ببخش تا ببخشد

اگر رحم داشتى توقع رحمت داشته باش

اینانى كه مى گویند خدایا! به ما رحم كن، جا دارد به آنان گفته شود آیا خودت رحم مى كنى؟ رحم خوب است یا بد؟ اگر خوب است چرا خودت رحم نمى كنى؟ هر چیزى كه آدمى نمونه اى از آن در خودش باشد - از صفات كمالى - توقع داشته باشد كه خدا هم با او همانگونه معامله كند.

آنانى كه مى گویند: «الهى العفو» -از ما درگذر و ما را پاك كن- باید از او پرسید خودت در عمرت از چند نفر درگذشتى؟! بسیارى هستند وقتى با دیگرى دعوا دارند اگر به آنان بگویى بگذر، عفو كن، اعتنا نمى كنند آنگاه توقع عفو از خدا و خلق دارند.

در قرآن مجید مى فرماید: «از یكدیگر درگذرید آیا دوست نمى دارید خدا از شما درگذرد»(1)؛ وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیم

در روایتی از پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله میخوانیم:

«من لا یرحم النّاس لا یرحمه اللّه»؛ كسى كه به مردم رحم نمى‏كند، خداوند [هم‏] به او رحم نمى‏آورد. (2)

یک داستان زیبا

احمد حنبل از ابو هریره روایت میكند كه گفت: یکوقت پیامبر خدا صلى اللَّه علیه و آله، حسنین [علیهما السلام] را میبوسید. «عیینه» و به قولى «اقرع بن حابس» گفت: من تعداد ده فرزند دارم و هرگز احدى از ایشان را نبوسیده‏ام.

رسول اعظم اسلام فرمود: «من لا یَرحم لا یُرحم» یعنى كسى كه رحم نكند مورد ترحم قرار نخواهد گرفت. بنا بر روایت حفص پیغمبر اكرم به طورى غضب كرد كه رنگ مباركش دیگرگون شد و به آن شخص فرمود:

اگر خدا ترحم را از قلب تو گرفته است پس من با تو چه كنم. كسى كه به كودكان ما رحم نكند و به بزرگان ما عزت و احترام نگذارد از ما نخواهد بود. (3)

متن عربی روایت فوق:

أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ فِی الْمُسْنَدِ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُقَبِّلُ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ فَقَالَ عُیَیْنَةُ وَ فِی رِوَایَةِ غَیْرِهِ الْأَقْرَعُ بْنُ حَابِسٍ أَنَّ لِی عَشَرَةً مَا قَبَّلْتُ‏ وَاحِداً مِنْهُمْ قَطُّ فَقَالَ ع مَنْ لَا یَرْحَمْ لَا یُرْحَمْ وَ فِی رِوَایَةِ حَفْصٍ الْفَرَّاءِ فَغَضِبَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَتَّى الْتُمِعَ لَوْنُهُ وَ قَالَ لِلرَّجُلِ إِنْ كَانَ اللَّهُ قَدْ نَزَعَ الرَّحْمَةَ مِنْ قَلْبِكَ فَمَا أَصْنَعُ بِكَ مَنْ لَمْ یَرْحَمْ صَغِیرَنَا وَ لَمْ یُعَزِّزْ كَبِیرَنَا فَلَیْسَ مِنَّا (4)

رفتار حضرت سجاد (علیه السلام) با زیردستان

در كتاب اقبال «سید بن طاووس» دارد كه وقتى عید فطر مى شد، حضرت سجاد علیه السلام غلامان و كنیزان خود را جمع مى فرمود و آنگاه كارهاى خلافى كه در ظرف یك سال هر كدامشان انجام داده بودند و حضرت آنها را یادداشت فرموده بود، یادآور مى شد و سپس مى فرمود:

«امروز روز عید است، همه شما را عفو و آزاد نمودم، شما هم بگویید خدایا! على بن حسین از ما درگذشت، تو هم از خطاهاى او درگذر و او ما را آزاد نمود، تو هم او را از آتش دوزخ آزاد فرما.» (5)

حقیقت كجا، موهومات و خیالات و ادعاهاى واهى ما كجا! آنچه از خدا مى خواهى باید در خودت نمونه اى از آن باشد، «أرحم الراحمین فى موضع العفو و الرحمة» (6) خداوند در محل عفو و رحمت، أرحم الراحمین است.

آیا در آخرت تکامل هست؟

هر كس هر چه مى شود در دنیا مى شود این قانون كلى الهى است، مرگ كه آمد پرونده اعمال بسته مى شود.

عبارتى از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم نقل شده كه فرمودند: «الدنیا مزرعة الاخرة» (7)

آدمى تا روى خاك است، برایش زمان كشت است، پس از مرگ، هنگام برداشت مى باشد نه كشت. هر چه اینجا كرده، آنجا برمى دارد، اگر مراد از تكامل یعنى كسى كه كشت نكرده چیزى به او بدهند، اینكه درست نیست، البته باب فضل و كرم و شفاعت به جاى خود، ولى صحبت این است كه توقع داشته باشد نماز نخوانده، ثواب نماز به او بدهند، صدقه اى كه نداده، ثوابش را انتظار داشته باشد، احسان نكرده، پاداش ‍ احسان را مطالبه كند. هر چه كردى باید پاداش همان را از خدا بخواهى.

حالا تو در موضع عفو هستى یا انتقام؟ اگر در موضع انتقام هستى، پس چرا توقع عفو دارى؟

اگر مراد از تكامل، یعنى كشت نكرده چیزى به انسان بدهند، این طور نیست و توقعش هم بى جاست.

اما اگر مراد از تكامل، كمال آدمى از جهت بهجتها، سرورها و شهودهاست، بلى، قطعا چنین است یك عمر نسبت به پیغمبر اكرم صلى الله علیه و آله و سلم علاقه داشت، پس از مرگ، تكامل مى یابد؛ یعنى ساعت مرگ كه جمال محمد صلى الله علیه و آله و سلم و على علیه السلام را مى بیند، از معرفت به شهود مى رسد و آنچه دانسته بود در مى یابد. پس بعد از تكامل در ادراكات، بهجتها و سُرورها وجود دارد.

پی نوشت ها:

(1) سوره نور، آیه 22

(2) پیام پیامبر، ص428 و 429،حسن المعاشرة و المصافحة

(3) زندگانى حضرت زهرا علیها السلام(نجفى)، ص316، بخش دوازدهم در باره فضائل و مناقب و امامت حضرت حسنین صلوات الله علیهما

(4) بحار الأنوار، ج‏43، ص283، باب 12- فضائلهما و مناقبهما و النصوص علیهما صلوات الله علیهما

(5)

(6) تهذیب‏الأحكام، ج3، ص108، دعاء أول یوم من شهر رمضان؛ إقبال‏الأعمال، ص55؛ البلدالأمین، ص193؛ بحارالأنوار، ج94، ص336، باب 2- الدعاء عند دخول شهر رمضان

(7) مجموعة ورام، ج1، ص183؛ عوالی‏اللآلی، ج1، ص267، الفصل العاشر

 محمد حسین امین، گروه حوزه علمیه تبیان