تبیان، دستیار زندگی
وقتى كسى خود را بى ‏نیاز از دیگران مى‏ بیند، هر چند كه از نظر اندیشه قوى باشد، شخصیت مردم را نادیده مى‏ گیرد ، اندیشه ‏ها را متوقف مى ‏كند ، استعدادهاى آماده را نابود مى‏ سازد . بدین ترتیب بهترین سرمایه و پشتوانه یك حكومت و نظام از بین مى ‏رود و سیر انحطا
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مشورت ، مهمترین اصل اجتماعی


وقتی اندیشه ای بزرگ یا کاری مهم، فکرت را درگیر می کند، اولین راهی که انتخاب می کنی، چیست؟ ... روی کاغذ می آوری اش ... جوانبش را خوب می سنجی ... درباره اش تحقیق می کنی ... ابعاد و اندازه هایش را در نظر می گیری ... مشکلات احتمالی را پیش رویت می آوری ... شاید از دیگران نظرخواهی هم می کنی ... گزینه آخر، هم مهم است و هم لازم و ضروری ...


مشورت

مهم ترین اصل اجتماعی

خداوند مشورت را مهم ترین اصل اجتماعی می داند و می فرماید:«وَ الَّذِینَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَمْرُهُمْ شُورى بَیْنَهُمْ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ ؛ و آنها كه دعوت پروردگارشان را اجابت كرده و نماز را برپا داشته و كارهایشان به طریق مشورت در میان آنها صورت مى گیرد، و از آنچه به آنها روزى داده ایم انفاق مى كنند».(1)

وقتى كسى خود را بى ‏نیاز از دیگران مى‏ بیند، هر چند كه از نظر اندیشه قوى باشد، شخصیت مردم را نادیده مى‏ گیرد ، اندیشه ‏ها را متوقف مى ‏كند ، استعدادهاى آماده را نابود مى‏ سازد . بدین ترتیب بهترین سرمایه و پشتوانه یك حكومت و نظام از بین مى ‏رود و سیر انحطاط آغاز مى ‏شود. بهترین افراد و محكم ترین نظام ها در صورت فرو رفتن در استبداد به هلاكت مى‏ رسند و این حقیقتى گریز ناپذیر است كه بر زبان امام بیان، امیرمؤمنان علیه السلام چنین آمده است: «مَنِ استَبَدَّ بِرَیِهِ هَلَكَ وَمَن شاوَرَ الرَّجالَ شارَكَها فى عُقولِها؛ هر كس خود رأى شد هلاك مى شود و هر كس با افراد صاحب نظر مشورت كند در عقل آنان شریك مى شود».

(2)

مهمترین ویژگی یک حکومت مطلوب

هر انسانى و هر نظامى در نتیجه استبداد رأى بدون پشتوانه مى‏شود. مهم ترین جنبه یك حكومت، مردمى بودن آن است كه نقش بهترین پشتوانه را بازى مى‏ كند و مردم با اعتبار یافتن و شركت در امور است كه نقش واقعى خود را مى‏ یابند. شركت دادن مردم در مسائل، در قالب مشورت با ایشان پشتوانه ‏اى گران سنگ براى هر نظامى است.

مشورت كردن در امور مایه پشت‏ گرمى و خاطر جمعى است(3) و خوب یارى كردن یكدیگر در مشورت است(4)؛ زیرا با مشورت است كه هر یك دیگرى را به آنچه صلاح او باشد، راهنمایى مى ‏كند و راه درست نمایان و پیروزى حاصل مى ‏شود(5) و هر كه با عقلا وخردمندان مشورت كند، به دور اندیشى و درستى (گفتار و كردار) رسد.(6)

این مفهوم واقعى شوراست كه چون عسلِ استخراج شده است؛ زیرا «شورا» از «شارالعسل» گرفته شده است و به معناى بیرون آوردن عسل از كندو و عسل استخراج شده مى ‏باشد.(7)

رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: « ما تَشاوَرَ قَومٌ إِلاّ هُدوا إِلى رُشدِهِم؛ هیچ ملّتى با هم مشورت نكردند مگر آن كه راه درست خود را پیدا كردند»

تصمیم گیری هایمان را ایمن سازیم !

