احساس جرقه در چشم
eye flashes
همین الان یک کاغذ سفید بردارید و به آن خیره شوید، یا بروید پشت پنجره و به آسمان نگاه کنید چه می‌بینید؟ اگر ذرات کوچکی شبیه به مگس یا گرد و غبار می‌بینید که مدام جلوی چشم‌هایتان بالا و پایین می‌روند ، اشکال نه از آسمان است و نه از کاغذ، بلکه شما دچار عارضه چشمی مگس‌پران یا عارضه جرقه‌بینی شده‌اید.
در چشم پزشکی جرقه به معنای احساس وجود نور غیر واقعی در میدان بینایی است. جرقه ممکن است به صورت خطوط درخشان صاعقه مانند یا به صورت اجسام ریز درخشنده به نظر برسد. جرقه ممکن است فقط در یک نقطه خاص میدان بینایی دیده شود و یا به صورت نقاط ریز متعدد در بخشی از میدان بینایی درآید. احساس دیدن جرقه معمولا فقط چند ثانیه طول می‌کش، اما غالبا تکرار می شود. معمولا در محیط‌های تاریک جرقه ها بیشتر ظاهر می‌شوند. به علاوه حرکات ناگهانی سر یا چشم‌ها ممکن است باعث دیدن جرقه شود.
چرا جرقه ایجاد می‌شود؟
زجاجیه مایعی ژله‌مانند شبیه به سفیده تخم مرغ است که بخش اعظم داخل کره چشم را از پشت عدسی تا روی شبکیه پُر کرده است. زجاجیه دارای مقدار فراوانی آب و مواد محلول است و به همین دلیل حالت ژله‌ای دارد و داخلش با رشته‌های بسیار ظریفی پر شده است که در قسمت‌های خارجی‌تر متراکم‌تر است و به لایه‌های داخلی شبکیه متصل شده‌اند.
با افزایش سن رشته‌های زجاجیه ضخیم‌تر می‌شوند و به هم می چسبند. این چسبندگی رشته‌های زجاجیه ممکن است باعث کشیده شدن پرده شبکیه شود. از آنجا که پاسخ سلول‌های شبکیه به محرک‌ها به صورت درک نور است، هر عاملی که سلول‌های شبکیه را تحریک کند در مغز به عنوان نور، تفسیر می‌شود. به همین علت وقتی شبکیه تحت کشش قرار گیرد، جرقه‌های نوری دیده می‌شود.
آیا جرقه قابل درمان است؟
جرقه در صورتی که علت خطرناکی نداشته باشد، پس از چند روز تا چند هفته برطرف می‌شود و نیاز به درمان ندارد.
جرقه کی خطرناک می‌شود؟
به‌طوریکه قبلا ذکر شد وجود جرقه معمولا ناشی از کشش و تحریک شبکیه است، بنابراین در افرادی که اخیرا دچار جرقه شده‌اند، احتمال ایجاد پارگی در پرده شبکیه وجود دارد.
تشخیص علت ایجاد جرقه بدون معاینه دقیق چشم پزشکی امکان‌پذیر نیست، بنابراین لازم است تمام افرادی که دچار جرقه هستند و یا مگس‌پران جدید پیدا کرده‌اند، حتما توسط چشم‌پزشک معاینه شوند. گاهی با یک نوبت معاینه نمی‌توان علت دقیق جرقه را تشخیص داد. در این حالت معمولا لازم است معاینه در فواصل 2 تا 3 هفته یک بار تکرار شود تا زمانی که مطمئن شویم علت خطرناکی وجود ندارد.
یک نکته مهم آن است که جرقه حتی اگر با پارگی شبکیه همراه باشد، معمولا پس از چند روز تا چند هفته خود به خود از بین می رود؛ مگس پران هم حتی در صورت همراهی با پارگی شبکیه پس از چند هفته کوچک می شود. بنابراین در افرادی که جرقه یا مگس پران جدید ایجاد شده حتی اگر خود به خود خوب شده باشد لازم است معاینه کامل چشم انجام شود.
جرقه مهم ترین علامت پارگی شبکیه است
پرده شبکیه داخلی‌ترین لایه کره چشم است که کار اصلی آن با توجه به حضور سلول‌های حساس به نور در این پرده، درک و احساس نور است. پس از تابش نور به چشم و تمرکز آن بر روی شبکیه چشم، این سلول‌ها نور را به پیام‌‌های عصبی تبدیل می کنند که از طریق راه های عصبی به مغز می‌رسند و در این زمان شخص احساس دیدن می‌کند.
جداشدگی یا پارگی شبکیه سه نوع مختلف دارد: ایجاد سوراخ و پارگی در شبکیه، کشیدگی شبکیه و جمع شدن مایع زیر شبکیه.
