موسسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان

سازماندهی محاکم نظامی اغلب بر پایه این تفکر است که رسیدگی به جرایم نظامی یا نظامیان ایجاب می‌کند که قضات محاکم در این خصوص، دارای اطلاعات لازم باشند و این جرایم باید با آیین دادرسی ویژه‌‌ای مورد رسیدگی قرار گیرد. در حال حاضر نیز دادگاه‌های نظامی در ایران، رسیدگی به جرایم خاصی را عهده‌دار هستند.

یکی از اصطلاحاتی که اشخاص درگیر در جریان رسیدگی به پرونده‌های قضایی بسیار با آن مواجه می‌شوند «دادنامه» است. معمولا پس از پایان بررسی‌های لازم درمورد پرونده‌های قضایی یک رأی قضایی و پس از‌ آن دادنامه صادر می‌شود.

برخی درخواست‌ها در قانون نیاز به تنظیم دادخواست ندارد.

یکی از دعاوی مطروحه در محاكم قضايی، دعوی ممانعت از حق بوده که عبارت است از تقاضای كسی كه رفع ممانعت از حق ارتفاق يا انتفاع خود را در ملک ديگری بخواهد.

تصمیماتی که دادگاه در رابطه با یک دعوا اتخاذ می‌کند، بر دو نوع حکم و قرار تقسیم می‌شود.

در قانون بعضی از دعاوی قابل استماع در محاکم نیست مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

تجدیدنظرخواهی به معنای درخواست رسیدگی مجدد به رأی صادرشده توسط یک دادگاه بوده و یکی از رایج‌ترین شیوه‌هایی است که برای اعتراض به آرا وجود دارد. تمامی آرایی که صادر می‌شوند قابلیت تجدیدنظرخواهی دارند و دادگاهی که در رأی صادره، تجدیدنظر می‌کند، دادگاه تجدیدنظر نام دارد.

واخواهی روشی است که به موجب آن کسی که حکم غیابی علیه او صادر شده است، به آن اعتراض کند و همان دادگاه صادرکننده حکم به آن رسیدگی کرده و در مورد آن رأی مقتضی صادر کند.

وظیفه کمیسیون ماده 100 قانون شهرداری، رسیدگی به تخلفات ساختمانی از لحاظ ضوابط شهرسازی و ایمنی است. بنابراین در حال حاضر اگر شهروندان در حوزه ساختمان­‌سازی مرتکب تخلفی می­‌شوند، این تخلف در کمیسیون ماده 100 مورد رسیدگی قرار می­‌گیرد.

هنگامی که طرح دعوایی علیه نهادها و سازمان‌های دولتی و عمومی از طریق مراجع قضایی به پیروزی برسد یکی از سؤالات مطروحه این است که، چنان‌چه حکم دادگاه قطعی و لازم‌الاجراء شود، تا چه اندازه دایره اجرای حکم اجازه دارد موضوع محکومیت را از محل وجوه دولتی اجراء یا حسب مورد، امـوال آن نهاد و سازمان به مزایده و فروش گذاشته شود.

هرگاه با وجود شرایطی و در جریان رسیدگی به دعوای اصلی، خوانده دعوایی علیه خواهان اقامه کرده یا اینکه خواهان اقدام به طرح دعوایی جدید علیه خوانده کند، همچنین اگر شخص ثالثی به دعوای مورد نظر وارد شود یا اینکه هر یک از طرفین دعوا اقدام به جلب شخص ثالثی کنند، در این صورت دعوای طاری مطرح می‌شود.

خلع ید در معنای لغوی عبارت از خاتمه دادن به سلطه کسی و از دست کسی بیرون آوردن چیزی از طرق قانونی است و در ترمینولوژی حقوق نیز خلع ید این‌گونه تعریف شده است «خلع ید، رفع تصرف از متصرف غیرمنقول، به حکم قانون، سند رسمی یا دادگاه است.»

حکم در لغت به معنای فرمان و دستور آمده و در اصطلاح حقوقی حکم دادگاه، رأیی است که به موجب آن، اختلاف در دادگاه خاتمه می‌یابد.

چنانچه خواهان بخواهد بر تعداد خواندگان بیفزاید موضوع از شمول ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی خارج است لذا تغییر یا افزایش خوانده امکان‌پذیر نیست.

اجرای حکم، غایت و هدف دادرسی است. به عبارت دیگر شخصی که حق یا حقوق او تضییع شده و جهت احقاق حق به محکمه مراجعه کرده است، می‌خواهد حق خود را بستاند و اخذ یک برگ کاغذ به عنوان حکم، مقصود او را تأمین نمی‌کند زیرا حکمی ‌که به اجرا منتهی نشود، ارزشی نخواهد داشت.

ورود به ماهیت دعاوی مطروحه در مراحل رسیدگی ثانویه برای شعب دیوان به شرح ماده ۶۳ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ مورد تجویز قانونگذار قرار گرفته است.

خلع ید در معنای لغوی عبارت از خاتمه دادن به سلطه کسی و از دست کسی بیرون آوردن چیزی از طرق قانونی است و در ترمینولوژی حقوق نیز خلع ید این‌گونه تعریف شده است «خلع ید، رفع تصرف از متصرف غیرمنقول، به حکم قانون، سند رسمی یا دادگاه است.»

دادخواست در اصطلاح عبارت است از اقامه‌ دعوا در دادگاه که شرایط آن را قانون آیین دادرسی مدنی مشخص کرده است. در حقیقت، تا زمانی که جلسه دادگاه تشکیل نشده و رسیدگی به موضوع دادخواست آغاز نشده، آنچه که مطرح است، صرفاً یک دادخواست است اما وقتی رسیدگی آغاز شد، دادخواست عنوان دعوا پیدا می‌کند.

قانونگذار برای جلوگیری از هرگونه تضییع حق در زمینه رسیدگی بدون نوبت به دادخواست‌های مربوطه، اصل را بر رعایت نوبت قرار داده و صرفاً با رعایت شرایط ذیل اجازه خروج از نوبت در رسیدگی را صادر کرده است.

با توجه به کثرت و گستردگی علوم و فنون باید گفت به طور یقین، قضات دادگاه‌ها نمی‌توانند در دیگر مسایلی که خارج از حیطه شغلی آنها است، اظهارنظر کنند و به همین دلیل باید از نظر کارشناس استفاده کنند بنابراین طرفین می‌توانند با توافق، شخصی را به عنوان کارشناس مشخص کنند.