مشورت باعث مى ‏شود که با بهره‏ گیرى از خرد دیگران، موارد خطا بهتر شناخته و از فرو رفتن در آنها اجتناب شود: « مَنِ استَقبَلَ وُجوهَ الآراءِ عَرَفَ مَواقِعَ الخَطأَ؛ کسى که از افکار دیگران استقبال کند، موارد خطا را مى ‏شناسد».(8) براى پرهیز از اشتباه و جلوگیرى از لغزش، باید اندیشه ‏ها و آرا را به هم زد تا از تضارب آنها آنچه راست و درست است، ظهور کند: « اِضرِبُوا بعضَ الرأیِ ببعضٍ یَتَوَلَّد مِنهُ الصَّوابُ؛ برخى از آرا را به برخى دیگر بزنید تا رأى درست زاید و به دست آید، بدین ترتیب است که پشیمانی ها کاسته خواهد شد».(9)

سلامت تصمیم‏گیرى‏ ها در گرو مشورت است. جامعه ‏اى که فاقد سنت مشورت است، در تب و تاب خود محوری ها وخودسری ها مى سوزد و در عدم تعادل سیر مى کند و جامعه ‏اى که در آن، شورا یک اصل مسلم است و از اجزاى ضرورى حیات آن محسوب مى ‏شود؛ بهترین راه و کامل ترین مسیر در برابرشان گشوده خواهد شد، همان طور که رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: « ما تَشاوَرَ قَومٌ إِلاّ هُدوا إِلى رُشدِهِم؛ هیچ ملّتى با هم مشورت نكردند مگر آن كه راه درست خود را پیدا كردند».(10)

اصولاً مردمى که امور مهم خود را با مشورت یکدیگر انجام مى ‏دهند، کمتر گرفتار لغزش و پشیمانى مى ‏شوند و آنان که گرفتار خودرأیى و استبدادند، هر چند افراد فوق ‏العاده‏اى باشند، اغلب در اشتباه به سر می برند و موجب تنش هاى اجتماعى - سیاسى مى‏ شوند.

فقدان سنت مشورت در جامعه، شخصیت مردم را مى کشد و رشد افکار را متوقف مى سازد. چنین مردمى شایستگى زندگى حقیقى را از دست مى ‏دهند. آنها مرده ‏هاى زنده ‏اند؛ چنانکه در حدیث شریف نبوى به این حقیقت اشاره شده است: « إذا کانَ أُمَراؤُکُمْ خِیارَکُم وَ أغْنِیاؤُکُم سُمَحائَکُم وَ أمْرُکُمْ شُوْرَی بَیْنَکُمْ فَظَهْرُ الأرْضِ خَیْرٌ لَکُمْ مِنْ بَطْنِها وَ اِذا كانَ أمَرائُكُمْ شِرارَكُمْ وَ اَغْنِیائُكُمْ بُخَلائَكُمْ وَلَمْ یَكُنْ اَمْرُكُمْ شُوری بَیْنَكُمْ فَبَطْنُ اْلاَرْضِ خَیْرٌ لَكُمْ مِنْ ظَهْرِها؛ هنگامى که زمامداران شما نیکانتان و توانگران شما سخاوتمندانتان باشند و کارهایتان به مشورت انجام شود، در این موقع روى زمین از زیر زمین براى شما بهتر است (شایسته زندگى و بقا هستید)، ولى اگر زمامدارانتان بدان و توانگرانتان افراد بخیل باشند و کارهاى به مشورت برگزار نشود، در این صورت زیر زمین از روى آن براى شما بهتر است».(11)

پی نوشت ها:

1.شوری : 38.

2. نهج البلاغه ، ح 161.

3. شرح غررالحکم ، ج 1، ص 52.

4.همان ، ج6 ، ص157.

5. ج 5 ، ص 337.

6. همان ، ص 396.

7.مجمع البیان ، ج 1، ص 526.

8. نهج‏البلاغه ،ح‏173.

9. شرح غررالحکم ، ج 2، ص 266.

10. تحف العقول ، ص 233.

11. همان ، ص 426.

زهرا رضائیان

بخش قرآن تبیان