بیستمین سالگرد فتح غرورآفرین فاو در«والفجر 8»

شناسنامه عملیات

پیروزی‌های جمهوری اسلامی با فتح خرمشهر به اوج خود رسید، غرب به منظور فراهم آوردن شرایط مناسب در تحمیل صلح و سازش به جمهوری اسلامی، تلاش اصلی را معطوف بر حفظ صدام كرد.

بدین ترتیب از یك سو پافشاری و تصمیم قطعی غرب مبنی بر حفظ صدام و از سوی دیگر، عزم راسخ جمهوری اسلامی جهت حصول به اهداف حقه خود در جنگ و تسلیم نشدن در برابر فشارهای همه‌جانبه استكبار، به نوعی، حالت نه جنگ، نه صلح را میان طرفین حاكم كرد. در واقع حفظ صدام و بازداشتن ایران از پافشاری روی آرمان های خود، برقراری موازنه قوا بود.

از این رو، افزایش و تقویت توانایی های تكنولوژی عراق به ویژه نیروی هوایی، در دستور كار استكبار قرار گرفت و به دنبال آن دشمن سعی كرد فضا را به طور مطلق در اختیار بگیرد تا شاید به این وسیله به لحاظ ضعف های متعددی كه داشت، صحنه جنگ را از میدان رزم زمینی به آسمان، دریا و شهرها بكشاند.

گذشته از استراتژی غرب و حمایت های همه جانبه علمی و نظیر از رژیم عراق، رژیم بعثی نیز تمامی توان خود را در جهت پشتیبانی و پاسخگویی به نیازهای جنگ قرار داد.

اجتناب از جنگ در زمین مسطح، پس از عملیات‌های والفجر مقدماتی و والفجر یك و در پی آن ابتكار عملیات در هورالهویزه طی دو عملیات بزرگ خیبر و بدر – به خصوص خیبر – موجب انفعال رژیم عراق و ایجاد نگرانی در میان حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی او شد، و متقابلا جمهوری اسلامی ایران كه ابتكار عمل و برتری سیاسی و نظامی را همچنان در دست داشت، زمینه عملیات بعدی را با استفاده از تجربه عملیات در هور فراهم كرد.

در این میان، عاملی كه موجب شد طراحان نظامی در انتخاب منطقه بعدی برای عملیات دقت بیشتری به عمل آورند، این بود كه هیچ یك از عملیات‌های انجام شده پس از فتح خرمشهر دارای نتایجی نبود كه قادر باشد برتری تعیین كننده‌ای را نصیب ایران كند. از این رو، لازم بود حركت جدیدی در صحنه جنگ انجام شود كه با آنچه از اول جنگ تا آن زمان به وقوع پیوسته بود، متفاوت باشد و فرماندهان نظامی عراق نیزاز پیش‌بینی آن ناتوان باشند؛ این حركت، عبور از رودخانه عریضی همچون اروند و تسخیر منطقه مهم شبه جزیره فاو بود.

به گزارش سرویس «فرهنگ و حماسه» خبرگزاری دانشحویان ایران (ایسنا)، در كتاب «عملیات والفجر 8 » تدوین مركز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در خصوص اهداف و جایگاه عملیات والفجر 8 در استراتژی نظامی ایران آمده است:

«هر چه جنگ ایران و عراق تداوم می‌یافت در مسیر تحقق استراتژی ایران پیچیدگی و دشواری بیشتری بروز می‌كرد. البته حفظ ابتكار عمل و اجرای عملیات‌های بزگ كه نقش تعیین‌كننده‌ای در موازنه سیاسی – نظامی جنگ داشت، ضرورتی انكارناپذیر برای كشور و انقلاب بود. دستیابی به برتری در موازنه نیز بستگی بسیار به عملیاتی داشت كه طی آن تمام توان دشمن به رویارویی كشیده شده و منهدم شود. در واقع، انهدام دشمن و تصرف زمین‌های استراتژیك از هدف‌های اساسی جنگ به شمار می‌رفت. از این رو، عملیات والفجر ‌‌8، برای تحقق استراتژی تنبیه متجاوز در بعد نظامی و به ویژه در بعد سیاسی اهمیت بسزایی داشت.

مهمترین هدف‌های سیاسی – نظامی این عملیات چنین بود: 1- تصرف شهر فاو ‌‌2- تسلط بر اروندرود 3- تهدید بندر ام‌القصر ‌‌4- هم‌مرزی با كویت ‌‌5- مسدود كردن راه ورود عراق به خلیج فارس ‌‌6- تامین خورموسی و امكان تردد كشتی‌ها به بندر امام خمینی 77- انهدام سكوهای پرتاب موشك عراق در منطقه‌ فاو.

