تفسیر دیگری از امّ‌ابیها
علامه حسن زاده آملی می فرمایند: عقل کل و نفس کل همه‌ی موجودات « اب و ام »هستند، که به اذن خدای سبحان همه‌ی موجودات از این ابویَن خلق می‌شوند . و مظهر ام نفس کل عالم وجود مبارک حضرت زهرا (سلام الله علیها) است .
ام ابیها محور خلقت
فاطمه (سلام الله علیها) در جهان آفرینش طبق حدیث قدسی : " لولاک لما خلقت الافلاک ...به عنوان محور معرفی شده تا انجا که می فرماید :لولا فاطمه لما خلقتکما". حفظ و تداوم آئین محمدی (صلی الله علیه و آله) به وسیله او محقق شده و اسلام و قرآن به برکت وجود ذریه طیبه او از محجوریت درآمده است .
فاطمه(سلام الله علیها) محور اهل بیت ، محور عصمت ، محور کساء ، محور رسالت و محور خلقت است . او قطبی است که گردش چرخ ولایت و رسالت و هدایت به گرد اوست و ابواب الهی از مقام باب اللهی فاطمه(سلام الله علیها) گشوده می شود .
فاطمه (سلام الله علیها) مادر و ریشه و اساس همه ی خیرات در عالم است که خداوندرحمن حضرتش را از باب رحمت واسعه اش وسیله ای جهت نیل انسانها به کمال قرار داده تا با بهره مندی از حقیقت ملکوتی و نورانی این بزرگوار مسیر سعادت را طی نمایند .
فاطمه (س) پرورش یافته خانواده ای با قدرت الهی است !
آن حضرت مادری چون خدیجه دارد كه باید گفت؛ اسلام، مرهون زحمات آن بزرگوار است. مادری كه سه سال، مسلمانان محصور در شعب ابی طالب را اداره كرد و همة اموال خود را در این راه خرج كرد. مادری كه چندین سال در مكه با آن مصیبتهای كمرشكن ساخت، و دوش بدوش رسول اكرم، اسلام را یاری فرمود و در این راه سنگها به بدن مباركش فرود آمد، بی‌حرمتی‌ها به او وارد شد، شماتتها در این راه دید و هر چه این اتفاقات بیشتر می‌شد، صبر و استقامت او زیادتر می‌گشت.
زهرا(سلام الله علیها) علاوه بر آنكه در دامن مادری فداكار، با گذشت و با استقامت، و در دامن پدری چون پیامبرگرامی(صلی الله علیه و آله) پرورش یافت، محیط زندگی او محیط پر تلاطمی بود.
مكه با آن مصیبتها و حوادث ناگوار، محیط پرورش او بود. روشن است بچه‌ای كه در چنین محیطی پرورش یابد؛ مخصوصاً اگر مربی چون پیامبرگرامی داشته باشد، استقامت او، صبر او و سعة او زیاد خواهد بود:
زهرا سلام‌الله‌علیها از نظر همسر و مصاحب، و از نظر اولاد صالح ، فوق‌العاده است. شوهری چون امیرالمؤمنین دارد كه بیش از سیصد آیه از قرآن شریف دربارة او نازل شده.[1] شوهری كه از نظر تاریخ، قطعی است كه اسلام مرهون او است. شوهری كه به اقرار خود اهل تسنن، عمر بیش از هفتاد مرتبه در مواقع مختلفه گفته: لَوْلاَ عَلِیُّ لَهَلَكَ عُمَرُ.[2] فرزندانی چون حسن، حسین، زینب و كلثوم دارد كه اگر نبودند، قطعاً اسلام نبود.[3]
زهرا از نظر فرزند، ام‌الائمه‌علیهم‌السّلام است، سرّ مستودع است، مادر عصارة عالم خلقت است .
از نظر فضایل انسانیت، چه می‌توان گفت در حق كسی كه پیامبرگرامی صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم كراراً درباره‌اش فرموده است:اِنَّ اللَّهَ اصْطَفَیكِ وطَهَّرَكِ وَاصْطَفَیكِ عَلَی نِسَاءِ الْعَالَمیِنَ.[4]
همانا خداوند تو را برگزیده و پاكیزه و معصوم گردانیده و تو را بر همة زنها رجحان داده است.
