هویت سازهای هویت برانداز

نوجوان در گذشته به لباس، اهمیت چندانی نمی داد، کافی بود پوشاکی مناسب بر تن داشته باشد؛ ولی امروز نوع لباس، رنگ، طرز دوخت و حتی دکمه های آن مورد توجه وی قرار دارد. امروزه، کوتاه و بلند کردن موها، مدل دادن و دیگر آراستن ها، جزو ضروریات و تقریبا بخش اعظم زندگی دختران و پسران شده است.

در جامعه‌شناسی، به رفتار جمعی نوظهوری که به قدر رسم اجتماعی تثبیت نشده باشد، مد اجتماعی می‌گویند. مد به عنوان پدیده‌ای اجتماعی مختص جامعه و فرهنگ خاصی نیست و پیدایش و افول مد، پنج مرحله ‌شامل آفرینش، معرفی مد، تبلیغ مد، تولید انبوه و تقاضای مد جدید را طی می‌كند. بهره‌برداری نظام سرمایه‌داری از رواج مد، منجر به تغییرات فرهنگی ـ اجتماعی در كشورهای مخاطب می‌گردد. علل گرایش زنان به مد از رویكردهای مختلفی قابل تبیین است. در دیدگاه روانشناسی نیاز انسان‌ها به خودنمایی و زیبایی زمینه مدگرایی را فراهم می‌سازد. بر مبنای دیدگاه جامعه‌شناختی، مقولاتی چون الگو و فرهنگ مصرف، سبك زندگی، رهبران مد و بدن‌آگاهی، در تبیین گرایش به مد مطرح می‌شود. بی‌تردید پدیده مد با طبقه اقتصادی ـ اجتماعی افراد، نقش رسانه‌های جمعی، فرآیند جهانی‌سازی و نظام سرمایه‌داری مرتبط است. برجستگی مد در هویت‌بخشی به زنان و پارادوكس توجه به جسم و روح، زنان را با چالش‌های هویتی در ابعاد مختلف مواجه می‌سازد كه نیازمند.

مد قدرت تصویر آفرینی زیادی در عرصه اجتماعی دارد.در جهان متغیر امروز که هویت های اجتماعی دستخوش تغییرات سریع اند،مد به عنوان ابزار هویت ساز و هویت بر انداز در عرصه زندگی روز مره اهمیت والایی پیدا می کند.

نوجوان در گذشته به لباس، اهمیت چندانی نمی داد، کافی بود پوشاکی مناسب بر تن داشته باشد؛ ولی امروز نوع لباس، رنگ، طرز دوخت و حتی دکمه های آن مورد توجه وی قرار دارد. امروزه، کوتاه و بلند کردن موها، مدل دادن و دیگر آراستن ها، جزو ضروریات و تقریبا بخش اعظم زندگی دختران و پسران شده است یا پسرها که قبلا با ماشین نمره چهار، سر خود را اصلاح می کردند، ولی حالا دیگر هزینه کوتاه کردن یا آرایش موی سر یک نوجوان پسر، سر به فلک می زند! بنابراین مشاهده می کنیم همه چیز، دستخوش تغییر و تحول شده است.

ولی توجه به مد و اهمیت دادن به لباس و آرایش از ویژگی های رفتاری مهم این دوره (نوجوانی) به شمار می آید. در این سن، نوجوان به ظاهر خود توجه بیش از حد نشان می دهد. مُد و پیروی از آن، از شیوه های بالندگی نوجوانان شده است، همچنین نوجوان به پوشیدن لباس هایی علاقه مند است که در میان همسالان خود محبوبیت دارد یا از الگوهای زمانش که ممکن است هنرپیشه یا یکی از افراد سرشناس جامعه خود یا کشور خارجی باشد، پیروی می کند و جالب اینجاست که با تغییر مد، علاقه اش نیز نسبت به مد قبلی تغییر می کند.

دلایل توجه به لباس و مد

گاهی از مد به عنوان ابزاری برای وجاهت دادن به فردگرایی و به تصویر کشیدن ماهیت مستقل انسانی تعبیر می شود وگاهی از آن به عنوان پیمانهای فرهنگی جمعی نوینی یاد می شود که معرفت هویت جمعی پذیرندگان آن است.به هر تعبیر آنچه امروزه مد را به عنوان یک ابزار برتر هویت ساز معرفی کرده است سرعت تغییر در اجتماع شهری است.