* دلایل انتخاب منطقه

بحث و بررسی برای انتخاب منطقه‌ فاو جهت اجرای عملیات گسترده از خرداد 1364 آغاز شد. علی شمخانی در جلسه‌ قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) درباره‌ ملاحظاتی كه بایستی در اجرای عملیات در نظر گرفته می‌شد، گفت: «1- ما مجبوریم عملیاتی را شروع كنیم كه مبتنی بر توانمان باشد. 2- توان دشمن در آنجا محدودتر باشد. ‌‌3- بر اساس تجربه عملیات خیبر و بدر باشد. 4- بتوانیم مساله آتش دشمن را كه در عملیات بدر مساله اساسی بود حل كنیم.»

بر اساس این ملاحظات، مهمترین علت انتخاب منطقه فاو برای عملیات، نوع و ویژگی‌های زمین این منطقه بود. وجود آب در سه طرف منطقه‌ عملیات و رویارویی با دشمن تنها در یك پیشانی جنگی و همچنین امكان اجرای آتش پر حجم توپخانه و ادوات از آبادان تا فاو روی ستون‌های دشمن كه به سوی این منطقه سرازیر می‌شدند، از جمله ویژگی‌هایی بود كه موجب انتخاب منطقه‌ فاو شد. به علاوه، محدود بودن زمین كه كمیت محدود و كیفیت بالا را با هم دارا بود، در این انتخاب موثر بود. همچنین با توجه به اینكه دشمن در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران توانایی عبور از اروندرود را تصور نمی‌كرد و نیز، تجارب به دست آمده در عملیات‌های خیبر و بدر و ارزشمند بودن هدف از نظر سیاسی و نظامی، از جمله عوامل دیگری بودند كه در انتخاب منطقه فاو برای عملیات مورد توجه قرار گرفتند.

* موقعیت جغرافیایی و طبیعی منطقه‌ فاو

منطقه‌ فاو در جنوبی‌ترین قسمت خاك عراق و در شمال خلیج فارس واقع شده است. رودخانه اروند در شرق، خورعبدالله در غرب و خلیج فارس در جنوب فاو قرار دارد. ساحل شرقی و غربی اروندرود را نخلستان پوشانده است و ساحل دو طرف با نهرهای متعددی به این رودخانه متصل می‌شوند. در سمت ایران، رودخانه بهمنشیر به موازات اروندرود، به خلیج فارس منتهی می‌شود. در شمال این منطقه، شهرهای آبادان و بصره قرار دارند كه با جاده خسروآباد در خاك ایران و جاده‌های البحار، فاو – بصره و ام‌القصر در خاك عراق، با فاو مرتبط هستند. همچنین، در این منطقه دریاچه‌ (كارخانه) نمك وجود داشت كه سیل‌بندهای متعدد آن مهمترین عارضه به حساب می‌آمد. در این محل، به دلیل نمك‌زار بودن، زمین باتلاقی بود و استفاده از ادوات زرهی به راحتی میسر نبود. زمین‌های دیگر این منطقه نیز شوره‌زار را با مشكل مواجه می‌كند. در مجموع، منطقه والفجر ‌‌8 ویژگی‌هایی داشت كه با وجود ضعف تجهیزات و تسلیحات خودی، اجرای عملیاتی موفق در این منطقه دور از انتظار نبود.

شناسنامه عملیات:

نام عملیات: والفجر 8

رمز عملیات: یا فاطمه‌الزهرا (ع)

منطقه‌ عملیات: جبهه جنوبی – فاو

زمان عملیات: 20/11/1364 تا 9/2/1365

نوع عملیات: گسترده

هدف: تصرف فاو و تهدید بصره از جنوب

فرماندهی عملیات: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

سازمان رزم عملیات: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

استعداد نیروهای درگیر خودی: 140گردان پیاده، 16 گردان توپخانه

استعداد نیروهای درگیر دشمن: 126 گردان پیاده، 33 گردان زرهی، 23 گردان مكانیزه، 29 گردان كماندو، 20 گردان گارد جمهوری

تلفات عراق: 50000 كشته یا زخمی، 2105 اسیر

خسارات عراق: انهدام 39 هواپیما، 5 هلی‌كوپتر، 540 تانك و نفربر، 150 قبضه توپ صحرایی، 55 توپ پدافند هوایی، 5 دستگاه مهندسی، 250 خودرو، 2 ناوچه موشك‌انداز

غنائم: 95 دستگاه تانك و نفربر، 20 قبضه توپ، 120 قبضه توپ پدافند هوایی، 30 دستگاه مهندسی، 180 خودرو

نتایج:

- آزادسازی و تصرف 940 كیلومتر مربع از سرزمین‌های ایران و عراق

- تصرف شهر بندری و مهم فاو

- انهدام وسیع نیرو و تجهیزات دشمن

- تسلط بر اروندرود

- انسداد راه عراق به خلیج فارس

- هم‌مرز شدن با كویت»