اندیشكده شورای آتلانتیك انجام داد؛

آسیب‌شناسی جامعه اطلاعاتی آمریكا در سایه تحولات خاورمیانه

اندیشكده "شورای آتلانتیك آمریكا " در گزارشی تحت عنوان " آنچه نهادهای اطلاعاتی می توانند از خدمات پستی بیاموزند " به عملكرد دستگاه های اطلاعاتی آمریكا بویژه در قبال تحولات منطقه پرداخت و نوشت: در سایه تحولات اخیر در خاورمیانه خیلی ها در واشنگتن یكبار دیگر عملكرد و توان جامعه اطلاعاتی این كشور را مورد تردید قرار داده اند.

* جامعه اطلاعاتی آمریكا باید از اشتباهات دیگر نهادها عبرت بگیرد

چنانچه جامعه اطلاعاتی آمریكا واقعا در پی درك و شناخت این تردیدها و پاسخگویی به آنها است، نباید فقط به تكرار "درس‌های آموخته " بپردازد و در عوض باید نگاهی عمیق به یك دستگاه دولتی دیگر بیندازند كه عملكردش زیر سوال رفته است: خدمات پستی ایالات متحده.

جامعه اطلاعاتی چه چیزی می تواند از خدمات پستی بیاموزد؟ در نگاه اول چیز زیادی وجود ندارد. با این حال وقتی موضوع با دقت بیشتری مرور شود به نظر می رسد هر دو نهاد با یك دوراهی مشترك و آموزنده روبه رو هستند: الگوی فعالیت راهبردی هر دو به دلیل افزایش پیچیدگی های اجتماعی به آشفتگی متهم شده است كه از آن تحت عنوان جهانی سازی یاد می شود كه به همین سیاق تحولات خاورمیانه را برجسته تر می سازد. بی شك سرویس پستی این نكته كه الگوی دیرینه اش فرتوت و از كار افتاده است را به رسمیت می شناسد - كمیسیون مقررات پستی وقتی در پاسخ به درخواستش برای افزایش هزینه های پستی جواب منفی شنید به صراحت این مساله را اعلام كرد.

* فقدان نهاد نظارتی در جامعه اطلاعاتی آمریكا

جامعه اطلاعاتی در نقطه مقابل فاقد نهادی نظارتی است كه آمادگی برخوردی تا بدین حد صریح را با آن داشته باشد. به تبع آن با همین مدل سنتی خود كه تقریبا دست نخورده مانده است به كارش ادامه می دهد.

بنابراین واقعا الگوی كاری سنتی جامعه اطلاعاتی چیست؟ این الگو ذاتا "كلكسیونی محرمانه " است. لازم است یادآوری شود كه تاكید بر جمع آوری اطلاعات محرمانه كه در ادامه برای "كنار هم قرار گرفتن و بررسی " در اختیار تحلیلگران قرار می گیرد تا به "اطلاعاتی تجمیعی " تبدیل شود كه نهایتا تقدیم سیاستگذاران می شود، اساسا این اطلاعات به عنوان "خروجی " است.

بی شك این الگو در دوران پرالتهاب جنگ سرد كه برایش ایجاد شد، قابل قبول و كارآمد بود. در چنین فضایی این احتمال وجود داشت كه بدانیم دقیقا نگاهمان را به كجا بدوزیم (اتحاد جماهیر شوروی) و دسترسی به این اطلاعات كاملا محدود بود كه همین مساله، جمع آوری اطلاعات محرمانه را ضروری ساخته بود.

به واقع از آنجا كه جنگ سرد مشكلی نظارتی بود الگوی خروجی كه نسخه های به روز شده ای را تولید و عرضه می كرد، به شكل مناسبی عمل می كرد.

*ناكارآمدی الگوی تجمیع اطلاعات در دنیای امروز

با این حال فضای استراتژیك پیچیده تر امروز - و آینده - چالش كاملا متفاوتی را به وجود آورده است. اكنون یك نقطه تمركز واحد وجود ندارد چرا كه تهدیدها و فرصت ها ممكن است از هر نقطه ای سربرآورد: دسترسی تا حدود زیادی نامحدود است چرا كه دنیای باز و غنی از اطلاعات و محتوا به مراتب مبهم تر است چرا كه روابط سیال هستند. در این فضای پویا و غیرخطی الگوی تجمیع اطلاعاتی دیگر كارایی ندارد. این خبر بدی است.

