چه بايد گفت؟

اينکه چرا انسان بايد قبل از سخن گفتن فکر کند، مساله خيلي واضح و روشني است. اگر بخشي از روايات را مطالعه کرده و به هم ضميمه کنيم، اين مساله مهم، بهتر و جالبتر براي ما روشن خواهد شد.

از آنجايي که وقتي کلام از دهان انسان خارج مي شود ديگر در اختيار او نيست و از طرف ديگر، هر حرفي که نسنجيده و نپخته باشد، علاوه بر اينکه شان و منزلت سخنران را پايين مي آورد حتي ممکن است سر او را نيز به باد بدهد، لذا بسيار ضروري است که قبل از سخن گفتن، خوب بينديشيم.

براي ارائه يک سخنراني خوب و جا افتاده لازم است قبل از ورود به کرسي و تريبون، مطالب دسته بندي شده و مبوب گردند.

پيش از آن كه خطيب بر كرسى سخن مستقر گردد، بايد بداند در اين مجلس چه مى‏خواهد بگويد و محتواى سخنش چيست؟ چه موادى از آيات و روايات، تواريخ و رويدادها، اشعار و امثال و ديگر مطالب را به كار خواهد برد.

شناخت هدف، خط مشى سخنران را تعيين مى‏كند. به وى قدرت روحى و اطمينان خاطر مى‏بخشد. سلطه معنوى‏اش را افزايش مى‏دهد. او را از نگرانى و پريشان گويى مصون مى‏دارد. با فكرى آرام و خالى از تشويش، مسير سخن را مى‏پيمايد. دچار پراكنده گويى نمى‏شود و در سخنان خويش، از اين شاخه به آن شاخه نمى‏پرد.

بر عكس، سخنرانى كه هدف خود را تعيين ننموده و نمى‏داند در مجلس چه مى‏خواهد بگويد و چه موادى را به كار مى‏برد، فكرى ناآرام و ضميرى مشوش دارد. او، مانند كسى است كه مى‏خواهد با چشم بسته راه برود، در هر قدم نگران و مضطرب است، نمى‏اند به كجا مى‏رود، راهش به چه نقطه‏اى منتهى مى‏گردد و با چه لغزش‏هايى مواجه مى‏شود.

عن على (عليه السلام) : فكر ثم تكلم تسلم من الزلل.(1)

على (عليه السلام) فرموده است: اول فكر كن، آن گاه سخن بگوى، تا از لغزش‏ها سالم و محفوظ بمانى.

و عنه (عليه السلام) قال: قدر ثم اقطع و فكر ثم النطق و تبين ثم اعمل.(2)

و نيز فرموده است: اندازه گير بعد ببر، بينديش بعد بگوى، و بفهم، بعد عمل كن.

گويى امام (عليه السلام)، در اين روايت، به سخنران مى‏فهماند كه زبان تو هم مانند قيچى براى خياط است. همان طور كه او اول پارچه را اندازه گيرى مى‏كند، بعد با قيچى مى‏برد، تو نيز اول بايد فكر كنى و مطلب مورد بحث خود را اندازه گيرى نمايى، سپس زبانت را به كار اندازى و مواد تعيين شده را بگويى.

بعضى از سخنوران، بر اثر تسلط بر كلام، معلومات نسبى، و تمجيد مردم، دچار غرور مى‏شوند. گمان مى‏كنند در سخنرانى نيازى به تعيين موضوع بحث و مواد آن ندارد. در كرسى سخن جاى مى‏گيرند، لب مى‏گشايند و بدون هدف، هر چه به زبانشان آمد، مى‏گويند و تصور مى‏كنند هنرمندى زبردست و خطيبى توانا هستند. غافل از آن كه سخن بى‏هدف و خالى از محتوا، چيزى جز لغو گويى نيست. چنين خطيبى، با اين گونه سخنرانى، مردم را از گرد خود پراكنده مى‏كند، آنان را از بهره ورى و استفاده از گفتارش مأيوس مى‏نمايد و رفته رفته، با اين روش نادرست، محبوبيت شخصى و ارزش اجتماعى خود را از دست مى‏دهد.

________________________________________

منابع:

1.فهرست غرر، ص 315.

2- فهرست غرر، ص 315.

3. سخن و سخنوري - محمد تقي فلسفي

تهیه: محمد حسین امین - گروه حوزه علمیه تبیان