فرآیندی برای ششستن پول کثیف

یکی از مظاهر وجود فساد اقتصادی وجود درآمدهایی است که از راههای خلاف قانون کسب می شود. در ادبیات اقتصادی به این در آمدها پول کثیف می گویند و در کنار آن مفهمومی تحت عنوان پولشویی مطرح می شود

پول البته همیشه کثیف است و به علت اینکه در همه جا استفاده میشود و در دست همه دست به دست می گردد می تواند ناقل باکتری ها و بیماری ها باشد. اما منظور ما از پول کثیف در اینجا چیز دیگری است. قصد ما این است که در این نوشتار کوتاه به بررسی موضوع پولشویی بپردازیم

موضوع پول شویی از لحاظ واژه شناسی ، اولین بار پس از رسوایی «واتر گیت» مطرح شد. لیكن این پدیده اصولا“ همزمان با پیدایش پول و رواج نظام پایه پولی ، مد نظر متفكران اقتصادی ـ سیاسی قرار گرفته است .

درمتن كامل مقررات بانك مركزی و در پیشگیری از پولشویی اینگونه تعریف شده است .

1- تحصیل و نگهداری یا استفاده از مالی كه به طور مستقیم یا غیر مستقیم در نتیجه ارتكاب جرم حاصل شده است .

2- معاونت با شخص یا اشخاص دیگر به منظور تبدیل یا انتقال مالی كه به طور مستقیم یا غیرمستقیم درنتیجه ارتكاب جرم حاصل شده است .

پول شویی زمانی اتفاق می افتد كه درآمد های كسب شده توجیه قانونی ندارد و برای اینكه از حالت غیر قانونی خارج شوند و مشكل پولهای معمول را به خود بگیرند، به وسیله پول شویی تطهیر می شوند .

پول شویی به مجموعه عملیاتی گفته میشود كه شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی برای مشروعیت بخشیدن به درآمدهای نامشروع آن عملیات انجام می دهند . آنچه چهره پولشویی را بیش از بیش زشت جلوه می دهد دستگاه های تبهكاری و انجام عملیات بانك ها توسط آنهاست كه گاه به عنوان جریانی خارج از نظام اقتصادی موجب فلج شدن چرخه های پولی و مالی كشورها می شود .

سوالی که در این زمینه مطرح میشود این است که پولهایی که وارد این جریان می شوند  و مراحل انجام پولشویی کدامند؟

انواع پول‌های غیر قانونی و نامشروع

انواع پول‌هایی که می تواند بصورت نامشروع در جامعه مطرح باشد به سه گروه پول‌های کثیف یا پول‌های آغشته به خون و پول‌های سیاه و پول‌های خاکستری تقسیم می‌شود؛

پول کثیف یا آغشته به خون: به مجموعه درآمدهای نامشروعی اطلاق می گردد که در اثر عملیات قاچاق موادمخدر، قاچاق انسان، اقدامات تروریستی و امثالهم بدست آید.

پول سیاه: پول های حاصل از قاچاق کالا است به نحوی که درآمدهای حاصل از قاچاق کالا و شرکت در معاملات پرسود دولتی که خارج از عرف طبیعی صورت می گیرد، باعث پیدایش این قبیل پول می‌شود.

پول خاکستری: درآمدهای حاصل از فروش کالا یا انجام دادن کارهای تولیدی است ولی از نظارت دولت پنهان می ماند که معمولاً برای فرار از مالیات صورت می‌پذیرد.

مراحل پولشویی:

بطور کلی عملیات پولشویی در سه مرحله انجام می‌پذیرد:

جایگذاری:

عبارت است از تزریق عواید حاصل از فعالیت های مجرمانه به شبکه های رسمی با هدف تبدیل آن از حالت نقدی به ابزاریها و دارایی های مالی، اعم از اینکه به خارج از کشور منتقل شود یا بوسیله آن کالاهای با ارزش خریداری و یا در بانکها سپرده گذاری نمایند.

لایه گذاری:

در طی این مرحله درآمدهای نامشروع با یکسری فعالیت های مبادلاتی به منظور تغییر وضعیت غیر قانونی به اجرا در می آید( جدا سازی عواید حاصل از فعالیت های مجرمانه از منشاء)

ادغام:

فراهم کردن پوشش ظاهری مشروع و توجیه قانونی برای عواید حاصل از فعالیت‌های مجرمانه بعبارت دیگر وجوه غیر قانونی با یکسری فعالیت های تجاری و قانونی به بدنه اصلی اقتصاد ترکیب گردد.

قطعا چنین فعالیتهایی آثار منفی بسیاری بر اقتصاد وارد می کنند و اگرچه اندازه گیری این آثار منفی به آسانی میسر نمی‌شود، اما شواهد موجود از آن حکایت دارد که این قبیل فعالیت‌های مجرمانه نه تنها موجب استمرار فعالیت های مجرمانه دیگری می شود ، بلکه آثار جانبی بسیاری را هم برای بدنه اقتصاد به همراه دارد

- تخریب بازارهای مالی

- ورشکستگی بخش خصوصی (که به صورت قانونی مشغول فعالیت است)،

-کاهش بهره‌وری در بخش واقعی اقتصاد

-افزایش ریسک خصوصی سازی،

- تخریب بخش خارجی اقتصاد ،

- بی‌ثباتی در روند نرخ‌های ارز و بهره،

- توزیع نابرابر درآمد و آثار منفی دیگر می‌شود که همه آنها به نحوی رشد و توسعه اقتصادی را تحت تأثیر منفی قرار می‌دهند.

