تبیان، دستیار زندگی
شاید تاكنون به عنوان یك جامعه، ما نیازی به آموزش این آموزش فرزندپروری احساس نكرده ایم، اما كودك و جامعه هنگامی كه فردی در فرزندپروری با شكست مواجه می شود. متحمل رنج و زحمت زیادی می شوند، اعتقاد بر این است كه وجود دوره هایی برای آموزش....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ذخایری مهم تر از نفت و طلا


شاید تاكنون نیازی به آموزش  فرزندپروری احساس نكرده ایم، اما هنگامی كه فردی در فرزندپروری با شكست مواجه می شود، متحمل رنج و زحمت زیادی خواهد شد.فرزندپروری صرفاً حاوی یک سری تئوری  نیست، بلكه مستلزم برنامه ریزی و یادگیری از طریق عمل است.


کودک

برخی معتقدند كه فرایند ازدواج و فرزندپروری اموری ذاتی و طبیعی اند، اگر چنین است و این امور بطور طبیعی می گذرند، چرا کودکان در خانواده ها مختلف این قدر با هم متفاوتند؟ چرا بسیاری از كودكان آزار شده و یا درك نمی شوند؟ و . ...حقیقت این است كه روابط خوب والد و كودك به طور طبیعی رخ نمی دهند، ما نیاز داریم كه بیاموزیم چگونه به یكدیگر عشق بورزیم و چگونه از یكدیگر مراقبت كنیم.

آمادگی برای پرورش فرزند و درك پویایی های زندگی به ما جهت اجتناب از مشكلات، قبل از بوجود آمدنشان كمك می كند. كودكان، بركت زندگی و سرمایه‏های آینده جامعه به شمار می‏آیند. آنان برای رشد و بالندگی خود، نیازها و در مفهوم دقیق‏تر حقوقی دارند كه باید به درستی به آن پرداخت. با توجه به نقش بی‏بدیل خانواده در بالندگی شخصیت كودك، پیش از همه، خانواده و سپس جامعه باید این حقوق را به خوبی بشناسند و خود را مكلف به پاس‏داشت آن بدانند. این حقوق در روایات اسلامی به زیبایی تبیین شده است. در این مجال، به جنبه‏های گوناگون تربیتی كودك از نگاه روایات و توصیه‏های دینی می‏پردازیم .

توصیه رهبری به مسئولان رسانه‏های گروهی

مقام معظم رهبری، كودك را ذخیره ارزشمند جامعه معرفی می‏كند و در مورد اهمیت وظیفه مسئولان رسانه‏های گروهی در تربیت كودك می‏فرماید: «رادیو، تلویزیون، رسانه‏های گروهی و غیره، بایستی بدانند و بفهمند كه چه كاری با مغز، دل و احساس لطیف كودك انجام می‏گیرد. وقتی كودك برنامه‏های تلویزیونی را می‏بیند، اثر آن امروز و فردا مشخص نخواهد شد، بلكه اثرش در جذب‏ها، دفع‏ها، احساسات، خداجویی‏ها، خداخواهی‏ها یا خدانخواهی‏ها نشان داده خواهد شد.” ایشان همچنین مسئولان را به بازتاب دادن سیره اولیای دین توجه می‏دهد.

سفارش سقراط به تربیت فرزند

پیش از آنكه سقراط را محاكمه كنند، از وی پرسیدند: بزرگ‏ترین آرزویی كه در دل داری، چیست؟ وی پاسخ داد: بزرگ‏ترین آرزوی من این است كه به بالاترین مكانی در آتن صعود كنم و با صدای بلند به مردم بگویم كه: ای رفقا! چرا با این حرص و ولع، بهترین و عزیزترین سال‏های عمر خود را به گردآوری ثروت و عبادت طلا می‏گذرانید، در حالی كه آن‏گونه كه شاید و باید، در تعلیم و تربیت فرزندانتان كه مجبور هستید روزی ثروت خود را برای آنان باقی گذارید، همت نمی‏گمارید؟

یكی از راه‏های شخصیت دادن به كودكان، بازی كردن والدین با آنهاست. این كار اندكی از وقت والدین را می‏گیرد، ولی آثار بسیار نیكویی دارد. بازی با كودك می‏تواند به شكل محبت كردن و شعر خواندن برای او باشد

