خطر قیامت جدّى است!
آیات و سوره های بسیاری در قرآن کریم پیرامون قیامت و احوالات آن ، سخن گفته شده است .
سوره لقمان یکی دیگر از سوره هایی است که پیرامون حالاتی از قبیل احساس قربت ، در ماندگی ، تنهایی و ...که برای آدمی در قیامت پدیدار می شود ، بحث و گفتگو می کند .
* فضیلت سوره لقمان
روایات متعددى در فضیلت این سوره از پیامبر گرامى اسلام (ص) و بعضى از ائمه (ع) نقل شده است، از جمله: در حدیثى از پیامبر (ص) مىخوانیم :
« من قرء سورة لقمان، كان لقمان له رفیقا یوم القیامة، و اعطى من الحسنات عشرا بعدد من عمل بالمعروف و عمل بالمنكر ؛ كسى كه سوره لقمان را بخواند ، لقمان در قیامت رفیق و دوست او است ، و به عدد كسانى كه كار نیك یا بد انجام دادهاند (به حكم امر به معروف و نهى از منكر در برابر آنها) ده حسنه به او داده مىشود . »(مجمع البیان ، ج 8 ،ص 312)
و در حدیث دیگرى از امام باقر (ع) مىخوانیم :
« من قرء سورة لقمان فى لیلة و كل اللَّه به فى لیلته ثلاثین ملكا یحفظونه من ابلیس و جنوده حتى یصبح، فاذا قرأها بالنهار لم یزالوا یحفظونه من ابلیس و جنوده حتى یمسى ؛ كسى كه سوره لقمان را در شب بخواند ، خدا سى فرشته را مأمور حفظ او تا به صبح در برابر شیطان و لشكر شیطان مىكند ، و اگر در روز بخواند این سى فرشته او را تا به غروب از ابلیس و لشكرش محافظت مىنمایند .» (نور الثقلین ، ج 4 ، ص 193)
تلاوت مقدمه ای برای اندیشیدن!
بارها گفتهایم و باز هم مىگوئیم كه این همه فضیلت و ثواب و افتخار براى خواندن یك سوره قرآن به خاطر آنست كه تلاوت مقدمهاى است براى اندیشه و فكر و آن نیز مقدمهاى است براى عمل و تنها با لقلقه لسان نباید این همه فضیلت را انتظار داشت .
* روزى كه حتّى پدر و فرزند به داد یكدیگر نمىرسند!!
«یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَ اخْشَوْا یَوْماً لا یَجْزِی والِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَ لا مَوْلُودٌ هُوَ جازٍ عَنْ والِدِهِ شَیْئاً إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ لا یَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ ؛ اى مردم! از پروردگارتان پروا كنید و بترسید از روزى كه هیچ پدرى مسئولیّت (اعمال) فرزندش را نمىپذیرد و هیچ فرزندى به جاى پدرش قبول مسئولیّت نمىكند ، قطعاً وعدهى خداوند حقّ است ، پس زندگى دنیا شما را نفریبد و (شیطانِ) فریبكار، شما را نسبت به خدا فریب ندهد . » (لقمان 33)
در حدیث از امام باقر (ع) مىخوانیم :« كسى كه سوره لقمان را در شب بخواند ، خدا سى فرشته را مأمور حفظ او تا به صبح در برابر شیطان و لشكر شیطان مىكند، و اگر در روز بخواند این سى فرشته او را تا به غروب از ابلیس و لشكرش محافظت مىنمایند»
در حدیث از امام باقر (ع) مىخوانیم :« كسى كه سوره لقمان را در شب بخواند ، خدا سى فرشته را مأمور حفظ او تا به صبح در برابر شیطان و لشكر شیطان مىكند، و اگر در روز بخواند این سى فرشته او را تا به غروب از ابلیس و لشكرش محافظت مىنمایند»
نكات آیه:
1ـ همه باید از خدا پروا داشته باشیم و از انواع انحرافات عقیدتى، اخلاقى و عملى بپرهیزیم : « یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ »
2ـ بهترین زاد و توشه براى روزى كه حتّى پدر و فرزند به داد یكدیگر نمىرسند ، تقواست : « اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَ اخْشَوْا یَوْماً لا یَجْزِی والِدٌ» ...