آمارهایی از پولشویی :

آمارها نشان می دهد حجم پولشویی در دنیا سالانه 500 میلیارد دلار است این درحالی است كه كشورهای نیجریه و روسیه بیش از كشورهای دیگر مشكوك به پولشویی هستند وكشورهای اروپایی و آمریكایی كمترین را دارند درحال حاضر در140 كشورجهان قانون مبارزه با پولشویی وجود دارد

صندوق های قرض الحسنه ازجمله جاهایی هستندكه می توانند مورد طمع پول شویان قرار گیرند زیرا در سیستم های خود فعالیت شناسنامه داری انجام نمی دهد. و می توانند آن ها را از اهداف اصلی خود منحرف كنند.

اقدامات لازم برای مبارزه مؤثر با پولشویی:

زمینه پیدایش پول های خاكستری دركشورهایی كه اقتصاد آن ها بیشتر درحوزه دولت قرار دارد و دولت سازمان دهنده

منافع اقتصادی به شمار می رود بیشتر است و از آنجایی كه اقتصاد ما هنوز در حوزه دولت قرار دارد پیدایش پول های خاكستری فراهم تر از انواع درآمدهای غیر قانونی است .

هدایت و سازماندهی مؤثر و کارآمد نهادهای دخیل در امر مبارزه

بررسی و ارزیابی ساختارهای بانکی و مالی به ویژه صندوق های قرض الحسنه و مؤسسات اعتباری

اجرای اصل 44 قانون اساسی بمنظور فاصله گرفتن از اقتصاد دولتی و ایجاد فضای سالم رقابتی در اقتصاد

اصلاح ساختارمالیاتی کشور و جلوگیری از فرار مالیاتی پولشویان

عضویت در معاهدات پولی و مالی بین المللی و استفاده از امکانات آنان

برگزاری سمینارها و نشست‌های مشترک بین استان های منطقه و سایر کشورها

گسترش معاضدت های قضایی بین المللی

گزارشها حاکی است کمیسیون اقتصادی مجلس به تهیه گزارشی با عنوان قانون مبارزه با پول شویی برای قرائت در صحن علنی اقدام کرد. در بخشی از این گزارش آمده است:

یکی از اصلی‌ترین اقداماتی که برای مبارزه با پول شویی در کشور صورت گرفت، تصویب قانون مبارزه با پول شویی بود. این قانون در دوم بهمن ماه 1386 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در هفدهم بهمن ماه توسط شورای نگهبان تائید و در هفتم اسفند ماه 1386 توسط رئیس‌جمهور جهت اجرا ابلاغ شد.

تصویب این قانون به عنوان یکی از اصلی‌ترین گام‌هایی است که برای مبارزه با پول شویی برداشته شده و موجب خروج ایران از لیست سیاه نهاد بین‌المللی FATF شد. اما این گام مهم نیاز به اجرای دقیق قانون و استمرار و پایداری در سیاست‌های اتخاذ شده دارد که این گزارش می‌کوشد در قالب وظایف نظارتی مجلس چگونگی روند اجرای این قانون را در ابعاد داخلی و بین‌المللی رسیدگی و با احصاء چالش‌های پیش‌رو، توصیه‌های سیاستی مناسبی را در قالب راهکارهای پیشنهادی به منظور حسن اجرای قانون ارائه کند.

در خصوص نظارت بر عملکرد پول شویی توجه به این نکته ضروری است که برخی از کشورها، به خصوص دولت‌های غربی با مقاصد سیاسی مطالبی را برخلاف اصول تخصصی علیه سیستم پولی و بانکی و نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مطرح می‌کنند که نشان‌دهنده عداوت آنها با نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و تناقض‌گویی ایشان در برخورد با پدیده‌های بین‌المللی است زیرا همین کشورها با توجه به فعالیت‌های مجرمانه متعدد از بزرگترین مراکز پول شویی در جهان به شمار می‌آیند.

بنابراین در گزارش‌هایی از این قبیل، باید بر مبنای واقعیات فنی و کارشناسی به نقد منصفانه و بررسی عملکرد نهادهای متولی پول شویی پرداخت تا کشور در پیشبرد این اهداف بیش از پیش موفق باشد و با کارایی هر چه بیشتر در مبارزه با پول شویی موجبات یأس و ناامیدی دشمنان ایران اسلامی فراهم آید.

امیدوراریم که این عزم مجلس برای بررسی موضوع پولشویی به نتایج مشخص و روشنی در زمینه مبارزه با این موضوع منجر شود و با ایجاد قوانینی سخت گیرانه ریشه این امر برای همیشه خشکانده شود.

فرآوری:ریحانه حمیدی فر

بخش اقتصاد تبیان

منابع:

سیمرغ

بانکی دات آی آر

همشهری

پایگاه خبری اعتبار