تبیان، دستیار زندگی
یکی از اموری که در وادی ورزش، فراوان مطرح است، "مسابقه" می باشد. بدون تردید، ورزش کاران مسلمان مایلند نظر اسلام را در این خصوص بدانند. همان گونه که پیش از این اشاره داشتیم، وقتی برادران حضرت یوسف علیه السلام، بدون یوسف به نز...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مسابقه


یکی از اموری که در وادی ورزش، فراوان مطرح است، "مسابقه" می باشد. بدون تردید، ورزش کاران مسلمان مایلند نظر اسلام را در این خصوص بدانند.

همان گونه که پیش از این اشاره داشتیم، وقتی برادران حضرت یوسف علیه السلام، بدون یوسف به نزد پدر باز می گردند و می خواهند به پدر وانمود کنند که یوسف علیه السلام را گرگ دریده است، می گویند و به عنوان ارائه عذری موجه در مورد غفلت از یوسف علیه السلام می گویند:

"ما در حال انجام مسابقه (ورزشی) بوده، و یوسف را نزد اثاث خود گذاشته بودیم که گرگ آمد و او را خورد."

پدرشان، حضرت یعقوب علیه السلام که پیامبر خدا بود، از این جهت که آنان به مسابقه پرداخته اند، به آنان اعتراضی نکرده و آنان را مورد سرزنش قرار نمی دهد. از این جا معلوم می شود که مسابقه ورزشی، کار ناپسندی نیست.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله نیز مسابقات ورزشی- به خصوص اگر جنبه رزمی هم می داشتند- را مورد تایید قرار می دادند. حتی در بعضی از مواقع، خود آن حضرت در مسابقاتی همچون شتردوانی و اسب سواری شرکت نموده، گاه برنده می شدند، و گاه نیز می باختند. مواردی نیز وجود دارد که از پیامبر گرامی صلی الله علیه و اله تقاضا شده در یک مسابقه، داوری کنند و آن حضرت نیز پذیرفته اند.

همچنین آن حضرت، دو نوه خود، حسن و حسین علیه السلام، را به مسابقه کشتنی وا داشته و آن گاه به تشویقشان می پرداخت.

به طور کلی در مشروعیت مسابقه از نظر اسلام- البته مشروط به این که هدفدار بوده و مشتمل بر غرض عقلایی باشد و تحت عنوان لهو قرار نگیرد- تردیدی نیست. آن چه محل بحث و نظر است، این است که آیا شرط بندی در مسابقات ورزشی جایز است یا خیر، و اگر جایز است، آیا در همه مسابقات جایز است یا در برخی از آن ها؟

شرط بندی در مسابقه: در این خصوص، بحثی در فقه اسلامی مطرح است، تحت عنوان "سبق رمایه". سبق (بر وزن فتق) و رمایه، اسب دوانی و تیراندازی است. و سبق (بر وزن طبق، با فتحه دو حرف اول) پول مسابقه اسب دوانی است که حلال می باشد.

فلسفه تشریع سبق و رمایه، ایجاد آمادگی رزمی و نظامی هرچه بیش تر در مسلمانان می باشد. ریشه عنوان "سبق و رمایه" از فرمایشات رسول خدا صلی الله علیه و اله گرفته شده است که فرمودند:

"لا سبق الا فی نصل او خف او حافر؛

هیچ مسابقه ای با پول شرط بندی در مسابقه [حلال و شرعی] نیست، مگر در نصل (فلزتیز تیر، نیزه و شمشیر) یا خفّ (پای حیواناتی همچون شتر و فیل که نرم است) و یا حافر (سم حیوان)."

"ان الملائکة لتنفر عند الرّهان و تلعن صاحبه ما خلا الحافر و الخفّ و الرّیش و النّصل؛

فرشتگان آسمانی به هنگام شرط بندی متفرّق می شوند و کسی را که شرط بندی نموده لعنت می کنند، جز در مورد حافر (حیوانات سم دار) و خفّ (حیوانات نرم پا) و پر (که کنایه از تیر است که در انتهایش پر وجود دارد) و نصل (سلاح های برنده و تیز)."

از این احادیث، چنین استفاده می شود که "سبق" اگر با فتحه دو حرف اول تلفظ شود- و به معنای پول شرط بندی در مسابقه باشد- شرط بندی در مسابقه تنها در برخی از مواردی جایز خواهد بود، یعنی در مسابقاتی از قبیل:

1- اسب دوانی، الاغ و قاطر دوانی که با حیوانات سم دار انجام می گیرد و از کلمه "حافر" استفاده می شود.

2- شتر سواری و فیل سواری که با حیوانات نرم پا انجام می گیرد و از کلمه "خف" استفاده می شود.

3- تیراندازی با کمان که از کلمه "ریش" به معنای پر استفاده می شود.

4- شمشیر بازی، نیزه زنی و پرتاب نیزه و نیز پرتاب کارد، که از کلمه "نصل" استفاده می شود.

البته برخی از علما احتمال داده اند که بتوان اسلحه جدید و مدرن امروزی، همچون تفنگ و تانک را نیز- از نظر جواز شرط بندی در مسابقه- به شمشیر و نیزه ملحق نمود.

ولی در مورد سایر ورزش ها که از شمول روایت خارج بوده و یا مسابقاتی که جنبه رزمی و تقویت بنیه نظامی نداشته باشند، از قبیل: دو و میدانی، کشتی و قایق رانی، کشتی، وزنه برداری، فوتبال، والیبال، پینگ پنگ و بسکتبال، نمی توان شرط بندی نمود. طبق این برداشت، انجام همه مسابقات، در صورتی که مشتمل بر برد و باخت نبوده و دارای هدف عقلایی نیز باشند، مجاز خواهد بود.

اما چنان چه "سبق" با سکون باء تلفظ شود، و به معنای مسابقه گرفته شود، معنای روایت چنین می شود که: هیچ مسابقه ای جز موارد مذکور، جایز نخواهد بود، ولی حتی در این صورت نیز نمی توان حکم به عدم جواز مسابقه در موارد خارج از روایات نمود، زیرا این احتمال که "سبق" به معنای پول مسابقه باشد وجود دارد، و همین که پای یک احتمال خلاف استدلال به میان کشیده شود، آن استدلال از درجه اعتبار ساقط خواهد بود.

نکته قابل توجهی در این جا وجود دارد و آن این که، در مسابقه اسب دوانی- که شرط بندی در آن حلال و جایز است- تنها کسی می تواند از پول مسابقه استفاده نماید، که اسب پرورش می دهد و بعد هم اسب سواری می کند، نه آن کسی که به تماشا ایستاده و کف می زند.

مسابقات ورزشی و مادی، چندان مهم نیست. ارزش انسان به برنده بودن او در مسابقات نبوده، بلکه به انسایت اوست، و ارزش عمل نیز به این است که برای خدا و به نفع بندگان خدا باشد. آن چه مهم است، این است که ما بتوانیم در مسابقات معنوی پیروز بوده و در کارهای خیر بر همگان پیشی گیریم. خداوند متعال در قرآن کریم، در وصف مومنان حقیقی می فرماید:

"انهم کانوا یسارعون فی الخیرات؛

همانا آنان [خاندان زکریا] در کارهای خیر تعجیل می کردند."

"اولئک یسارعون فی الخیرات وهم لها سابقون؛

آن ها در کارهای خیر و تعجیل نموده و در کارهای نیکو بر یکدیگر سبقت می جویند."