گامی برای دور شدن از بعد حیوانیت!

در مواردی در زندگی دیده می شود که گاه مسلمان مدعی اسلام به قرآن و آیات آن و آیاتی که با خواسته ها و منافع او در تضاد است، پوزخند می‌زند اما یهودی و مسیحی كه هیچ ایمانی به پیامبر خدا ندارند، هنگامی كه آیات قرآن را می‌شنوند و می‏فهمند كه كلام حق و كلام خداست، اشك از چشمان آنان جاری می‏شود و ایمان می‌آورند .

به راستی دلیل تحولات ایمانی چیست؟

اگر بدانیم كه قرآن بزرگترین هدیه الهی برای انسان است، می‌توانیم بفهمیم كه قرآن در هر زمان و مكان مشخصی نازل می‌شد، آن زمان و مكان نیز شرافت پیدا می‏كرد.

امکان معرفت به اینكه قرآن در حقیقت تا چه اندازه فضیلت و مقام دارد برای همه افراد، یكسان نیست. به اعتقاد ما مسلمانان و به ویژه شیعیان، قرآن با هیچ چیز دیگری قابل مقایسه نیست. قرآن به اندازه‌ای عظیم است كه امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مقام توصیف قرآن تعبیراتی می‌فرمایند كه نشان می‌دهد با كلمات و تعبیرات نمی‌شود حقایق قرآن را درست بیان نمود : «إِنَّ الْقُرْآنَ ظَاهِرُهُ أَنِیقٌ وَ بَاطِنُهُ عَمِیقٌ لَا تَفْنَی عَجَائِبُهُ وَ لَا تَنْقَضِی غَرَائِبُهُ»¹ این عظمت قرآن است كه اصحاب و یاران راستین پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) به آن اعتراف دارند.

پوزخند منافقین بر آیات الهی

اگرچه در صدر اسلام نیز از اطرافیان پیامبر (صلی الله علیه و آله) كسانی بودند كه تا آیات بر پیغمبر نازل می‏شد و ایشان آن‌ها را قرائت می‏فرمودند آن افراد با شنیدن آیات؛ با تمسخر می‌گفتند: «أَیكُمْ زادَتْهُ هذِهِ إِیماناً ؛ این آیات چه چیزی را بر ایمان انسان می‌افزاید؟ »²

این‌ها اشخاص ضعیف الایمان و منافق صفتی بودند كه در جمع مؤمنین حاضر شده و در نماز جماعت نیز شركت می كردند، اما به آیات الهی پوزخند می‌زدند. این تمسخرها و طعنه‌ها از سوی منافق‌ها به هنگام نزول آیاتی كه در ظاهر معانی ساده‌ای داشت، دیده می‌شد.

به عنوان مثال خدا در قرآن به پشه مَثل می‌زد:  «إِنَّ اللّهَ لا یسْتَحْیی أَنْ یضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها»³ منافقین و انسان‌های ضعیف الایمان با تعجب و تمسخر به یكدیگر می‌نگریستند و می گفتند: خدا، به پشه و مگس مثل می‏زند ؛ «إِنْ یسْلُبْهُمُ الذُّبابُ شَیئاً لا یسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ» ⁴ با شنیدن این آیات بود كه می‌پرسیدند: «أَیكُمْ زادَتْهُ هذِهِ إِیماناً» در برابر این عده از مسلمانان ضعیف الایمان، عده‌ای از اهل كتاب و علمای آنان بودند كه با شنیدن آیات قرآن بر خود می‏لرزیدند و اشك می‌ریختند: «تری أَعْینَهُمْ تَفِیضُ مِنَ الدَّمْعِ» ، اشك از چشمان آنان سرازیر می‏شد: «مِمّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ یقُولُونَ رَبَّنا آمَنّا»⁵ با این كه آنان یهودی و مسیحی بودند اما چون صادق و راستگو بودند هنگامی كه آیات قرآن را می‏شنیدند، اشك شوق می‌ریختند و می‌گفتند: «ما حق را شناختیم»

در دنیای امروز نیز دیده می شود که مسلمان مدعی اسلام به قرآن پوزخند می‌زند اما یهودی و مسیحی كه هیچ ایمانی به پیامبر خدا ندارد، هنگامی كه آیات قرآن را می‌شنود و می‏فهمد كه كلام حق و كلام خداست، اشك از چشمان آنان جاری می‏شود و ایمان می‌آورند.

فروتنی رمز دریافت نورانیت قرآن

قرآن می‏فرماید : «وَ لَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّةً لِلَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ قالُوا إِنّا نَصاری ذلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّیسِینَ وَ رُهْباناً وَ أَنَّهُمْ لا یسْتَكْبِرُونَ»⁶ آنهایی كه اهل غرور نیستند و جویای حق هستند ،هر جایی كه باشند زمینه پذیرش در وجود آنها وجود دارد . خدا نیز كسانی را كه لیاقت داشته باشند، به حال خود رها نمی‏كند.

