پدر؛ خیلی دور خیلی نزدیك
«با شنیدن واژه پدر، اولین كلمه یا جمله ای كه به ذهنتان می رسد را بگویید.»این تصور تا حد زیادی به نوع رابطه شما با پدرتان در گذشته و حال مربوط است. پدر یكی از اركان مهم خانواده است، هر چند ما براساس فرهنگ بومی مان، عادت كرده ایم كه نقش اساسی را در خانواده به مادر بدهیم، اما این نگاه بتدریج به حذف چهره پدر به عنوان ركن خانواده منجر شده و تایید بیش از حد بر نقش اقتصادی پدر، حضور او را در ادبیات خانواده كمرنگ كرده است.
در حالی كه بنابر پژوهش های موجود، پدر تنها نان آور خانواده نیست و هر عملی از جانب او بر جهت گیری رشد شخصیت كودكان اثر می گذارد. حتی گفته می شود كه كودك در دوران جنینی، صدای پدرش را می شنود، آن را می شناسد و به آن واكنش نشان می دهد. چه عاملی باعث شده كه این عضو فعال و تاثیرگذار خانواده در حد تامین كننده وسیله معاش تنزل رتبه پیدا كند و این روزها شاهد ارتباط كمتر فرزندان با پدران باشیم؟
به گفته روان شناسان، كودك در مسیر رشد و شكل گیری شخصیت از افراد زیادی تاثیر می پذیرد. تمام افرادی كه در اطراف وی هستند بر رفتار او اثر می گذارند، اما تاثیر پدر به مراتب از سایر اطرافیان پایدارتر است. حتی برخی روان شناسان رفتار فرزندان را انعكاسی از رفتار پدران دانسته اند و گفته اند، پدران می توانند زمینه رشد یا سقوط شخصیت فرزندان را فراهم كنند.
توصیه به پدران:
دست كم روزی نیم تا یك ساعت با فرزندانتان حرف بزنید درددل و بازی كنید تا یخ ارتباط شما ذوب شود
خیلی از كارشناسان معتقدند هر چند پدر در خانواده صاحب اقتدار است، اما نباید در محیط خانواده ریاست كند، چون این كار باعث ایجاد شكاف بین او و فرزندانش می شود و آنها را از هم دور می كند. اساسا كسی نمی تواند با فردی كه عنوان ریاست دارد به لحاظ روانی و عاطفی نزدیك شود. این همان آفتی است كه از عدم حقوق به جامعه كوچكی به نام خانواده راه یافته و عنوان ریاست پدر بر خانواده، شكاف بین او و اعضای خانواده را تشدید كرده است.
از آنجا كه پدران چند شغله بیشتر ساعات روز مجبورند بیرون از خانه كار كنند، زمان مناسب برای تعامل با فرزندان را از دست می دهند. در نتیجه بهترین زمان هایی را كه می توانند روی شخصیت فرزندان تاثیر بگذارند، در خارج از منزل سپری می كنند كه اثرات جبران ناپذیری بر فرزندان می گذارد
پدران چند شغله و كاهش ارتباط با فرزندان
دكتر علیرضا شریفی، عضو پژوهشگاه تعلیم و تربیت، با تاكید بر این كه تربیت فرزندان این روزها بیش از پیش تحت تاثیر نهادهای اجتماعی به جای والدین قرار گرفته، می گوید: پدر عضوی از خانواده است كه بر پسر و دختر تاثیر می گذارد. همانندسازی پسران برای گرفتن نقش جنسیتی پسرانه یا مردانه از پدر گرفته می شود و پدر به طور مستقیم و غیرمستقیم، نقش مهمی در تربیت فرزندان پسر دارد. در مورد دختران نیز همین وضعیت وجود دارد. دختر قرار است طبق تعریف جامعه نقش یك همسر را در آینده ایفا كند و پدر برای او الگویی است كه بر مبنای آن به دنبال همسر ایده‌آل می گردد.
وی چند شغله بودن پدران را یكی از عوامل كاهش تاثیر تربیتی پدر بر فرزندان می داند و می گوید: طبق مطالعاتی كه درباره چند شغله بودن پدران و تبعات آن در خانواده انجام داده ام، مشخص شد: از آنجا كه پدران چند شغله بیشتر ساعات روز مجبورند بیرون از خانه كار كنند، زمان مناسب برای تعامل با فرزندان را از دست می دهند. در نتیجه بهترین زمان هایی را كه می توانند روی شخصیت فرزندان تاثیر بگذارند، در خارج از منزل سپری می كنند كه اثرات جبران ناپذیری بر فرزندان می گذارد.
دكتر محمود گلزاری، روان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز مهم ترین عامل گرایش نوجوانان به مصرف موادمخدر را ارائه نشدن نقش مناسب والدین بویژه بی توجهی به اهمیت تربیتی پدر می داند و می گوید: «متاسفانه در جامعه كنونی ما به نقش پدر توجه جدی نمی شود و درواقع اهمیت حضور مقتدرانه و همراه با حمایت و ارائه آگاهی پدرانه به فرزندان در نظر گرفته نمی‌شود.»
