوز تأویل این آیه نازل نشده و نخواهد شد تا آنکه قائم خروج کند. وقتی او خروج کرد، دیگر کافری به خدا و منکر امامی باقی نمی‌ماند؛ مگر اینکه از خروج او ناراحت می‌شود. حتی اگر کافری در دل سنگی پنهان شود، آن سنگ می‌گوید: ای مؤمن! در دل من کافری پنهان است. مرا بشکن و او را به قتل برسان».6
در روایتی از امام علی علیه السلام نیز آمده است که حضرت می‌فرماید: « خداوند دنیا را به پایان نمی‌رساند، مگر آنکه قائم از ما قیام کند و دشمنان را نابود سازد و دیگر جزیه را نپذیرد و صلیب و بت‌ها را بشکند و ... ».7
در دوران و عصر ظهور، جهان بینی واحدی بر جهان حاکم می‌شود و یکپارچگی و یگانگی واقعی در عقیده و مرام پدید می‌آید. این وحدت و یگانگی در عقیده و جهان بینی و ایدئولوژی به صورتی گسترده و فراگیر، در سراسر گیتی گسترش می‌یابد و همه جا را روشن می‌کند.8
یکی از عوامل مهم وحدت، وحدت دین و مذهب است که در سایه این وحدت، نژادها، زبان‌ها و ملت‌ها و فرهنگی‌های گوناگون را در خود گردآوری کرده و از آنها جامعه واحدی می‌سازد، اما این توحید اجباری نیست؛ زیرا مذهب، با قلب و روح آدمی سر و کار دارد و قلب و روح، از قلمرو زور و اجبار بیرون است. همچنین روش و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله بر اجبار نبوده است. بنابراین اسلام، اهل کتاب را به عنوان اقلیت سالم پذیرفته و از آنها مادام که دست به تحرکاتی نزنند، حمایت می‌کند؛ اما با توجه به گسترش وسایل ارتباط جمعی در عصر ظهور و با توجه به اینکه اسلام، با حذف پیرایه‌هایش ، جاذبه‌ای فوق‌العاده دارد، به خوبی می‌توان پیش بینی کرد که اسلام، با تبلیغ منطقی از طریق اکثریت قاطع مردم جهان پذیرفته خواهد شد و وحدت ادیان از طریق اسلام، عملی می‌گردد.9
فراگیری هنجارهای اسلامی ـ دینی
در عصر ظهور، مردم به طور بی سابقه به اسلام روی می‌آورند؛ به طوری که همه جا آوای اسلام، طنین انداز می‌شود و آثار مذهبی تجلی می‌کند. به تعبیر برخی روایات، اسلام در هر خانه و خیمه‌ای رخنه می‌کند؛ چنان که سرما و گرما در آن نفوذ می‌نماید. هر چند از نفوذ گرما و سرما جلوگیری نمایند، باز هم نفوذ خواهد کرد و محیط را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اسلام نیز در این روزگار به همه جا، شهر و روستا و دشت و بیابان رخنه کرده و همه جا آوای اسلام طنین انداز می‌شود.
در این عصر، استقبال و پذیرش مردم به مظاهر و شعائر دینی، بی سابقه خواهد بود و استقبال مردم به آموزش قرآن، نماز جماعت و نماز جمعه نیز چشمگیر خواهد شد؛ به طوری که در روایت آمده است که در یک مسجد، دوازده بار نماز جماعت خوانده می‌شود و این، دال بر گرایش مردم به مظاهر و مناسک دینی است.10
در حدیثی از امام علی علیه السلام آمده است: «گویا عجم [نژاد غیر عرب] را می‌بینم که چادرهایشان در مسجد کوفه برافراشته شده و به مردم قرآن می‌آموزند؛ همان گونه که فرود آمده است».11 حضرت در حدیث دیگری فرموده است: « هنگام ظهور مهدی مردم به کارهای عبادی و شرعیات و دین‌داری و نماز جماعت‌ها روی می‌آورند و کسی باقی نمی‌ماند که به خاندان پیامبر دشمنی بورزد».12
زهرا رضائیان
بخش مهدویت تبیان
پی‌نوشت:
1. باهنر، ناصر، ارتباطات در جامعه اسلامی متکثر فرهنگی، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق علیه السلام، علیه ش21، ص93.
2. بحارالانوار، ج 52، ص 345.
3. آل عمران: 83.
4. المحجه، ص50.
5. توبه: 33.
6. بحرانی، تفسیر البرهان، ج3، ص 407.
7. اثبات الهداه، ج 3 ص496.
8. حکیمی، محمد، عصر زندگی، ص100.
9. مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص287.
10. نشانه‌هایی از دولت موعود، ص231.
11. نور الثقلین، ج 5، ص 27.
12. صافی، منتخب الاثر، ص474.
