تبیان، دستیار زندگی
در مدارس ما آزمون وسیله و ابزاری است برای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

باز خورد و نقش آن در یادگیری

معلم

سرآغاز

در مدارس ما "آزمون" وسیله و ابزاری است برای "ارزشیابی پیشرفت تحصیلی".

ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، یعنی سنجش عملکرد یادگیرندگان و مقایسه ی نتایج حاصل با هدف های آموزش از پیش تعیین شده، به منظور تصمیم گیری درباره ی این که آیا فعالیت های آموزشی معلم و تلاش های یادگیری دانش آموزان به نتایج مطلوب انجامیده اند و به چه میزانی؟

از این تعریف می توان نتیجه گرفت، ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، مستلزم دو اقدام اساسی است:

1- تعیین هدف های آموزشی

2- سنجش یا اندازه گیری عملکرد یادگیرندگان

کلاس درس، مکان پویایی است که در آن معلم و دانش آموز مرتباً در تعامل با یکدیگر قرار دارند؛ معلم سؤال می کند، باز خورد ارائه می دهد، تشویق و انتقاد می کند، پرسش ها و تقاضاهای دانش آموزان را پاسخ می دهد و اگر دانش آموزی با مشکلی مواجه شود، او را راهنمایی و هدایت می کند و ... در این نوشته، به بررسی تأثیر بازخورد معلم روی انگیزش دانش آموزان می پردازیم.

بازخورد معلم

بازخورد، واکنشی است در برابر یک پدیده. و راهبردی مهم در فرایندهای آموزشی. بازخورد های معلم چهار نوع است:

1- بازخورد عملکردی

2- بازخورد انگیزشی

3- بازخورد اسنادی

4- بازخورد راهبردی

بازخورد عملکردی

بازخورد عملکردی، بازخوردی است که در مورد صحت کار دانش آموز به او داده می شود و ممکن است شامل اطلاعات اصلاحی هم باشد. بازخورد عملکردی، بر یادگیری دانش آموزان اثر مهمی دارد. شاید بتوان گفت، معلمان در راستای چهار گونه از پاسخ های دانش آموزان، به آن ها بازخورد عملکردی ارائه می دهند:

- پاسخ صحیحی که به سرعت و با قاطعیت داده می شود.

- پاسخ صحیحی که با تردید داده می شود.

- پاسخ غلطی که نشان دهنده ی بی دقتی است.

- پاسخ غلطی که نشان دهنده ی ندانستن موضوعی یا آگاهی نداشتن از نحوه ی انجام کار است.

دانش آموز

بازخورد انگیزشی

بیشتر بازخوردهایی که معلمان به دانش آموزان می دهند، جنبه ی انگیزشی دارد. هدف اصلی بازخورد انگیزشی این است که دانش آموزان را هر چه بیشتر به انجام فعالیت های آموزشی مستمر تشویق و هدایت کند. بازخوردهای مثبت و اطمینان دهنده، بر احساس کارامدی تأثیر به سزایی دارند. مثلاً اگر فردی قابل اطمینان مانند معلم به دانش آموز بگوید که قدرت یادگیری خوبی دارد، او کارآمدی بالایی را تجربه خواهد کرد.

بازخورد اسنادی

در بازخورد اسنادی، به منظور افزایش انگیزش دانش آموز، عملکرد او را به یک یا چند سند (عواملی که تصور می شود در حاصل کار او دخیل بوده اند)، ربط می دهند. برخی از دانش آموزان که در مراحل اولیه ی یادگیری دچار مشکل می شوند، آن را به کم توانی خود نسبت می دهند. دانش آموزانی که عقیده دارند فاقد توانایی لازم برای عملکرد خوب هستند، ممکن است با علاقه کار نکنند و به راحتی تسلیم شوند. این نوع اثرات انگیزشی منفی، روند یادگیری را کند می کنند.

در این حالت، معلمان می توانند به دانش آموزان یادآوری کنند که موفق نشدن خود را به جای عوامل غیر قابل کنترل، به عوامل قابل کنترل مانند تلاش کم، یا استفاده از راهبرد نامناسب نسبت دهند تا بتوانند با تلاش بیشتر و انتخاب راهبردی دیگر، عدم موفقیت خود را جبران کنند.

معلم

زیرا تحقیقات نشان داده است، اگر دانش آموزی شکست خود را به تلاش کم نسبت دهد، ممکن است در آینده بیشتر کار کند، چرا که تلاش ، امری قابل کنترل است و او ممکن است عقیده داشته باشد که با تلاش بشتر، به نتایج بهتری خواهد رسید. پس معلمان می توانند به دانش آموزان یاد بدهند که نتیجه ی کار خود را به تلاش و کوشش نسبت دهند نه ناتوانی. این نوع بازخورد دادن به تلاش دانش آموزان، اثرات سودمندی روی خودباوری کارامدی، و انگیزش آن ها خواهد داشت.

بازخورد راهبردی

بازخورد راهبردی به دانش آموز اطلاع می دهد که آیا او از راهبرد خود به خوبی استفاده می کند یا خیر و استفاده از راهبرد، چه قدر عملکرد او را بهبود بخشیده است. راهبرد ها به دانش آموزان کمک می کنند، به تکالیف توجه بیشتری کنند و روی مطالب مهم متمرکز شوند. مطالب را سازمان دهی کنند و فضای فعال و مساعدی را برای یادگیری عمیق مهیا و آن را پایدار کنند. استفاده از راهبردها، به کارایی بهتر منجر می شود، که خود این عمل، کارامدی و انگیزش دانش آموز را افزایش می دهد.

نتیجه گیری

- به آزمون های تکوینی بیش از پیش توجه کنیم. زیرا به کمک این آزمون ها، نقاط ضعف دانش آموزان شناسایی می شود و به استناد آن ها می توانیم به آن ها بازخورد مناسب بدهیم.

- برای اطمینان از اثر بخشی فعالیت های یاددهی و یادگیری، با توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان، بهتر است به کمک معلمان راهنما، شناخت بهتری از آن ها داشته باشیم.

- در آزمون های کلاسی فقط به دادن نمره اکتفا نکنیم، بلکه بر اساس شناختی که از دانش آموزان بدست آورده ایم، رهنمودهای  لازم را برای رفع نواقص یادگیری به آن ها گوشزد کنیم.

- فراموش نکنیم که که هدف از آموزش های مدرسه ای، فقط آموزش ریاضی، فیزیک یا شعر نیست، بلکه هدف اصلی، تربیت انسان شایسته ای است که تمام ابعاد جسمی، عاطفی، فکری، روانی و اخلاقی او، به بهترین وجه پرورش یافته باشد.

- به خاطر داشته باشیم که امروزه، "آموختن علم" همه جا و درهر زمانی مقدور است، ولی برای "آموزش های تربیتی و رشد همه جانبه ی دانش آموزان"،  هیچ گزینه ای شایسته تر از معلم و هیچ جایی مناسب تر از " کلاس درس و مدرسه" نیست. پس:

"تربیت، هدف اصلی مدرسه، و تسلط بر روش های تربیتی، مهم ترین وظیفه ی هر معلم است."


رشد تکنولوژی آموزشی

مرکز یادگیری سایت تبیان، گردآورنده : شکوفه باصری

تنظیم: نوربخش