بزرگترین پاداش تحصیل علم

در بینش اسلامی، علم مقام والایی دارد و از آن ستایش بسیار شده است. علم با روشن کردن چراغ عقل انسان، او را از کج فهمی ها و کج روی ها باز می دارد. این سخن برگرفته از کلام شیوای امیر مؤمنان علی علیه السلام است که می فرماید: «اَلْعِلْمُ مِصباحُ العَقل؛ علم چراغ عقل است»¹

اهمیت بحث علمی

در آموزه های دین اسلام، یادگیری علم به عنوان حسنه و مطالعه اش تسبیح و بحث از آن، به منزله جهاد و یاد دادن آن به کسی که آن را نمی داند، صدقه به شمار می آید.

اهمیت کسب علم در دین اسلام به سبب آن است که علم بر گستره دید بشر می افزاید و افکار آمیخته با خرافه ها و باورهای بی اساس را از ذهن انسان دور می کند. البته علم زمانی ارزش دارد که در خدمت دیگران و نجات دهنده و هدایت گر آنها باشد.²

انسان از اولین روزهایی که پا به این دنیای خاکی می گذارد بر طبق غریزه ای که از جانب خدا به او اعطاء شده است دست به شناسایی و یادگیری می زند، و این یادگیری در هر مرحله کامل تر می گردد.

در واقع کودک در ابتدا از راه بینایی، شنوایی، بویایی و لامسه دنیای پیرامون خود را شناسایی می کند و در آخر با رشد عقلی و ذهنی به ابزار پیشرفته ای دست پیدا می کند.

با توجه به آنچه که گفته شد، مشخص می شود خداوند به عنوان خالق تا چه میزان به عقل و ذهن توجه داشته که در سریع ترین و کوتاه ترین زمان ، شرایط رشدش را فراهم کرده است.

از همین جهت بایستی به مساله علم بیشتر توجه نمود، و در پیرامون آن بیشتر تحقیق و تفحص انجام داد .

و چه زیبا فرمود مولای متقیان، حضرت امیر المومنین(علیه السلام) ؛« اکتسبو العلم یکسبکم الحیاه ؛علم و دانش تحصیل کنید که در پرتو آن حیات را به دست آورید.» ³

اگر با دقت به مساله علم توجه کنیم، به خوبی متوجه سخن حضرت علی(علیه السلام) خواهیم شد. چراکه تنها در پرتو علم و دانش است که می توان به پیشرفت، سربلندی، آزادی، آسایش، استقلال و ... دست یافت.

و در نقطه مقابل اگر از علم و دانش دور شویم، بایستی منتظر کوه مشکلات باشیم که بر روی دوش ما سوار شود و ما را در زیر فشار شدید خود له کرده و مدفون سازد.

بایستی توجه داشت که علوم بسیاری برای یادگیری وجود دارد، و انسان ها می توانند به هرکدام که علاقه دارند بپردازند. ولی چه خوب است که این سخن امیر المؤمنین(علیه السلام) را همواره مورد توجه قرار دهیم : « العمر اقصر من ان تعلم کل ما یحسن بک علمه فتعلم الاهم فالاهم ؛ عمر کوتاه تر از آن است که همه چیز را خوب بدانی، پس هر دانشی را که مهم و مهم تر باشد فراگیر.» ⁴

دسته بندی علوم

به طور کلی علوم را می توان به دو دسته تقسیم نمود:

الف) علوم الهی

علوم الهی آن دسته از علوم هستند که موجب رسیدن انسان به خدا می شوند و در پرتو آن ها به خلق خدا برای هدایت کمک می شود.

ب) علوم دنیوی

آن دسته از علوم می باشند که تنها وظیفه ی ارضای شکم و شهوت را بر عهده دارند.

با توجه به این دسته بندی هرکدام از علوم می توانند الهی و یا دنیوی باشند، به این معنا که اگر برای هدایت فراگرفته شوند الهی و اگر برای ارضا قوای نفسانی باشند، دنیوی هستند.

به عنوان مثال کشف نیروی اتم، کشفی بزرگ بود که در قسمتی از زمان به علم دنیوی تبدیل گشت و موجب هلاکت انسان هایی بی گناه شد. و البته از همین علم می توان برای خدمت به انسان ها و وسیله ای برای رسیدن به سعادت بهره گرفت.

حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) فرموده اند :« سلوا الله علما نافعا و تعوذوا بالله من علم لا ینفع ؛ از خدا، علم سودمند بخواهید و از علمی که سودی ندارد، به خدا پناه ببرید.» ⁵

بزرگترین پاداش

فراگیری و تحصیل علم و دانش دارای ثمرات بسیاری است. در اینجا مناسب است تا بزرگترین پاداش و ثمره تحصیل علم را از زبان حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) بیان نماییم:

فضل العالم علی غیره کفضل النبی علی امته. برتری دانشمند بر غیر خود، مانند برتری پیامبر بر امتش می باشد.⁶

با توجه به آنچه گفته شد معنای این سخن مشخص می باشد ؛ زیرا همانگونه که پیامبران امت خود را از جهل به سوی علم و سعادت هدایت می کنند، دانشمندان و عالمان واقعی هم با علم خود به انسان های دیگر کمک کرده و آن ها را در رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی یاری کرده و موانع را از جلوی پای آن ها بر می دارند.

خشیت از خدا، یکی از نمونه های علم

از نگاه اسلام، علم تنها علوم ظاهری نیست، بلکه برخی از امور معنوی نیز به «علم» تعبیر شده است. برای مثال، کسی که در دلش خوف و خشیت از خدا وجود دارد، در واقع، از علمی معنوی بهره مند است. مولای متقیان علی علیه السلام در این باره می فرماید: «کَفی بِالْخَشْیَةِ عِلْما؛ همین اندازه که خشیت از خدا [نیز نوعی [علم است، آن را بس است».⁷

آن حضرت در جایی دیگر فرمود: «مَنْ خَشِیَ اللّه َ کَمُلَ عِلْمُهِ؛ هرکه از خدا بترسد، علمش کامل است.» ⁸در این مسیر، تا کسی خشوع بندگی خداوند را در جان خویش احساس نکند، نور علم الهی را در خود نخواهد یافت.

یکی از انصار محضر رسول الله(ص) رسید و گفت: یا رسول الله! حضور در تشییع جنازه بهتر است یا حضور در مجلس عالم؟

حضرت فرمودند: ارزش حضور در محضر علم از شرکت در هزار تشییع جنازه، از عیادت هزار مریض، از هزار شب زنده داری، هزار روزه، هزار درهم صدقه در راه خدا، هزار سفر حج غیر واجب و از هزار غزوه بالاتر است.⁹

نتیجه گیری :

جهان، بزمی است که خداوند، بشر را به آن دعوت کرد تا با نشان دادن شگفتی ها و قدرت خویش، او را به طاعتی درونی وا دارد. کسی که در پی کسب علم نباشد، برای تماشای عظمت الهی، دعوت حق را نپذیرفته است. چه بسا انسان ها یی که از علم بی بهره اند، ولی عالمند؛ چون در برابر خدای خویش خاشع هستند.

فرآوری : زهرا اجلال

بخش دین تبیان

پی نوشت ها :

1) مجموعه الگوهای رفتاری امام علی(ع)، علم و هنر، محمد دشتی، سازمان تحقیقات نیروی مقاومت بسیج، صفحه 19

2) من کودکم را دوست دارم، زهیر خوشگو تهرانی، چاپ اول، زمستان 1385، انتشارات مهر امیر المومنین(ع)، صفحه46

3) غرر الحکم، الفصل الحادی عشر فی آثار المعرفه العلم الحیاه، صفحه63، حدیث755

4) شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، جلد20، صفحه262

5) نهج الفصاحه، ترجمه علی اکبر میرزایی، صفحه555، حدیث2520

6) یکصد و پنجاه موضوع از قرآن کریم و احادیث اهل بیت، اکبر دهقان، صفحه580

7) مجموعه الگوهای رفتاری امام علی(ع)، علم و هنر، محمد دشتی، سازمان تحقیقات نیروی مقاومت بسیج، ص 25

8)همان ، ص 30

9) سیری در رساله حقوق امام سجاد(ع)، سلسله گفتارهای حضرت آیت الله یثربی، جلد اول، صفحه523، انتشارات فرهنگ آفتاب، چاپ سوم1384

منابع :

سایت اندیشه قم

سایت حجت الاسلام انصاریان