بدین معنا که در اجتماع انسانی که افراد فقط و فقط لحظه ای بسیار کوتاه برای تاثیر گذاری در دیگری دارند لازم است از قدرت بصری بیشتر استفاده نمایند. از این رو ضرب آهنگ تغییرات سریع در مادر شهر ها سرعت پذیرش این ابزار قدرتمند اجتماعی را به عنوان یک ابزار هویت ساز و هویت برانداز(هویت کاذبی که فرد از آن فرار می کند) بیش از مکانهای دیگر متجلی می کند.

اگر نوجوان به سر و وضعش بیش از حد توجه نشان می دهد و به پوشیدن لباس های عجیب و غریب علاقه زیادی دارد، باید گفت دلایل گوناگونی می تواند عامل چنین رفتاری باشد. گاهی این گونه رفتارها از حالت خودشیفتگی نوجوان نشات می گیرد که در این سن بشدت ظاهر می شود.

وابستگی به گروه همسالان نیز از جمله عواملی است که باعث پیروی نوجوان از مد و توجه او به ظاهرش می شود، زیرا وسیله ای است برای هماهنگی با همسالان و مورد قبول آنان قرار گرفتن. متأسفانه پیروی از مد و پوشیدن لباس های ناهمگون، می تواند نوعی واکنش ستیزه جویانه نوجوانان نسبت به مسایل و موضوعاتی باشد که در جامعه می گذرد و آنها با این مسایل مخالفند و به این ترتیب، ناخشنودی خود را ابراز می دارند.

اهمیت دادن به مدل لباس و پوشاک ویژگی مهم دوره نوجوانی است. یکی از دلایل این اهمیت، آن است که از این طریق نوجوانان تجربه می کنند چه کسی هستند و می خواهند که دیده شوند. البته پوشاک و مدل لباس برای هر فردی نوعی علامت هویتی تلقی می شود.

با وجود این، از آنجا که نوجوانان در دوره رشد و تحول هستند، در درجه اول طرز لباس پوشیدن آنها نشان دهنده تصور آنان از خودشان است لذا نوع پوشاک و لباس اهمیت بیشتری برای آنها پیدا می کند. علاوه بر این، نوجوانان می آموزند طرز لباس پوشیدن نقش مهمی در روابط اجتماعی و این که از سوی دیگران چگونه مورد ارزیابی قرار می گیرند، ایفا می کند. از این رو، طرز و مدل لباس هم برای همسالان و هم بزرگسالان نشانه مهمی می شود..

چه لباسی بپوشم؟

نوجوان مرتبا با سر و وضعش ور می رود، این لباس را نپوشیده، آن یکی را امتحان می کند. هنوز از پیراهنی استفاده نکرده، به بهانه قشنگ نبودن، آن را به کناری می اندازد، یا به دوست تازه اش می بخشد

او همه تقصیرها را به گردن طرح و مدل لباس می اندازد، در حالی که مشکل از جای دیگری آب می خورد.البته این واکنش ها غالبا به دو گروه از نوجوانان تعلق دارد؛ گروه اول، آنهایی هستند که می خواهند مورد توجه قرار گیرند و هرکجا ظاهر می شوند، صحبت از آنان باشد.

اینها در واقع اعتماد به نفس کمتری دارند و اضطراب، از ویژگی های بارز آنهاست. درست به همین دلیل در اکثر انتخاب های خود، و من جمله لباس، مردد و سردرگم اند. گروه دوم هم که تفاوت های رفتاری زیادی با گروه اول ندارند، گرفتار رفاه فراوان هستند و آنچه را که اراده می کنند، والدین بلافاصله برایشان فراهم می کنند. تنها واکنش اصولی والدین، این است که با برقراری رابطه ای عاطفی و مهرانگیز، آنها را به تعادل برسانند.

