چرا مریخ را دوست داریم!

چند هفته پیش بود که فضانوردان ماموریت شبیه سازی شده "مارس 500 " به مریخ رسیدند و در سطح آن راه پیمایی کردند. پروژه شبیه سازی شده مارس 500 گواه خرج های بسیاری است که صرف اکتشاف این سیاره شده است و نشان از علاقه بشر به شناخت سیاره سرخ دارد. اما چه عاملی باعث شده است مریخ تا این حد برای ما جذاب باشد؟!

انگیزه نخست: همانندی مریخ و زمین

جالب است بدانید که سیاره ی سرخ دارای آب یخ زده در دو کلاهک قطبی است. همچنین مدارک علمی در دست دانشمندان گواه آن است که در روزگاران دور و شاید در دوران اخیر، آب به شکل مایع بر سطح آن جاری بوده است. نشانه های فرسایش در شیب کوه ها و دهانه های آتشفشانی در مریخ کاملا یادآور پدیده های جغرافیایی در زمین است و این ها همه نشانه هایی است از این که این سیاره ی خاموش، روزی زنده و باطراوت و شاید پذیرای حیات فرا زمینی بوده باشد.

علاوه بر این ها مریخ و زمین تشابهات ظاهری جالبی دارد. یک روز در این سیاره برابر 24.5 ساعت و اندازه ی آن یک سوم زمین است. جاذبه ی آن نیز حدودا 3 مرتبه کمتر از سیاره ی خودمان است. البته این کشش برای راه رفتن بر روی سطح مریخ بس است. توجه داشته باشید که این جاذبه ی کم، برتری بزرگی برای موشک های فضایی است بدین گونه که با کم بودن سرعت گریز، پرواز موشک از سطح مریخ با صرف انرژی کمتر و در پی آن با هزینه ی کمتری انجام خواهد شد.یقینا مانند این پدیده را در ماه نیز مشاهده کرده اید، وقتی که آپولو ماه را به مقصد زمین ترک کرد، انرژی کمتری به کار برد تا پرتاب از سکوی پرواز در زمین.

انگیزه دوم: راز های پنهان در سیاره ی سرخ

با همانندی هایی که اشاره شد بعید به نظر نمی رسد که حیات باکتریایی یا چیزی همانند آن در بهرام موجود باشد. برخی بر این باورند که فضاپیمای وایکینگ آثاری از حیات را در سال 1976 به زمین مخابره کرده است. برخی نیز مدعی اند که ما شواهدی از حیات را در شهاب سنگ هایی که از مریخ آمده اند یافته ایم.مریخ پیماها نیز به نوبه ی خود در این راستا پژوهش کرده اند ولی بی گمان تنها راه برای اطمینان کامل، فرود آدمی بر سطح مریخ خواهد بود.تمام دانشمندان در این موضوع هم فکر هستند که توانایی آدمی در مشاهده ی کلی سطح مریخ و گزینش محل آزمایش و موشکافی داده ها با ربات ها قابل سنجش نیست.با کشف حیات در مریخ ما می توانیم پاسخ بزرگترین سوالات آدمی را بیابیم. پرسش هایی از قبیل: آیا ما در جهان تنها هستیم؟ به راستی بنیاد و ریشه ی حیات چیست؟ شرایط مناسب برای نجات حیات در کیهان چه می باشد؟

انگیزه سوم: کمک به همبستگی زمین

فتح جهانی مریخ خواهد توانست دروازه ای نو به سیاست کشورها بگشاید. البته این درست است که هم اکنون زمین ما آرمان شهر شاعران نیست و شوربختانه، سیاست جنگ هنوز هم جریان دارد. ولی اگر خوب بیاندیشید، آدمی هیچ گاه به اندازه ی حال مستعد چنین رخدادی نبوده است.کشور های جهان قابلیت آن را دارا هستند که با همکاری مشترک، دروازه های فضا را بر روی آدمی بگشایند.برای نمونه، ایستگاه فضایی جهانی می تواند نمونه ای از این توان بنهفته باشد. تصور کنید کشمکش های جهانی پایان یابد و دستیابی به مریخ یک هدف جهانی گردد. نه تنها هدفی برای آمریکا،روسیه یا کشورهای دیگر، بلکه هدفی والاتر برای تمامی نوع بشر. حتی اگر فتح نخستین به دست یک کشور انجام گیرد باز هم مریخ برای همه ی انسان هاست.

