ساختمان محبوب نادرشاه
باغ کلات نادری در شهر کلات، شمال شرقی مشهد، در بستری کوهستانی، در میان دو رشته کوه در استان خراسان رضوی قرار گرفته است. یکی رشته کوهی که با نزدیک شدن به شهر کلات چشماندازی حصار گونه دارد و شهر در این حصار قرار گرفته و دیگری در سمت شمال است.
مجموعه باغ و عمارت خورشید در سال 1160 هـ . ق به دستور نادر شاه افشار ساخته شد تا بعدها تبدیل به آرامگاه او شود. این بنا بعدها در سده سیزدهم هـ . ق یعنی در دورانی که آل جلایر در این منطقه حکمرانی داشت، با تغییرهای اندکی به صورت کاخ مورد استفاده قرار گرفت.
مهم‌ترین یادگار نادر شاه افشار دركلات، كاخی است به نام قصر خورشید. این قصر در میان باغی بزرگ به شیوه باغ‌های ایرانی بنا شده، اما ساختمان آن تلفیقی از معماری ایران و هندوستان است. نادر علاوه بر سیم و زر و جواهر، هنرمندان زیادی را از هند به ایران آورد و زبده‌ترینشان را به آرایش قصر خورشید واداشت.
سنگ های پر حجم و سنگین این بنا که موضوع آنها انواع میوههای گرمسیری و پرندگانی چون طوطی است، به بنا جلوه خاصی داده اند و گفته میشود این سنگ تراشهها همان هنری است که نادرشاه از معماران هندی طلب کرد تا در زمانی که میوههایی مثل موز، آناناس و... در ایران وجود نداشت، کاخ خورشید با این نمادها سنگ تراشی شود.
قصر خورشید، ساختمانی سه طبقه است با زیرزمینی مخوف و تاریك كه گفته‌اند یا جای نگهداری بخشی از خزاین نادر بوده یا زندانی برای مغضوبین او. طبقه دوم یا هم كف، تالاری بزرگ در میان دارد و اتاق‌هایی در اطرافش.
این تالار با تزییناتی به شیوه بناهای صفوی آراسته و طلا كاری شده است و چون دورادور دیوار آن كتیبه‌ای حاوی سوره نبأ با تاریخ مرگ نادر ( 1160 ه.ق ) به چشم می‌آید، برخی چنین نتیجه گرفته‌اند كه نادر قصر خورشید را به عنوان آرامگاه خویش بنا كرده بود.طبقه سوم هم گنبد استوانه‌ای بزرگی است كه از 66 نیم ستون سنگی تشكیل شده و با همین ویژگی در تمام بناهای تاریخی ایران بی‌همتا است. از كنار این گنبد مدور می‌توان باغ زیبای پیرامون قصر و نمای عمومی شهر كلات را تماشا كرد.
از نظام کاشت باغ به جز یک ردیف چنار کهنسال در باغچه غربی باغ و در کوچه غربی باغ که جزو عرصه باغ بوده، چیز دیگری بر جا نمانده است و همین ردیف درختان چنار کهن بعدها مبنای درختکاریهای بقیه قسمتهای باغ قرار گرفت و 220 عدد درخت چنار کاشته شد که اکنون باغ با این درختان شکل گرفته است.
در حال حاضر منبع آب رسانی اولیه باغ از بین رفته است و آب باغ بوسیله موتور پمپ از آب ذخیره شده در آب انباری که در زیر پیادهرو انتهای شرقی باغ ایجاد شده تامین میشود.
الهام مرادی
بخش گردشگری
همشهری آنلاین، پورتال ایرانشناسی و ایرانگردی
مطالب مرتبط:
