در آرزوی خدمت بی‌منّت
یكی ازویژگی‌های مهم و برجسته مدیران از نگاه اسلام، خدمتگزاری بدون منت گذاری است. «منّت گذاری» یعنی اظهار و ادعای نعمت بخشی، یعنی بازگو كردن احسان و نیكی ای كه انجام شده است.
خداوند متعال در قرآن كریم، اهل ایمان را از منت گذاری بر حذر داشته، می‌فرماید: «یا ایها الذین آمنوا لاتبطلوا صدقاتكم بالمنّ و الاذی كالذی ینفق ماله رئاء الناس و لایومن بالله و الیوم الاخر؛ ای كسانی كه ایمان آورده اید، صدقه‌های خود را با منّت و آزار باطل نكنید، همانند كسی كه مالش را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌كند و به خدا و روز رستاخیز ایمان ندارد»(بقره/264).
در روایات نیز، منّت گذاری به شدت تقبیح شده است. از امیرالمومنین(ع) روایت شده: «یا اهل المعروف و الاحسان لاتمنوا باحسانكم فان الاحسان و المعروف یبطله قبح الامتنان»؛
ای نیكوكاران و احسان كنندگان، به سبب احسانی كه كرده‌اید منّت نگذارید، زیرا منّت گذاردن احسان و نیكی شما را از بین می‌برد»(غررالحكم)،
نیز فرمودند: «هیچ بدی زشت تر از منّت گذاردن نیست»(همان).
در بیان دیگری فرمودند: «كمال و تمامیت نیكوكاری به این است كه در آن منّت نباشد»(همان). در تربیت توحیدی و فرهنگ ناب اهل بیت(ع) نه تنها منّت گذاری امری مذموم و قبیح است، بلكه به محسنان و منعمان سفارش شده تا سائلان و نیازمندان را باب رحمت الهی بر خود بدانند و از این منظر آنان را ذیحق و ولی نعمت خود بشمارند و خود را مرهون لطف آنان بدانند، زیرا آنان با مراجعه به این افراد سبب شده‌اند تا بر احسان و نیكی و مانند آن توفیق یابند. شرع مقدس اسلام تاكید فراوانی نسبت به احسان و نیكی به دیگران نموده است و این عمل آثار بسیار زیادی در جامعه باقی می‌گذارد. قویترین عامل برای جذب به سوی هر مكتب و آیین، همانا احسان به انسانهاست به حدی كه گفته شده است: «الانسان عبید الاحسان»، اما احسان و نیكوكاری آن زمان دارای اثرات مثبت است كه منتی را در پی نداشته باشد. به رخ كشیدن عملی كه انجام شده و احسانی كه از ما به فردی رسیده و یا خدمتی كه در حق كسی صورت گرفته، موجب تحقیر آن فرد و خجل و شرمنده شدن او می‌شود و از این رهگذر، او را آزرده خاطر می‌سازد و موجب اذیت روحی اش می‌شود. نتیجه عمل خیر و خدمت و احسان ما، با این عمل ناپسند (منت گذاری) از بین می‌رود و نه تنها به آن پاداشی داده نمی شود، بلكه چون موجب اذیت فرد شده ایم، گرفتار معصیت نیز شده ایم؛ همچنانكه امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند: «گناه صدقه دادنِ منت گذار، بر پاداش او می‌چربد»(غررالحكم).
از امیرالمومنین(ع) روایت شده: «یا اهل المعروف و الاحسان لاتمنوا باحسانكم فان الاحسان و المعروف یبطله قبح الامتنان»؛ ای نیكوكاران و احسان كنندگان، به سبب احسانی كه كرده‌اید منّت نگذارید، زیرا منّت گذاردن احسان و نیكی شما را از بین می‌برد»
حضرت علی(ع) در عهدنامه معروف خود به مالك اشتر، خدمت به مردم را خواست خداوند و وسیله آزمایش او معرفی نموده و برای آنكه كارگزاران و مسئولان حكومت، در به انجام رساندن وظیفه خود و ادای امانت، موفق و سربلند گردند، آنها را از اموری كه انجام دادن آنها موجب هلاكت كارگزار و نابودی حكومت می‌گردد، نهی فرموده است. از جمله این امور «منّت گذاردن» است. حضرت در این خصوص می‌فرمایند: «ایاك و المنّ علی رعیتك باحسانك... فان المنّ یبطل الاحسان؛ مبادا با خدمت هایی كه انجام داده ای بر مردم منّت گذاری... به درستی كه منّت نهادن، پاداش نیكوكاری را از بین می‌برد». بدیهی است، مدیران، مسئولان و كاركنان ادارات مختلف كه به طور مستقیم با مردم در ارتباط هستند و به آنها خدمت رسانی می‌كنند، بیشتر در معرض این آسیب قرار دارند. مدیران و كاركنان، وظیفه دارند در حیطه مسئولیت خود و در ساعات اداری نسبت به رفع مشكلات ارباب رجوع، اقدام نمایند و از منت گذاردن به آنها خودداری كنند. متاسفانه بعضا مشاهده می‌شود كه در ادارات و نهادها و سازمانهای مختلف، برخی از مدیران و یا كاركنان، یا به دنبال حل مشكلات مردم نیستند و بدون دلیل امروز و فردا می‌كنند و یا اگر مطابق وظیفه خود نسبت به رفع مشكلات ارباب رجوع، اقدام می‌كنند دائما منّت گذارده و به اصطلاح به رخ آنها می‌كشند.
امید است تمام مدیران و كاركنان ادارات مختلف با الگوگیری از رفتار ائمه معصومین(ع)، خدمت شایسته خود را به گناه منت گذاری آلوده نسازند.
نتیجه:
مردمان و نیازمندان، ولی نعمت‌اند، به سبب آنها باب رحمت و موهبت الهی بر انسان گشوده می شود. در ادبیات دینی، منت نهادن بر ولی نعمتان مذمت و تقبیح شده است و اخلاق فاضله‌ی قرآنی، حکم می کند که هر نعمتی که اولا از سوی خدا بر ما و آنگاه از مجرای دست و زبان به شکل خدمت بر دیگری افاضه می شود، خالی از شائبه منت گذاری باشد، تا باب رحمت خدا بر ما مسدود و اجر خدمت گذاری ما ضایع نگردد.
فرآوری: شکوری
گروه دین تبیان
نویسنده: مصطفی یاسینی، روزنامه رسالت، شماره 7180 به تاریخ 25/10/89، صفحه 6