مقدس اردبیلی و تربیت مادر

مقدس اردبیلی، فقیه وارسته و محققی فرزانه و اسوه درایت و قداست بود. آن روز كه مقدس اردبیلی از نجف به اردبیل سفر كرده بود، مردم از گوشه و كنار به دیدار او آمده بودند. وقتی مادر مقدس در مجلس حضور یافت، همگی به آن بانوی بزرگوار تبریك گفتند و از او پرسیدند كه راز پیشرفت و مقامات عالی و معنوی فرزندش چه بود؟ مادر مقدس پس از حمد الهی در مورد تربیت او گفت: من هرگز لقمه شبهه‏ناك نخورده‏ام و قبل از شیر دادن او، وضو می‏گرفتم و ابدا به نامحرم نظر نمی‏انداختم و در تربیت كودك، بعد از باز گرفتنش از شیر می‏كوشیدم و نظافت و طهارت او را رعایت می‏كردم و با بچه‏های خوب او را می‏نشاندم.

والدین، هم‏بازی كودكان

یكی از راه‏های شخصیت دادن به كودكان، بازی كردن والدین با آنهاست. این كار اندكی از وقت والدین را می‏گیرد، ولی آثار بسیار نیكویی دارد. بازی با كودك می‏تواند به شكل محبت كردن و شعر خواندن برای او باشد. نقل است كه حضرت زهرا علیهاالسلام ، امام حسن علیه‏السلام را در كودكی بالا و پایین می‏انداخت و با او بازی می‏كرد و با زبان شعر می‏فرمود: «حسن جان! مانند پدرت باش و حق را از بند اسارت به درآور.” همچنین سیره زندگانی پیامبر اسلام، از هم‏بازی شدن ایشان با كودكان خبر می‏دهد. در تاریخ آمده است كه روزی حسین علیه‏السلام در كوچه سرگرم بازی بود كه پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و یاران از آنجا می‏گذشتند. حضرت از ایشان جدا شد و در حالی كه به سوی فرزندش گام برمی‏داشت، دستانش را گشود تا او را در آغوش بگیرد. كودك خنده‏كنان این سو و آن سو می‏گریخت و رسول‏اللّه‏ نیز خندان از پی او می‏دوید. سرانجام ایشان، حسین علیه‏السلام را گرفت و بوسید.

کودک

عدم پرورش افراطی فرزندان

 این سبک فرزند پروری شامل ثبت نام کودک در تعداد زیادی از فعالیتهای فوق برنامه، آموزشی ، ورزشی و مؤسسات اجتماعی است. کودکان نیاز به زمان و فضایی برای خلاقیت، فکرکردن و کشف اشیاء توسط خود دارند. فرزندپروری افراطی ممکن است به اعتماد بنفس کودک آسیب برساند، احتمالاً باعث ایجاد و گسترش افسردگی و سوء مصرف مواد شود.

انتخاب نام‏های نیك

پیامبر اسلام می‏فرماید: «نخستین هدیه‏ای كه هر یك از شما به فرزندش می‏بخشد، نام خوب است. پس بهترین نام را برای فرزند خود انتخاب كنید.” در دامنه گسترده نام‏های نیكوی جهان، برخی نام‏ها، یادآور انسان‏های شایسته و مقرب درگاه الهی‏اند. نام پیامبران الهی و امامان علیهم‏السلام از این جمله‏اند و بسیاری از مردم از سر محبت و ارادتی كه به آن بزرگواران دارند، این نام‏ها را برای فرزندان خویش برمی‏گزینند تا بذر محبت دوستان خدا را در دل فرزندانشان بكارند و راه درست زندگی را به آنان بنمایانند. وجود این نام‏های زیبا، مایه بركت اهل خانواده است.