انگیزه چهارم: ارزش اقتصادی

سیاره ی مریخ از دید اقتصادی هم بسیار گرانبهاست.اگر سطح آن را در نظر بگیریم؛ مریخ با مساحت 144 تریلیون متر مربع به همان اندازه دارای فضاست که زمین خشکی دارد.مزایای چنین زمین گسترده ای از جوانب گوناگون کاملا روشن است.می توانید از پدربزرگتان بپرسید که در گذشته زمین متری چند بوده و آن را با قیمت روز بسنجید!ولی جدای از شوخی، به راستی این زمین بکر در مریخ، از دید سکونتی، صنعتی، اقتصادی و مانند آن، بسیار پربهاست.

همچنین این سیاره دارای مقدار قابل توجهی دوتریوم می باشد.دوتریوم یک ایزوتوپ پایدار هیدروژن است که یک میلی لیتر از آن انرژی برابر 20 تن زغال سنگ ایجاد می کند.در مریخ مقدار قابل توجهی هم فلزات کمیاب همانند پلاتینیوم، زر و نقره موجود است.ترابری این مواد از مریخ به زمین آسان خواهد بود.البته خرده سیارات اطراف بهرام نیز بسیار باارزش هستند. برای نمونه داکتیل، ماه خرده سیاره ی آیدا، با قطر 1.4 کیلومتر ،از تمامی آهنی که آدمی تاکنون در کره ی زمین بهره گیری کرده، بیشتر آهن دارد.

انگیزه پنجم: مکان سیاره

می دانیم که از دید مسافت، بهرام نخستین سیاره پس از زمین در دستگاه خورشیدی است و به طور تخمینی، نزدیک به زمین به شمار می آید.همچنین آن قدر به خورشید نزدیک هست تا از نور و گرمای آن بهره مند گردد.البته به اندازه ی کافی هم از خورشید دور هست تا از دگرگونی های گرمایی خورشید در امان بماند زیرا که ما هنوز کاملا از چرخه ی دراز مدت گرمایی خورشید آگاه نیستیم و در صورت بروز خطر برای زمین، مریخ می تواند پناهگاه خوبی برای آدمیان باشد. شاید بتوان گفت که مریخ تا مدت ها در کمربند حیات باقی خواهد ماند.

انگیزه ششم: یافتن آب

جنگ ها در دوران قدیم بر سر دو عامل مهم اتفاق می افتادند: اختلافات قبیله ای و کشور گشایی. با گذشت زمان کم کم این دو عامل کنار رفتند و جنگ ها بیشتر به خاطر به دست آوردن منابع با ارزش مانند نفت و گاز از کشورهای مختلف اتفاق افتادند. کارشناسان می گویند در آینده جنگ ها نه به خاطر کشور گشایی رخ می دهند و نه به خاطر نفت و گاز بلکه دلیل اصلی وقوع آن ها به دست آوردن آب است. در این جنگ کسی پیروز است که به منابع آبی دسترسی داشته باشد.

رشد جمعیت، گرم شدن کره زمین، ذوب شدن یخچال های طبیعی، مصرف بی رویه آب در بخش صنعتی و ... همه دلایلی هستند که بشر را با بحران کمبود آب در آینده مواجه خواهند کرد. و اگر کشورها از اکنون به فکر تامین منابع آبی خود نباشند در چند دهه آینده با مشکل جدی بی آبی رو به رو خواهند شد.

حال اگر بشر بتواند به منبعی از آب در خارج از سیاره خود دسترسی پیدا کند، آنگاه می تواند با خیالی آسوده به ادامه حیات نسل خود در زمین امیدوار باشد.

انگیزه هفتم: چالشی برای آدمیان

بی گمان فتح و اسکان در سیاره ی سرخ، دشوارترین کاری خواهد بود که آدمی تاکنون با آن دست و پنجه نرم کرده است؛ درست همانند ساخت پل های سترگ یا آسمان خراش های بلند بالا، تسخیر مریخ نیز چالشی بزرگ برای آدمی و نمود رشد و پیشرفتی شگرف برای این گونه به شمار می آید. حتی اگر شش انگیزه ی پیشین وجود نداشت، تنها همین یک انگیزه کافی بود برای تسخیر این سیاره! ما مریخ را فتح خواهیم کرد نه تنها برای سود جستن از منابع و فواید آن، بلکه برای دشوار بودن و رویایی بودن آن، تا نشان دهیم که آدمی تواناست تا مرزهای گیتی را درنوردد و فهم و بینش خود را در سراپرده ی هستی گسترده سازد.

م.ح.اربابی فر

بخش دانش و زندگی

برگرفته از مقاله "هفت انگیزه برای فتح مریخ" نوشته هادی بوستانی