عده ای دیگر اصلا به سر و وضع خود اهمیت نمی دهند، هر چه دم دستشان می آید می پوشند و دنبال مد و این جور چیزها نیستند و به هر چه برسند قانع اند، آنها از بس که از ریخت و قیافه خویش بیزارند، هیچ فکر نمی کنند با پوشیدن لباس یا تغییر آن بهتر شوند، بنابراین همه چیز را رها می کنند.

آنچه مسلم است، بیشتر این واکنش ها طبیعی و اقتضای سن آنهاست. والدین وقتی به طبیعی بودن این گونه عکس العمل ها واقف شوند، صبوری لازم را برای تغییرات خواهند داشت و در مقابل چنین رفتارهایی، برخوردهای از پیش تعیین شده خواهند داشت.

خطر از خودبیگانگی فرهنگی

خطرناک ترین نوع از خودبیگانگی، از خود بیگانگی فرهنگی است، زیرا اصولا ظهور فرهنگ کشوری بیگانه در جامعه و رواج و توسعه آن، باعث از خودبیگانگی فرهنگی می شود. هنگامی که فرد، تمام خصایص و سنت های مفید فرهنگی کشورش را بدون توجه و شناخت ندیده بگیرد و سمبل ها و آداب و رسوم کشورهای بیگانه را به علت مترقی بودن بپذیرد و آن را توجیه کند، به از خود بیگانگی فرهنگی مبتلا شده است..

تداوم چنین کاری باعث سوء تربیت افراد و در نتیجه، افزایش مشکلات و نابسامانی های داخلی و خارجی جامعه می شود. پیروی از مد، لباس و آرایش برایش اهمیت خاص دارد؛ می خواهد از دیگران یاد بگیرد و تقلید کند. گاهی در این راه زیاده روی می کند و اغلب شرایط فرهنگی، اجتماعی، سنتی و بودجه خانواده را در نظر نمی گیرد.

توصیه هایی در مورد مساله مد

لباس، آراستگی ظاهر و همرنگ شدن با همسالان از جمله عواملی است که مانع به وجود آمدن احساس عدم تناسب با جامعه در نوجوان می شود. برای برخورد با مساله مدپرستی در نوجوانان نکاتی ذکر می شود، که عبارتند از:

1) برای در پیش گرفتن رفتار منطقی و درست در این مورد، قبل از هر چیز باید سعی کنید درباره مد یا نوآوری لباس نوجوانان اطلاعاتی بدست آورید. هدف این است که با به دست آوردن این آگاهی، به یاد روزگار جوانی و میزان توقع خود از والدینتان بیفتید و در رفتار خود با فرزندتان صبر بیشتری به خرج دهید.

2) او را در انتخاب لباس آزاد بگذارید و راهنمایی اش کنید. گاهی ممکن است در انتخاب اشتباه کند و در اشتباه خود اصرار هم داشته باشد؛ ولی تجربه ای که از آن اشتباه به دست می آورد، تأثیرش بیشتر از نصیحت های شما در این زمینه است.

3) اگر سلیقه او مورد پسند شما نیست او را مسخره نکنید یا مستقیماً او را به باد انتقاد نگیرید. این گونه رفتارها و روش های تند و مستقیم باعث می شود که حالت تدافعی به خود بگیرد.

4) بهتر است در این دوره بحرانی با او درنیفتید و نظرتان را با اجبار به او تحمیل نکنید. بیشتر اعمال او به این دلیل است که می خواهد مورد توجه و تأیید دیگران قرار گیرد و کانون توجه باشد. بنابراین آرامش خود را حفظ کنید، چون به او کمک می کند دردها و مشکلاتش را آسان تر حل کند.

با این حال می توان نتیجه گرفت که ایران جامعه ای است مد گرا که گاهی هم آنچنان دچار افراط در این زمینه می شود و جوانی که در این عرصه پا می گذارد به نوعی خود فراموشی فرهنگی و اصالتی می رسد.

فرآوری : کهتری

بخش اجتماعی

منابع:

صابر محمدی- روزنامه هموطن سلام

سارا جعفری- وب سایت تخصصی علوم اجتماعی

اتاق شیشه ای خبر شفاف

لینک های مرتبط

اعتماد به نفس نداری برنزه شو 

مدل مو؛ سیخ ‌تو‌ پریز !