دكتر گلزاری، الگوی فرزندان در امر سوء مصرف موادمخدر (و نیز سایر آسیب های اجتماعی) را در بیشتر موارد پدر خانواده عنوان كرده و توضیح می دهد: «پدر عامل تعیین كننده ای در تربیت فرزند و ایجاد شخصیتی مستقل در جوانان است و برای ایجاد شخصیتی مقاوم و به دور از تزلزل در جوان كه موجب ایجاد مصونیت در برابر انحرافات اجتماعی می شود، لازم است وابستگی جوان به خانواده و بخصوص مادر بتدریج كاهش یابد. در این راه بازگرداندن نقش و جایگاه پدر در جامعه ایرانی به عنوان یكی از مهم ترین راهكارها شناخته می‌شود.»
متاسفانه با وجودی كه كارشناسان بر نقش تربیتی پدر بر فرزندان تاكید می كنند، بارها در برخی كتاب ها و مقالات خوانده شده كه بر نقش تك بعدی مادر در تربیت فرزند تاكید می شود، چنین امری به فاصله بین پدر و فرزندان دامن می زند؛ چراكه در باور بسیاری از ما، پدر بیشتر از آن كه یك دوست و همراز باشد، یك شخصیت پر صلابت، جدی و رئیس است كه تامین معاش خانواده را به عهده دارد.
دختر برای مادر است!
«از پدرم خجالت می كشم، هیچ وقت با او شوخی نمی كنم. پدرم با برادرانم جورتر از من است. پدرم با من مهربان است، اما صمیمی نیست. هیچ وقت نمی توانم به پدرم بگویم به پول نیاز دارم. همیشه مادرم این كار را برایم انجام می دهد. حتی تصورش هم نمی كنم كه یك روز با پدرم درباره علائقم صحبت كنم. از وقتی بچه بودم، پدرم معتقد بود كه باید با مادرم حرف هایم را بزنم و»...
منیره جاودان، مشاور تربیتی یك دبیرستان دخترانه در مورد اهمیت ارتباط دختران جوان با پدران می گوید: «پدرها معمولا در سنین كودكی دخترانشان را خیلی دوست دارند، اما وقتی دختران به سن بلوغ می رسند، با وجودی كه به محبت و توجه پدرانه بیشتر نیاز دارند، به نوعی از او فاصله می گیرند و این تصور وجود دارد كه از آن پس محبت كردن به دختر از مسوولیت های مادر است.»
این مشاور تاكید می كند: «متاسفانه خیلی از پدرها حتی به وضعیت تحصیلی دخترانشان بی اعتنا هستند و با این بهانه نباید به مدرسه دخترانه بیایند. در حالی كه دختران با حضور پدرانشان اعتماد به نفس می گیرند، همان طور كه مادران وقتی پشت پسرانشان باشند، آنها دلگرم تر و عاطفی تر خواهند بود.»
جاودان توضیح می دهد: «معمولا دخترانی كه با پدرانشان صمیمی هستند، معاشرتی و اجتماعی، مطمئن و محكم و نسبت به آینده خوشبین ترند».
یك پدر خوب باشیم
هر چند این روزها حضور والدین بویژه پدران در فضای خانواده كمتر شده و چند پیشگی پدران از ساعات حضورشان در كنار فرزندان كاسته، اما كیفیت این حضور می تواند تا حد زیادی خلأ آنان را پر كند. كارشناسان به پدران توصیه می كنند به رغم خستگی از كار روزانه، دست كم نیم ساعت تا یك ساعت در روز را با فرزندانتان سپری كنید، با آنها حرف بزنید، گاهی درددل كنید، بازی كنید، شوخی كنید و خلاصه یخ ارتباط خود با پسر و دخترتان را ذوب كنید.
منیره جاودان، در مورد ارتباط دختران با پسران نیز توضیح می دهد: البته من كمتر با پسران نوجوان مانوس بوده ام، اما پسران معمولا در بلوغ و بعد از آن با مدیریت پدران مشكل پیدا می كنند، حرف نشنو، خشن و گاهی هم بی توجه و پرخاشگر می شوند. اگر پدری سخت گیر در كنارشان باشد، كمتر انعطاف نشان می دهند، در این صورت رابطه شان همواره توفانی است، اما اگر پدر منعطف باشد و از كودكی با پسرش رابطه خوبی داشته باشد، بیشتر با پسر و حالات روانی او كنار می آید و حتی چه بسا روحیات تلخ پسران را تعدیل خواهد كرد.
تصور كلیشه ای پدر را از ذهن دور كنیم
در برخی خانواده ها، پدر یعنی قدرت، ابهت و ریاست. این تفكر كه البته در بسیاری از خانواده های امروزی تعدیل شده است، گاهی در ذهن برخی افراد به دوران مطلوب در گذشته یاد می شود، در حالی كه در شرایط امروزی با توجه به ارتقای سطح آگاهی، مادر و فرزندان بخشی از قدرت در خانواده را ـ چه بخواهیم چه نخواهیم ـ عهده دار هستند و مسوولیت های خانواده میان آنان تقسیم شده است.
پدران امروز ترجیح می دهند به جای ریاست، پشتوانه فرزندانشان باشند. مفهوم پدر در اذهان جوانان امروز فردی نیست كه حرف اول و آخر را می زند. كارشناسان توصیه می كنند كه اگر در خانه نیستید، روزی دست كم یك بار با منزل تماس بگیرید و با همسر و فرزندانتان در هر سنی هستند، یكایك صحبت كنید و به آنها بگویید دوستشان دارید. پدر خوب بودن این روزها دشوار است، اما شدنی است.
بخش خانواده ایرانی تبیان
منبع:چهاردیواری
