اجر رسالت نبی مکرم اسلام

آیات فاطمی

در شأن دختر رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله آیات بسیاری نازل شده است. در این نوشتار تنها به چند نمونه بارز آن اشاره می شود

آیه مباهله

یکی از آیاتی که در فضیلت حضرت زهرا سلام الله علیها نازل شده است و به اتفاق شیعه و سنی در شأن پنج تن است آیه مباهله است:

فَمَنْ حَاجَّكَ‏ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبینَ. (1)

جریان مباهله‏ با نصاراى نجران

ابن عباس داستان مسیحیان نجران را چنین بیان كرده است: عدّه‏اى از علماى مسیحى به ریاست اسقف خویش كه نامش «عبد المسیح» بود در مدینه به حضور مصطفى صلى اللَّه علیه و آله رسیدند، و پرسیدند: یا محمد! از صاحب ما عیسى مسیح علیه السّلام یاد مى‏كنى، بیان كن كیفیت خلقت او چگونه بود؟ مصطفى صلى اللَّه علیه و آله منتظر ماند تا جبرئیل نازل شد و آیه‏ إِنَّ مَثَلَ عِیسى‏ عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ‏ را بر پیامبر صلى اللَّه علیه و آله قرائت كرد.

چون مسیحیان لجاجت كردند، دستور مباهله از جانب پروردگار صادر شد و پیامبر صلى اللَّه علیه و آله را مأمور به مباهله و ملاعنه كرد. مسیحیان نیز براى ملاعنه و مباهله آماده شدند.

مصطفى صلى اللَّه علیه و آله دست على علیه السّلام، فاطمه علیها السّلام، حسن علیه السّلام و حسین علیه السّلام را گرفت و به وعده‏گاه آورد و فرمود: اللّهم هؤلاء ابناؤنا و نساؤنا و انفسنا.

چون مصطفى صلى اللَّه علیه و آله آماده مباهله شد، سیّد مسیحیان گفت: با عظمتى كه این پنج تن دارند ما هرگز با آنان مباهله نمى‏كنیم زیرا بیم هلاك ما وجود دارد.

پس با آن حضرت مصالحه كرده، حاضر به پرداخت جزیه سالانه شدند. در همان هنگام رئیس آنان گفت: به خدا سوگند اگر این پنج تن با ما مباهله و ملاعنه مى‏كردند احدى از ما باقى نمى‏ماند و خداوند ظالمان را هلاك مى‏كرد. (2)

و خداى تعالى در آیه مباهله...به این مطلب تصریح فرمود: كه حسن و حسین فرزندان اویند و روشن گردد كه مقصود از زنان كه خطاب به آنان متوجه شده فاطمه علیها السّلام است كه رسول خدا (ص) در مقام مباهله و احتجاج او را خواند، و اینها كه گفته شد فضیلتى است (براى این خاندان) كه هیچ یك از امت در این فضیلت شریك آنان نگشت، و كسى هماورد و همانند آنان نشد. (3)

آیه تطهیر

إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهیراً . خداوند فقط مى‏خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور كند و كاملاً شما را پاك سازد. (4)

شأن نزول آیه تطهیر

هنگامى كه رحمت الهى نازل مى‏شد رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله در حالى كه ناظر به رحمت الهى بود، مى‏فرمود: فرا خوانید نزد من! فرا خوانید نزد من! «صفیّه» پرسید: یا رسول الله! چه كسى را به حضور بطلبیم؟ فرمود: اهل بیتم را، على و فاطمه و حسن، حسین به محض اینكه به حضور مبارك شرفیاب شدند، رسول اكرم صلّى اللّه علیه و آله عباى خویش را بر روى سر آنان افكند و دستها به آسمان برافراشت و فرمود: پروردگارا! اینان اهل بیت من هستند. اینك، بر «محمّد و آل محمّد» درود فرست. خداى تعالى به جبران آنچه رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله درباره اهل بیتش خواسته بود، این آیه را نازل كرد: إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهِیراً. «حاكم» گفته: این حدیث، صحیح الاسناد است.

[مسند احمد حنبل 6/ 296] به سند خود، از «امّ سلمه» نقل كرده است، در یكى از روزها كه رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله در خانه من تشریف فرما بود، خدمتكار به عرض رسانید: على و فاطمه در پشت در خانه هستند و اجازه مى‏خواهند تا به حضور برسند. رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله خطاب به من فرمود: از اهل بیت من، فاصله بگیر.(یعنی ما را تنها بگذار) (5)

آیه مودت

قُلْ‏ لا أَسْئَلُكُمْ‏ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى‏ وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فیها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ .

(ای پیامبر) بگو: «من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‏كنم جز دوست‏داشتن نزدیكانم‏ [اهل بیتم‏]؛ و هر كس كار نیكى انجام دهد، بر نیكى‏اش مى‏افزاییم؛ چرا كه خداوند آمرزنده و سپاسگزار است‏. (6)

نزدیکان پیامبر اسلام کیانند؟

[زمخشرى در كشّاف‏] ذیل تفسیر آیه مودّت‏ گفته است: در روایت آمده هنگامى كه آیه مودّت نازل شد، یكى از اصحاب گفت: یا رسول اللّه! نزدیكان شما كه مودّت آنان بر ما لازم است چه كسانند؟ رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله در پاسخ فرمود: نزدیكان من كه مودت آنها بر شما واجب است، على و فاطمه و دو فرزند ایشان هستند.

و غذاى(خود) را با اینكه به آن علاقه(و نیاز) دارند، به«مسكین» و«یتیم» و«اسیر» مى‏دهند! (و مى‏گویند:) ما شما را بخاطر خدا اطعام مى‏كنیم، و هیچ پاداش و سپاسى از شما نمى‏خواهیم!

مؤلف گوید: «فخر رازى» در «تفسیر كبیر» در ذیل آیه مودّت واقع در سوره شورى، در تعقیب روایت «كشّاف» اظهار داشت: از روایت مزبور بدست مى‏آید این چهار تن (على، فاطمه و حسنین علیهم السّلام) از نزدیكان پیغمبر اكرمند و زمانى كه‏ ثابت شد افراد یاد شده از نزدیكان پیغمبرند، باید از ویژگى خاصى برخوردار باشند و تعظیم و احترام زیادترى لازم داشته باشند. (7)

این سؤال در اذهان پیروان واقعی قرآن خودنمایی می کند که این احترام و تعظیم بعد از رسول گرامی اسلام چه شد؟

آیه اطعام

وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى‏ حُبِّهِ مِسْكیناً وَ یَتیماً وَ أَسیراً .إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُریدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَ لا شُكُوراً.

و غذاى(خود) را با اینكه به آن علاقه(و نیاز) دارند، به «مسكین» و «یتیم» و «اسیر» مى‏دهند! (و مى‏گویند:) ما شما را بخاطر خدا اطعام مى‏كنیم، و هیچ پاداش و سپاسى از شما نمى‏خواهیم! (8)

شأن نزول آیه اطعام

علمای شیعه و سنی در شأن نزول این آیه اتفاق نظر دارند. به عنوان نمونه شیخ مفید در کتاب گرانسنگ خود می نویسد: خدا این آیه را در شأن على و فاطمه و حسن و حسین نازل فرمود و ثابت كرد با آنكه غذا از هر جهت لازم براى خودشان و مورد احتیاجشان بود از آن استفاده ننمودند و به مستحق تسلیم كردند. (9)

[سیوطى از علمای اهل تسنن در الدّر المنثور] در ذیل تفسیر آیه‏ وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ ... در سوره «هل اتى» گفته است: «ابن مردویه» از «ابن عباس» روایت كرده است كه آیه ‏وَ یُطْعِمُونَ ... در شأن حضرت على بن ابیطالب علیه السّلام و حضرت فاطمه علیها السّلام، دختر رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله، نازل شده است. (10)

پی نوشت ها:

1. سوره آل عمران، آیه61

2. شواهد التنزیل،حاکم حسکانی، ترجمه احمد روحانى‏، ص 66 ناشر: دار الهدى‏ قم

3. ارشاد-ترجمه رسولى محلاتى ،ج‏1،ص 158

4. سوره احزاب آیه 33، ترجمه آیت الله مکارم

5. فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت، محمد باقر ساعدى‏، ج‏ 1، ص 371، انتشارات فیروزآبادى‏قم‏

6. سوره شوری، آیه 23، ترجمه آیت الله مکارم

7. فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت،  ج‏1، 434

8. سوره انسان آیه 9 ترجمه آیت الله مکارم

9. ارشاد-ترجمه ساعدى خراسانى، ص  163

10. فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت، ج‏1 ،ص 423

سید روح الله علوی

بخش عترت و سیره تبیان