زندان زبان (فن سخنوري 16)
حالا که چند مقاله درباره اهميت نطق و بيان، اين موهبت الهي بيان شد، چندي هم از خطرهاي استفاده غلط و نادرست از اين استعداد حيرت انگيز الهي صحبت خواهيم کرد. همانطور که مي‌دانيد وسيله‌اي که قدرت و سرعت بيشتري دارد، به همان نسبت خطر بيشتري هم خواهد داشت.
کليدي ترين نکته در استفاده از اين نوع ابزار، استفاده صحيح و دقيق از آن است. زبان نيز با چنين قدرت شگرف و حيرت انگيزي، به همين ميزان نيز خطرناک است اگر به درستي از آن استفاده نشود. در اين مقاله به بخشي از اين خطرات اشاره مي‌کنيم.
بايد توجه داشت كه قدرت تكلم، با آن كه از نعمتهاى گران قدر خداوند و از خصايص انسان است و با آن كه فوايد بسيارى را در راه تعالى و تكامل آدمى، از جهت نشر معارف دينى، گسترش علوم طبيعى، اندرزهاى حكيمانه، تذكرات دوستانه، و نيازهاى زندگى در بر دارد، مىتواند منشاء بسيارى از ضررهاى مادى و معنوى شود و زيانهاى غير قابل جبرانى به بار بياورد. از اين رو، هر فردى لازم است مراقب زبان خويش باشد، حتى المقدور سكوت كند و جز در مواقع لازم سخن نگويد.
على (عليه السلام) فرمود: هيچ چيز براى زندان دراز مدت، احق و اولى از زبان نيست.
در اين باره، روايات بسيارى از اولياى اسلام رسيده كه در اين جا، به مناسبت بحث سخن، پارهاى از آنها ذكر مىشود.
قال عقبه بن عامر قلت يا رسول الله صلى الله عليك ما النجاة؟ قال املك عليك لسانك(1).
عقبه بن عامر مىگويد: از رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) سؤال نمودم: نجات در چيست؟
فرمود: مالك زبانت باش.
عن ابى جعفر عليه السلام قال ان هذا اللسان مفتاح كل خير و شر فينبغى للمومن ان يختم على لسانه كمايختم على ذهبه و فضته فان رسول الله صلى الله عليه و آله قال رحم الله مؤمناً امسك لسانه من كل شر فان ذالك صدقه منه على نفسه(2).
امام باقر (عليه السلام) فرمود: زبان، كليد تمام خوبىها و بدىها است. شايسته افراد با ايمان آن است كه زبان، مهر نمايند، همان طور كه طلا و نقره خويش را مهر مىكنند. چه، رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: مشمول رحمت الهى باشد آن مرد با ايمانى كه زبان خود را از هر شرى نگاه دارد، كه اين عمل، براى نگاه دارنده زبان، صدقهاى است كه به خودش مىدهد.
| در فتنه بستن دهان بستن است | |||
| كه گيتى به نيك و بد آبستن است | |||
| پشيمان زگفتار ديدم بسى | |||
| پشيمان نگشت از خموشى كسى |
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: مشمول رحمت الهى باشد آن مرد با ايمانى كه زبان خود را از هر شرى نگاه دارد، كه اين عمل، براى نگاه دارنده زبان، صدقهاى است كه به خودش مىدهد.
عن على (عليه السلام) مامن شىء احق بطول السجن من اللسان(3).
على (عليه السلام) فرمود: هيچ چيز براى زندان دراز مدت، احق و اولى از زبان نيست.
و عنه (عليه السلام) من سكت فسلم كمن تكلم فغن (4).
و نيز فرموده است: كسى كه سكوت كند و سالم بماند، هم مانند كسى است كه سخن بگويد و سود و غنيمت عايدش گردد.
منابع:
1. مجوعه وارم، ج 1، ص 104.
2- تحف العقول، ص 298.
3- ميزان الحكمه، ج 8، ص 499.
4- فهرست موضوعى غرر الحكم، ص 162.
گفتار فلسفي
تهيه و فرآوري: محمد حسين امين- گروه حوزه علميه تبيان