خبر خوب این كه هرچند جمع آوری اطلاعات در این فضای جدید حائز اهمیت و ارزش كمتری است، اما توان حفظ اطلاعات از اهمیتی ویژه برخوردار است. جامعه اطلاعاتی در فضایی پیچیده تر، دیگر به سادگی نمی تواند با جمع آوری، تحلیل و ارسال بسته های اطلاعاتی در مورد موضوعات مشخص برای سیاستگذاران به موفقیت دست پیدا كند.

با وجود آن كه می تواند با ارائه فضایی امن برای كسب اطلاعات و جستجو به سیاستگذاران پیش از انتشار زودهنگام به سطح جامعه به بهبود تصمیم سازی های سیاسی كمك كند.

مساله این است - در سیستم اطلاعاتی وابسته به نتیجه كه در این جا معادل خروجی است- جامعه اطلاعاتی می تواند به طور بالقوه ارزشی كم نظیر و چشمگیر داشته باشد.

بی شك، تحلیل اطلاعات جمع آوری شده - اگرچه با اهمیتی كمتر- در ایفای این نقش جدید بی ثمر نخواهد بود. مهمتر اینكه توان درگیر ساختن سیاستگذاران در گفتمانی واقعی است. به همین سیاق برای جامعه اطلاعاتی غیرممكن است كه وقتی با سوال در مورد احتمالات در حوزه سیاستگذاری مواجه می شود راهی برای كنار گذاشتن بهانه همیشگی "ما سیاستگذاری نمی كنیم " پیدا كند. به عبارت ساده تر در مدل نتیجه محور تعامل با سیاستگذاران ضرورت داشت.

*لزوم حضور چند‌بعدی‌نگری در مدل نتیجه محور

الگوی نتیجه محور همچنین مستلزم چیزی بیش از تحلیل است كه نیازمند چندبعدی نگری است. چندبعدی نگری به دیدن موضوع در گستره ای وسیع تر و غیرتخصصی تر متمایل است؛ با رویكردی برون گرایانه تر و مبتنی بر شبكه ای وسیع، سازگار با جمع آوری اطلاعات و جای دادن اطلاعات در دل روایت های محتمل و مهمتر از آن علاقمند و آماده برای چالش با سیاستگذاران.

به واقع، در فضای استراتژیك نامشخص توان پرسیدن سوال های مناسب از سیاستگذاران در مورد عملكردشان به مراتب ارزشمندتر از توان فراهم آوردن پاسخ های اطمینان بخش غیرواقعی باشد.

این مدل جدید سیاستگذاران را به تغییر واخواهد داشت. آنان دیگر نمی توانند عقب بنشینند، منتظر دریافت اطلاعات بمانند و وقتی امور به سمت و سوی غلطی بروند جامعه اطلاعاتی را متهم كنند. آنان باید جایی به اطلاعات در برنامه شلوغ خود اختصاص داده و به مشاركت دادن جامعه اطلاعاتی در "داد وستدی " واقعی رغبت نشان دهند.

*هزینه‌های به مراتب بیشتر از دستاوردها در جامعه اطلاعاتی

همانطور كه گفته شد این امر مستلزم تبیین مدل اطلاعاتی جدیدی است. شكی وجود ندارد كه بزرگان این جامعه در تلاشند تا خود را با این شرایط وفق دهند اما آیا جامعه اطلاعاتی انتخاب دیگری هم دارد؟ آیا باید به انجام كاری كه همیشه انجام داده و به نتیجه ای متفاوت امید داشته باشند(تعریف انیشتین از دیوانگی)؟

انتخاب این روند به معنای محكوم ساختن خود به دلیل بودن - به سان سرویس پستی- یك نهاد "ارائه دهنده اطلاعاتی " كه برای جهانی طراحی شده كه دیگر وجود ندارد و اكنون هزینه اش به مراتب بیشتر از تمامی دستاوردهایی است كه به همراه دارد.

برای دیدن این كه چنین انتخابی نه فقط غیرهوشمندانه -كه دیوانگی است- لازم نیست نابغه (یا حتی افسری اطلاعاتی) باشید.

جوش كربل، از هواداران اصلاح ساختار دولتی است و از كهنه كاران پنجاه ساله جامعه اطلاعاتی است. این ستون نویس امروزی یكی از نویسندگان نوشتاری غیرمحرمانه است كه در شماره دسامبر 2010 نشریه "تحقیق در امور اطلاعاتی " سازمان سیا انتشار یافت.

دیدگاه های مطرح شده در این نوشتار باورهای او است و الزاما مورد تایید نهادهای دولتی آمریكا نیست.

بخش ارتباطات تبیان

منبع: فارس