نوع ایجاد سوراخ و پارگی شبکیه چشم بسیار شایع‌تر است که از مهم ترین دلایل ایجاد آن ضربه ها هستند. لذا باید بعد از هر ضربه به سرعت به چشم پزشک مراجعه کرد، چرا که درمان یک سوراخ در شبکیه بسیار راحت‌تر از درمان جدا شدگی کل شبکیه است.
دلیل دیگر ایجاد پارگی شبکیه نوع اول، جدا شدن مایع ژل مانند زجاجیه داخل چشم است که با افزایش زمان و گذشت سن ممکن است از لایه پشتی خود که شبکیه است جدا شود. این نوع پارگی شبکیه در افرادی که نزدیک بینی بالایی دارند شیوع بیشتری دارد.
نوع سوم پارگی شبکیه چشم به علت‌های مختلفی از جمله رشد عروق نابجا در سطح شبکیه چشم و انقباض آن به وجود می‌آید که موجب کشش شده و شبکیه را از جا می‌کند. شایع ترین بیماری که می‌تواند موجب این نوع بیماری شبکیه شود، دیابت است که عروق را متاثر کرده و یک سری نواحی را دچار کاهش اکسیژن کرده و موجب می‌شود بافت‌ها و رگ‌های جدیدی داخل چشم ایجاد شود که به دنبال انقباض این بافت جدید، ممکن است این بافت لایه زیرین خود را که شبکیه است با خود بکشاند و موجب جدایی شبکیه شود.
اگر دیابتی‌ها هیچ علامتی از علامت‌های پارگی شبکیه چشم نداشته باشند نیز باید به طور منظم به چشم پزشک مراجعه کنند که به محض ایجاد اولین علائم، درمان انجام شود.
در مراحل ساده‌تر که سوراخ با پارگی کوچکی در شبکیه ایجاد شده است، با لیزر کردن دور آن یا روش کرایو (یخ زدن) بهبودی حاصل می‌شود، اما در موارد شدید‌تر، تنها راه درمان جراحی است که به کمک آن لایه شبکیه به جای اصلی خود می‌چسبد. پس از عمل جراحی، معاینات منظم و پیگیر باید ادامه یابد.
سلول‌های حساس به نور که در شبکیه چشم قرار دارند و کار ارسال پیام عصبی به قسمت بینایی مغز را بر عهده دارند، از بافت زیرین خود یعنی مشیمیه تغذیه می‌کنند که در نتیجه جدایی شبکیه از این بافت، این سلول های حساس دچار کمبود اکسیژن می‌شوند. لذا هر چه درمان جداشدگی شبکیه دیرتر صورت گیرد، احتمال آسیب بیشتر است.
یک دهم درصد افراد جامعه به جداشدگی شبکیه مبتلا هستند و به خاطر ساختمان چشم و خطرات موجود، ابتلای آن در سنین پایین نادر است، اما نوزادانی که با وزن زیر یک و نیم کیلوگرم به دنیا می‌‌آیند، باید حتما از نظر بینایی بررسی شوند.
علل غیر چشمی ایجاد جرقه
افرادی که میگرن دارند، اغلب نوع دیگری از جرقه را تجربه می‌کنند. این جرقه‌ها به صورت خطوط زیگزاگی لرزان یا نقاط بزرگ شونده دیده می‌شوند. معمولا این جرقه‌ها ابتدا در وسط میدان بینایی ظاهر می‌گردند (یعنی روبروی فرد دیده می‌شود) و در عرض 15 تا 20 دقیقه به تدریج به کناره‌های میدان بینایی کشیده شده، کم‌کم محو می‌گردند. پس از آن سردرد شروع می‌شود که معمولا یک طرفه و ضربان‌دار است. البته در بعضی از افراد فقط جرقه تظاهر می‌کند و سردرد اتفاق نمی‌افتد. این حالت را "میگرن چشمی" می‌گویند. یک نکته مهم آن است که جرقه ناشی از میگرن همزمان در هر دو چشم دیده می‌شود، اما جرقه ناشی از مشکلات چشمی فقط در چشم مبتلا تظاهر می‌کند.
یک علت دیگر جرقه، برخورد ضربه ناگهانی به سر است. برخورد هر ضربه ناگهانی به سر ممکن است باعث شود که فرد تا چند ثانیه جرقه‌های درخشان کوچک ببیند یا اصطلاحا برق از چشمش بپرد.
فرآوری : نیره ولدخانی
بخش تغذیه و سلامت تبیان
منابع :
سایت noorvision (بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور)
خبرگزاری فارس - دکتر پژمان بختیاری ، فوق تخصص چشم پزشکی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