3ـ خطر قیامت جدّى است ، لذا هشدارهاى پى در پى لازم است : (دو بار امر و دو بار نهى در آیه آمده است : « اتَّقُوا ... اخْشَوْا ... فَلا تَغُرَّنَّكُمُ ... لا یَغُرَّنَّكُمْ»)
4ـ روز قیامت ، روز بزرگى است : (كلمهى «یَوْماً»، نكره و با تنوین آمده، نشانهى عظمت و بزرگى است.) «اخْشَوْا یَوْماً»
5ـ در قیامت ، هر كس گرفتار عمل خویش است و عهدهدار كار دیگرى نیست : «لا یَجْزِی ... شَیْئاً»
6ـ آنچه انسان را از قیامت غافل مىكند ، دنیا و شیطان فریبنده است : «فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ لا یَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ»
7ـ حَسَب و نَسَب، در قیامت كارایى ندارد : «لا یَجْزِی والِدٌ ... وَ لا مَوْلُودٌ » (وقتى پدر و فرزند به فریاد یكدیگر نمىرسند ، حساب دیگران روشن است)
8ـ ترس از قیامت ، مانع فریفتگى انسان به زندگى دنیا است : « اخْشَوْا یَوْماً ... وَ لا یَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ »
9ـ شیطان در بعضى اوقات ، حتّى در مقدّسترین امور براى فریب افراد استفاده مىكند. «وَ لا یَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ»
قیامت، روز تنهایى
خداوند ، حكیم است و خداىِ حكیم ، ساختهى خود را نابود نمىكند.
دنیا ، خانهاى است كه مهندسش آن را خراب مىكند تا، بناى بهترى بسازد. بنا بر روایات مرگ ، تغییر لباس ، تغییر منزل و مقدّمهاى براى تكامل و زندگى ابدى است.
به علاوه عدالتِ خداوند ، وجود قیامت را براى انسان ضرورى مىكند، زیرا ما خوبان و بدانى را مىبینیم كه در دنیا به پاداش و كیفر نمىرسند ، بنا بر این خداوند عادل باید سراى دیگرى را براى آن پاداش و كیفر آنها قرار دهد .
گرچه گاه و بیگاه كیفر و پاداشهایى در دنیا مشاهده مىشود ، ولى جایگاه بسیارى از اعمال تنها قیامت است ، زیرا در بعضى موارد امكان آن در دنیا وجود ندارد ؛. مثلًا كسى كه در راه خدا شهید شده ، در دنیا حضور ندارد تا پاداش بگیرد و یا كسى كه افراد زیادى را كشته ، در دنیا امكان تحمّل بیش از یك كیفر را ندارد .
علاوه بر آنكه رنج و كیفر خلافكار در دنیا به تمام بستگان بىتقصیرش نیز سرایت مىكند ، پس باید پاداش و كیفر در جایى باشد كه به دیگران سرایت نكند .
جمع شدن ذرّات پخش شدهى مردگان نیز كار محالى نیست . همان گونه كه ذرّات چربىِ پخش شده در مَشكِ دوغ ، در اثر تكانِ مَشك، یك جا جمع مىشود ، خداوند نیز با تكان شدید زمین، اجزاى همهى مردگان را یك جا جمع مىكند : «إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها»(زلزال، 1 2)
بگذریم كه خود ما نیز از یك تك سلول آفریده شدهایم كه این سلول نیز از ذرّات خاكى است كه تبدیل به گندم ، برنج ، سبزى و ... شده و به صورت غذاى والدین و سپس نطفه و سرانجام به شكل انسانى كامل در آمده است .
آنچه در این آیه مورد توجّه قرار گرفته ، صحنه دلخراشى است كه پدر نمىتواند كارى براى فرزند خود انجام دهد . در موارد دیگر قرآن، صحنههایى مطرح شده كه اگر آن آیات را یك جا بنگریم ؛ غربت، ذلّت و وحشت انسان را درك خواهیم كرد ؛
در آن روز، نه مال به فریاد انسان مىرسد و نه فرزند : «یَوْمَ لا یَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ» (شعراء، 88)
در آن روز، دوستان گرم و صمیمى از حال یكدیگر نمىپرسند : «وَ لا یَسْئَلُ حَمِیمٌ حَمِیماً» (معارج، 10)
در آن روز، پشیمانى و عذرخواهى سودى ندارد : «وَ لا یُؤْذَنُ لَهُمْ فَیَعْتَذِرُونَ» (مرسلات، 36)
در آن روز، نسبتها و آشنایىها سودى ندارند : « فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ» (مؤمنون، 101)
در آن روز ، وسیلهها و سببها از كار مىافتد : «تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ» (بقره، 166)
به هر حال، روز قیامت ،روز غربت و تنهایى انسان است .
نتیجه گیری :
با توجه به آیات قرآن کریم ، تا وقتی که راه نفس کشیدنی برایمان باقی مانده و توانی در بدن داریم، به فکر آخرت و روزی که از دست هیچ کس جز اعمالمان کاری بر نمی آید ، باشیم و مواظب باشیم که تا دیر نشده ، اسباب زندگی جاودانه مان در قیامت را به بهترین شکل فراهم آوریم .
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
1- تفسیر نور ، ج 9
2- تفسیر نمونه ، ج 17
3- مجمع البیان ، ج 8 ، ص 312
4- نور الثقلین ، ج 4 ، ص 193
