مخلصین، در حاشیه امن پروردگار

اخلاص در مباحث اخلاقی و قرآنی از جایگاه و اهمیت به سزایی برخوردار است. زیرا ملاك ارزش گذاری و اجر و ثواب اخروی و قبولی طاعات و عبادات نزد خدای متعال بحث اخلاص در فكر و نیت و عمل است.

در قرآن كلمه «خالص» و مشتقات آن 31 بار به كار رفته است و در آموزه‌های وحیانی عمل ناخالص ارزش اخلاقی نداشته و پذیرفته نیست.

در آموزه های دینی، ارزش عمل به خلوص نیت است، به همین جهت در روایات نیت از عمل بهتر و مقدس تر معرفی شده است. پیامبر اعظم(ص) می‌فرماید: « نیت مؤمن بهتر از عملش و نیت كافر بدتر از عملش می‌باشد.» (وسایل الشیعه، ج1، ص 50)

مفهوم اخلاص

راغب اصفهانی در مفردات الفاظ قرآن «خالص و اخلاص» را به این صورت معنا می‌كند: «خالص به چیزی می‌گویند كه قابلیت آمیختگی داشته باشد و سپس از آمیختگی پاك شود. حقیقت اخلاص دوری جستن است از هر چیزی كه غیر خدا باشد.»

مراتب اخلاص

در آیات قرآن دو عنوان «مخلِص» و «مخلص» را برای افرادی كه در عمل اخلاص دارند، می‌توان یافت.

الف) مخلِص

«مخلص» به فردی گفته می‌شود كه با هوای نفس بجنگد و كارهای خود را با اخلاص انجام دهد ولی ممكن است در صورت غفلت عملی را غیر خالص انجام دهد. در قرآن بیش از ده مورد به این مقام اشاره شده است (اعراف -29) مقام كسانی كه از روی اخلاص و نیت پاك خدا را می‌خوانند و پرستش می‌كنند.

ب) مخلَص

مرتبه بالاتر و نهایی اخلاص این است كه انسان به اندازه ای رشد معنوی پیدا كند كه وجود او كاملاپاك گردیده و شیطان امیدی برای گمراه كردنش نداشته باشد.

مقام «مخلصین» عالی ترین درجه تكامل معنوی انسان در پیشگاه خداوند متعال است و در چنین مرحله ای است كه شیطان از پیروزی خود اظهار ناامیدی می‌كند (حجر،40)

خصوصیات مخلَصین در قرآن کریم

الف : عجز شیطان از اغوای آنها

ب : قدرت بر ستایش ذات مقدس الهی بدانسان كه شایسته اوست

طبق آیات قرآن این دسته داراى آثار و خصوصیاتى مختص بخود خواهند بود:

اولاً : شیطان و نفس اماره به آنها دسترسى ندارد، و از آنها كاملاً مأیوس است، و نمى‏تواند باندازه سر سوزنى در دل آنها رخنه نموده و اثرى بگذارد؟« وَلأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ ،إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ »(حجر ، 40)، « قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ ، إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ »(ص ، 83)

خود شیطان در این حال اعتراف دارد كه عاجزتر از آنستكه بتواند آنان را از راه منحرف بنماید، چون دل آنها محل خدا شده، و معلومست كه شیطان قدرت غلبه و استیلا بر جایگاه خدا را ندارد.

و ثانیاً : چون فكر و سر آنان وسیع شده، و آنان از تمام مراحل هستى عبور نموده و متحقق بذات حق شده‏اند، لذا مى‏توانند خدا را چنانكه شاید و باید حمد و ستایش كنند، ستایشى كه لایق ذات مقدس اوست : « سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یَصِفُونَ ،إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ »(صافات ، 160)چون هر موجودى كه بخواهد خدا را حمد كند باندازه استعداد و ظرفیت و بقدر فكر خود و علم خود حضرت معبود را مى‏ستاید.

ج: معافیت از سؤال و حساب و حشر و عرض و كتاب و میزان

و ثالثاً : براى آنان مؤاخذه و بازخواستى نیست، و سئوال و كتابى ندارند، سئوال قبر، و نكیر و منكر، و حشر و عرض، و كتاب و میزان، و صراط براى آنان نیست :« فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ ،إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ » (صافات ، 128)

تمام افراد انسان در پیشگاه عدل خدا حاضر شوند و مورد عرض و سئوال قرار گیرند، مگر بندگان مخلص خدا كه آنها از سئوال و عرض، بسبب مجاهدات نفسانى و اخلاص در عمل و قول و فكر و سر از محل مؤاخذه و سئوال عبور نموده و در جایگاه والاى مخلصین در حرم خدا وارد شده و در آنجا آرمیده‏اند.

و در حقیقت، موجودى كه وجود خود را تسلیم نموده و چیزى براى او نمانده است، دیگر چگونه حضور یابد، و مورد سئوال واقع شود.

د: پاداش و جزای مخلَصین در مقابل عمل نبوده و بی حد و حصر است

رابعاً : خداوند ، براى بندگان مخلص خود جزائى محدود و معین قرار نداده است، چون هر چه از بهشت و نعمتهاى بهشتى به آنها بدهد، كمتر از مقام و منزلت آنهاست، بلكه جزاى آنها خود ذات احدیت و مشاهده انوار جمال اوست و بس.

« وَمَا تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ، إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ »(همان ، 40)

مزد و جزاى آنها بی حد و بى‏حساب بوده، چون آنها از نفس و عالم مقدار عبور كرده و به دریاى عظمت و جلال رسیده‏اند، لذا نفس تحقق در آن مقام جزاى لامتناهى و بى‏ حد آنان خواهد بود.

منابع :

امام شناسی ، علّامه محمد حسین حسینی طهرانی

سایت اندیشه مطهر