اگر برای فضیلت زهرا چیزی جز سورة كوثر نبود، زهرا را بس بود كه بگوید نزد خداوند افضل و برتر از عالمیانم.
شب عروسی پایان گرفت و صبح، پیامبرگرامی به دیدن زهرا آمد و هدیه آورد. هدیة پیامبرگرامی این بود:عَلی فاطِمَةَ خِدْمَةُ مَادُونِ الْبابِ وَعَلی عَلِیِّ‌خِدْمَةُ مَا خَلَفَهُ : كارهای داخل خانه برای فاطمه است و كارهای خارج از خانه برای علی
اِنّا اعْطَیْناكَ الْكَوثَرُ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ اِنَّ شَانِئََكَ هُوَالْاَبْتَرُ.[5]
همانا كوثر را بر تو ارزانی داشتیم، پس برای پروردگارت نمازگزار و قربانی كن، به درستی كه بدخواه تو دنباله بریده است.
ـ زهرا از نظر ایمان، راضیه و مرضیه است:
یَا ایَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطمَئِنِّةُ ارْجِعِی اِلی رَبِكِ رَاضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلِی فِی عِبَادِی وَ ادْخُلِی جَنَّتِی.[6]
«ای نفس مطمئنه! ـ كه به مقام شهود رسیده‌ای ـ بیا به سوی پروردگارت خشنود شده، و داخل در زمرة بندگان من شو و داخل شو در بهشت من.»ما باید بدانیم كه القاب چهارده معصوم، كنیه‌های آنان و اسماء آنان بی‌سبب نیست. همة آنها سر دارد. معنی ندارد زهرا، صدیقه، زكیه؛ طاهره؛ محدثه و... نباشد و به این‌گونه لقبها متصف شود. اگر جبرئیل نیاید و با او محادثه نكند و به او محدثه بگویند، دروغ است: تَعَالی اللّهُ عَمَّا یَقُولُ غَیْرَالْعَارفِینَ فِی حَقّهِمْ، و معنی ندارد كسی محدثه باشد و ایمانش به مرتبة شهود نرسیده باشد.
ـ زهرا(س) از نظر زهد
شبی كه زهرا به خانة امیرالمؤمنین می‌رفت، امیرالمؤمنین فرش خانه‌اش را از شن تهیه كرد و رسول اكرم جهازیه‌ای برای زهرا سلام‌الله‌علیها تهیه فرمود كه همة آن جهازیه شصت وسه درهم می‌شد.
پیامبرگرامی چون جهازیه را دید، از چشمان مباركش اشك جاری شد و فرمود: «خدایا این جهازیه را كه غالب آن از گل است مبارك كن!»[7]
زهرا به خانة شوهر می‌رود و در وسط راه پیراهنی را كه از جملة جهازیة او است، به فقیر می‌دهد و با همان پیراهن كهنه‌ای كه داشت به خانة امیرالمؤمنین رهسپار می‌شود.[8]
شب عروسی پایان گرفت و صبح، پیامبرگرامی به دیدن زهرا آمد و هدیه آورد. هدیة پیامبرگرامی این بود:
عَلی فاطِمَةَ خِدْمَةُ مَادُونِ الْبابِ وَعَلی عَلِیِّ‌خِدْمَةُ مَا خَلَفَهُ : كارهای داخل خانه برای فاطمه است و كارهای خارج از خانه برای علی.
زهرا از این هدیه، از این تقسیم كار به قدری خوشنود شد كه فرمود: مَایَعْلَمُ اِلاّ اللَّهُ مَادَاخَلَنِی مِنَ السُّرُورِ.[9]
جز خداوند كسی نمی‌داند كه از این تقسیم كار چقدر خوشنودم.
ـ عبادت زهرا(س)
در روایات آمده است كه زهرا به قدری روی پا ایستاد و عبادت كرد كه پاهای او متورم شد.[10] حضرت حسن عَلَیْهِ السَّلامُ می‌گوید، مادرم از اول شب تا صبح عبادت میكرد و هرگاه از نماز فارغ می‌شد، به دیگران دعا میكرد. از او پرسیدم كه چرا به ما دعا نكردید؟ فرمود: عزیز من اول دیگران، سپس ماـ اَلْجَارُثُمَّ الدَّارُ.[11]
چرا فاطمه (س) ام ابیها نامیده می‌شود ؟
در کتاب کشف الغمه درفضل شفیعه ی امت اورده شده که :ان النبی(ص) کان یحبها ویکنیها بامّ ابیها...