كودك و برنامه‏های تلویزیونی

 كودكان خیلی بیشتر از بزرگ‏ترها تحت تأثیر فیلم‏ها و برنامه‏های تلویزیونی قرار می‏گیرند. پیامی كه از راه برنامه تلویزیونی به كودك ارائه می‏شود، در فكر و روح آنها به خوبی نقش می‏بندد. این نقش بسته به ویژگی برنامه‏های تلویزیونی، می‏تواند مثبت یا منفی باشد. از یك طرف، خشك‏ترین مفاهیم در قالب برنامه‏های جذاب برای بچه‏ها قابل فهم و پذیرش می‏شود و از سوی دیگر، برنامه‏هایی كه مانع آشنایی كودك با دنیای واقعیت‏ها شود و مانند كارتون‏های تخیلی، با قهرمان‏های افسانه‏ای و قدرت‏های جادویی، او را در دنیای غیرواقعی غرق كند، برای كودك زیان‏بار است.  خشونت، ماجراجویی و هیجان‏های كاذب اگر صورت افراطی و پرحجمی در برنامه‏های تلویزیونی داشته باشد، در تكوین شخصیت كودك، اثر منفی می‏گذارد و در دوران پس از بلوغ، ناهنجاری‏های روانی خطرناك در وی ایجاد می‏كند. بنابراین، بزرگ‏ترین محبت پدر و مادر در حق فرزندانشان این است كه بر كودكان هنگام تماشای تلویزیون نظارت داشته باشند.

عدم انتقال استرسهای ناشی از محل کار به خانه و خانواده

وقتی که والدین در محیط کار با انواع استرس روبرو باشند ممکن است این استرس به زندگی خانوادگی آنها انتقال یابد و نهایتاً آنها بیشتر مستعد بحث و مجادله با فرزندان خود بوده و کمتر قادر به تحمل رفتارهای نامناسب از طرف آنها باشند. این مسئله ممکن است اثر سوئی بر روی عزت نفس کودک داشته باشد. ضروریست که نسبت به شناسایی عوامل استرس زا در مورد خود اقدام نموده و به نیازهای بهداشت روان خود توجه کنیم.

كودكی كه از محبت پدر و مادر محروم مانده یا درست اشباع نشده است، در خود احساس حقارت، كمبود و محرومیت می‏كند و برای هر گونه انحرافی آمادگی دارد

میانه‏روی در محبت

كودكان امروز به دلیل توجه افراطی والدین و رفاه نسبی موجود، رفته رفته به انسان‏هایی نازپرورده و از خودراضی تبدیل می‏شوند. دامنه توجه برخی والدین به كودكان به اندازه‏ای بالاست كه گویی آنها كودكان خود هستند، در حالی كه زیاده‏روی در محبت همانند محبت كم، برای كودك ضرر دارد و ریشه امید و نشاط و حیات را در وجود او می‏خشكاند. تعادل و توازن در مهرورزی، عامل بالندگی و رشد است. آنچه در دین سفارش شده، رعایت میانه‏روی است. نتیجه افراط در محبت، پرتوقع بار آمدن كودك، جوانه زدن ریشه‏های خودپسندی و سركشی كردن كودكان در برابر حقیقت است. امام باقر علیه‏السلام این نوع تربیت را بدترین نوع تربیت می‏شمارد و پدرانی را كه این‏گونه تربیت می‏كنند، نكوهش می‏كند و می‏فرماید: «بدترین پدران كسی است كه در نیكی به فرزند خود زیاده‏روی می‏كند. تاریخ یعقوبی، ج2، ص320” آزاد گذاشتن فرزند به این معنا كه هر كاری دلش می‏خواهد بتواند انجام دهد، این تصور را در ذهن كودك ایجاد می‏كند كه جهان، تحت فرماندهی اوست. او كه اطرافیان را به دیده تحقیر می‏نگرد، خود، به كودكی نامسئول، خودخواه و پرخاشگر تبدیل می‏شود. از این رو، به والدین سفارش می‏شود رفتار منطقی و معقولی با فرزند خود داشته باشند و از افراط و تفریط در محبت بپرهیزند.

فراوری : کهتری

بخش خانواده ایرانی تبیان


منابع:

ملیحه  آقاجانی- ماهنامه - گلبرگ - شماره 91

ترجمه : سودابه ملک پور- Children and adolescent’s mental health

وب سایت دکتر اکرم منتظر الظهور

مقالات مرتبط :

آرام کننده اما تخریب گر

کودکی با آینده ی طلایی

آمادگی برای دنیای هوشمند

پدر و مادر های زمان خود باشید

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.