اینكه خدای متعال می‏فرماید : دست زدن بی‏وضو روی «واوی» كه به نیّت قرآن نوشته شده، حرام است، مطلب كم اهمیتی نیست. درست است كه از نظر فلسفی وجوب و حرمت، مفاهیم و احكام اعتباریست، اما اعتبار بیهوده و گزافی نیستند. این اعتبار تابع یك حقیقت است و آن حقیقت عظیم قرآن است. حقیقت والایی كه اگر «واوی» به نیت قرآن نوشته شد، به همان اندازه‌ی نوری كه بر آن «واو» می‌تابد، آنقدر عظمت پیدا می‏كند كه ما باید در مقابل آن احترام و خضوع كنیم. این احترام برای آن است كه ما را به عظمت و قداست قرآن متوجه سازند.

غرور موجب محرومیت از نور قرآن

با این همه عظمت آن وقت برخی می‌گویند: «قرآن اعتبار و حجیتی ندارد. آیات قرآن برای دوران زندگی عشیره‏ای بوده و امروز به كار نمی‌آید و تاریخ مصرف قرآن پایان یافته است!»

این طرز فکر نتیجه آن است كه خدا نور ایمان را از كسی بگیرد : «وَ مَنْ لَمْ یجْعَلِ اللّهُ لَهُ نُوراً فَما لَهُ مِنْ نُورٍ»⁷

این عده می گویند که : «نباید به قرآن عمل كرد، چون نمی شود به آن استناد كرد.» آن‌هم به چه دلیل؟ به دلیل این‌كه می‌گویند: «قرآن با عقل من سازگار نیست. به این علت كه مردم نمی‏پسندند!»

قرآن برای همه چیز ملاک و میزان است

اگر ملاك علم است پس چه احتیاجی به قرآن داریم؟ خدا می‏فرماید: «ما قرآن را میزان قرار دادیم تا همه امور را با قرآن محك بزنید» آن وقت عده ای بیان می کنند که : «قرآن را با تجربه علمی غربی‏ها، محك بزنید. هر كدام از آیات با آنها موافق بود، آن آیه صحیح است. هر كدام از آیات موافق نبود، درست نیست!»

چشمانمان را بر حقایق باز کنیم !

آیا ایمان چنین كسی كه اعتقاد دارد همه ی آیات قرآن مستند نیست و اسم خود را مسلمان نیز گذاشته است ، با ایمان كربلایی كاظم بی‌سواد كه هرچه از آیات را می‌بیند می‏گوید نور دارد، یكی است؟

چشمان كربلایی كاظم بیناست كه می‏بیند ،ما همه كوریم كه این نورانیّت را نمی‏بینیم . خدا ما را كور خلق نكرده ،گناهان است كه ما را كور كرده اند . تعلقات دنیایی است كه چشم ما را بسته است .

امان از روزی که قلب ها مهر شوند !

خدا نكند روزی بیاید كه قلب انسان بسته شده و بر آن قفل نهند: «و جَعَلْنا مِنْ بَینِ أَیدِیهِمْ سَدًّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَیناهُمْ فَهُمْ لا یبْصِرُونَ وَ سَواءٌ عَلَیهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا یؤمِنُونَ» ⁸، «خَتَمَ اللّهُ عَلی قُلُوبِهِمْ»⁹

از حیوانیت فاصله بگیریم!

هوسرانی و تعلقات دنیوی انسان را از حیوان پست‌تر می‌کند .اگر انسان مهار خود را به دست هوس بسپارد، به مرحله بی‌ایمانی می‌رسد : «وَ اتْلُ عَلَیهِمْ نَبَأَ الَّذِی آتَیناهُ آیاتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها»¹⁰

بلعم باعورا یكی از اولیا و بزرگان بنی‌اسرائیل و عالم به اسم اعظم و مستجاب‏الدعوه بود. قرآن می‏فرماید : «آتَیناهُ آیاتِنا» درباره او تعبیری می‌آورد كه درباره انبیاء به كار می‏برد : «لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَی الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ»¹¹خدا می‌فرماید : « ما آن آیات و معرفت را به او داده و او را دارنده علم و مقام نمودیم، تا این‌كه مستجاب‏الدعوه شد، اما با این حال به دنیا دل سپرد، زمینی شد، و پیرو هوا و هوس گشت.» نتیجه آن چه شد؟

«فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَیهِ یلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ یلْهَثْ»¹² همان كسی كه ما آن مقام عالی را به او دادیم، خود را تا جایگاه سگ پائین آورد.

هر كسی در پی هوا و هوس رفته، عاقبت و سرانجام ذلیلانه‌ای همچون بلعم باعورا داشته است.

نتیجه گیری:

خدا با كسی عقد اخوت نبسته است : «لَیسَ بَینَ اللَّهِ وَ بَینَ أَحَدٍ قَرَابَةٌ»¹³ و او دارای سنّت هایی است كه هر كسی از او اطاعت كند در نزد خدا عزیز و هر كسی با او مخالفت كند و تابع هوا و هوس شود، پست و ذلیل می‏شود. خدا انسان هوسران را رها خواهد کرد : «فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ» .

پی نوشت ها :

1. نهج‏البلاغة، ص 61، خطبه 18.

2. توبه / 124.

3. بقره / 26.

4. حج / 73.

5. مائده / 83.

6. همان / 82.

7. نور / 40.

8. یس / 9-10.

9. بقره / 7.

10. اعراف / 175.

11.همان / 176.

12. همان

13. الكافی، ج 2، ص 74، باب الطاعة و التقوی.

فرآوری : زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان

منبع:

سایت آیت الله مصباح یزدی