فهم این مطلب وبیان این حقیقت که چرا پیامبر (صلی الله علیه و آله) به حضرت فاطمه(سلام الله علیها) ام ابیها (مادر پدرش) می گفتند بسیار مشکل است ونباید به سادگی از این حقیقت گذشت و تنها به این نكته اكتفا نمود كه پیامبر(صلی الله علیه و آله) علاقه‌ی خاصی به ایشان داشتند .
با دقت نظر بیشتری می توان این گونه تحلیل کرد که چون ولایت ثمره نبوت است بدون وجود مبارک حضرت زهرا(سلام الله علیها) رسالت ناتمام می‌ماند و ولایت بی‌معنا می‌شد پس وجود مطهره‌ی ام ابیها حلقه اتصال ولایت به رسالت است .
مقام حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) موید دعوت نبوی است همان گونه كه مقام رسالت و نبوت عیسوی بر مقام مریم مقدس تکیه داشت قرآن کریم جایگاه ایشان را در آیه تطهیر و مباهله در کنار پیامبر(صلی الله علیه و آله) قرار می‌دهد .
دربین القاب حضرت زهرا سلام الله علیها ام ابیها جلوه گری خاص دارد .
ام در لغت به معنی مادر و اصل و پایه هر چیزی است و چیزهای دیگر به آن ملزم می شود. به تعبیری دیگر ام به معنای( معظم) چیزها می باشد
علامه حسن زاده آملی می فرمایند: عقل کل و نفس کل همه‌ی موجودات « اب و ام »هستند، که به اذن خدای سبحان همه‌ی موجودات از این ابویَن خلق می‌شوند . و مظهر ام نفس کل عالم وجود مبارک حضرت زهرا (سلام الله علیها) است
مرجع و ریشه و اصل خلقت وجود مقدس حضرت زهرا (سلام الله علیها) است . شناخت اصل و ریشه‌ی هر چیز، دسترسی و وصول به حقیقت آن را آسان‌تر می‌كند.
نقش ام را کسی باید ایفا کند که توانائی وقدرتی الهی داشته باشد اگر «أُم» نام حضرت زهرا(سلام الله علیها) است از آن روست كه وجود ایشان سرچشمه ی توان در عالم هستند. همه‌ی موجودات گرد این محور در حال چرخش و حركت هستند.
علامه حسن زاده آملی می فرمایند: عقل کل و نفس کل همه‌ی موجودات « اب و ام »هستند، که به اذن خدای سبحان همه‌ی موجودات از این ابویَن خلق می‌شوند . و مظهر ام نفس کل عالم وجود مبارک حضرت زهرا (سلام الله علیها) است .
نتیجه گیری
درحقیقت می توان گفت که با توجه به ویژگی های ممتازی که در این بانو وجود دارد ، لقبی شایسته تر و برازنده تر از ام ابیها،در خور این بانو نمی باشد ؛ چرا که او نه تنها برای پدر و همسر خود تکیه گاهی محکم بلکه نقش پررنگ و زرینی در آفرینش دارد .
پی‌نوشت‌ها:
1- خطیب بغدادی در تاریخ خود ج 6 ص 221 و ابن حجر د رصواعق ص 76
2- سنن بیهقی ج 7 ص 442
3- مقتل خوارزمی ج 1 ص 148ـ لهوف ص 20
4- مناقب ابن شهر آشوب ج 3 ـ امالی صدوق سورة كوثر
5- سورة كوثر
6- فجر آیات 27 تا 30
7- امالی شیخ طوسی / 5 ج 1، ص 39
8- صفوری شافعی در نزهة المجالش ج 2 ص 226
9- قرب الاسناد ـ منتهی الامال ج 1
10- بحار ج 43 ص 84 ـ منتهی الامال ص 161
11- كشف الغمه ج 2 ص 25 و 26 ـ بحار ج 43 ص 81 و 82
فرآوری : زهرا اجلال
گروه دین تبیان
منابع :
سایت حوزه
سخنرانی آیت الله مظاهری پیرامون حضرت زهرا سلام الله علیها
سایت نور آسمان
