تبیان، دستیار زندگی
آیا فرعون بزرگ مصر هم رفتنی شده است؟دیروز تونس،امروز مصر وفردا کدام رژیم دیکتاتور عربی؟
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مبارک مرگ بر دیکتاتور را شنید


در این روزهای زمستانی که یادآور انقلاب اسلامی مردم ایران علیه دیکتاتور وقت محمدرضا پهلوی است  می توان به عبرتهای تاریخ اندیشید.انور سادات و معاونش حسنی مبارک در آن سالها میزبان دیکتاتور ایران بودند که از ایران گریخت و پس از سه دهه با قیام عمومی در همان روزها روبرو شده اند.
قیام مصر

همه شما از طریق روزنامه ها، خبرگزاری ها، رادیو و تلویزیون در جریان اخبار مصر قرار گرفته اید. مردم مصر در جریان یک قیام سراسری به دنبال سرنگونی حکومت 30 ساله حسنی مبارک هستند و به علاوه تغییر نظام سیاسی در مصر را تعقیب می کنند. این قیام عمومی نه تنها وضعیت سیاسی کشور مصر را به عنوان کشوری مهم در شمال آفریقا و خاورمیانه تحت تاثیر قرار می دهد بلکه دارای آثاری منطقه ای و حتی فرا منطقه ای است. در این روزهای زمستانی که یادآور انقلاب اسلامی مردم ایران علیه دیکتاتور وقت محمدرضا پهلوی است می توان به عبرتهای تاریخ اندیشید. انور سادات و معاونش حسنی مبارک در آن سالها میزبان دیکتاتور ایران بودند که از ایران گریخت و پس از سه دهه با قیام عمومی در همان روزها روبرو شده اند.

ما در این نوشتار به اختصار دنبال بررسی علل و عوامل پیدایش این قیام عمومی و چشم انداز آینده آن هستیم. اگرچه انجام چنین مهمی در مجال یک نوشتار نمی گنجد اما کوشیده می شود به رئوس مطالب اشاره شود. در ابتدا به زمینه های  پدید آمدن این قیام اشاره می شود.

مصر بر خلاف برخی کشورهای عربی منطقه مانند عربستان سعودی و یا شیخ نشین های کوچک حاشیه خلیج فارس کشوری محافظه کار و دور از تحولات سیاسی و فکری نبوده و نیست.

1-پویایی های سیاسی و اجتماعی مصر:

مصر بر خلاف برخی کشورهای عربی منطقه مانند عربستان سعودی و یا شیخ نشین های کوچک حاشیه خلیج فارس کشوری محافظه کار و دور از تحولات سیاسی و فکری نبوده و نیست. مصر همانگونه  که اولین جنبش مدرن سیاسی با ایدئولوژی اسلام سیاسی یعنی اخوان المسلمین را در اوائل قرن بیستم در خود پرورش داد، مهد ناسیونالیسم عربی و ناصریسم بوده است. داشتن صنعت سینما، جریان روشنفکری و مطبوعاتی نشان دهنده این است که جامعه مصر دارای پیچیدگی ها و ویژگی های خاص خود است.حکومت سی ساله حسنی مبارک بر مصر  با شیوه مستبدانه که به صورت ریاست جمهوری مادام العمر در آمده بود با پویاییهای جامعه مصر در تضاد است.

2- استبداد سیاسی داخلی و بحران مشروعیت:

اگر چه دیکتاتور مصر مانند محمد رضا پهلوی دیکتاتور سابق ایران با کنترل ارتش و سازمانهای امنیتی جامعه را تحت کنترل

قیام مصر

خود داشت اما به نظر می رسد با چنین روش هایی نمی توان به صورت بلند مدت بر اینگونه جوامع حکومت کرد. مبارک با شیوه ریاست جمهوری مادام العمر، تغییر در قانون اساسی به نحوی که فقط حزب خودش برای ریاست جمهوری امکان معرفی کردن نامزد داشته باشد و پیش کشیدن جمال پسرش در واقع میخواست سلطنت را درچارچوب ریاست جمهوری اجرا کند که در جامعه ای مانند مصر امکان پذیر نیست. بزرگترین اشتباه مبارک آنجا بود که در انتخابات پارلمانی اخیر به همان دموکراسی نمایشی خودش هم پایبند نماند و تمام نامزدهای پیروز از حزب سیاسی خودش بودند و حتی یک مخالف به پارلمان راه نیافت! این تقلب گسترده در آرا آخرین امید برای اصلاح از درون را برای مردم و مخالفان سیاسی از بین برد و اندیشه سرنگونی رژیم را به عنوان تنها راه حل مطرح کرد.

مبارک با شیوه ریاست جمهوری مادام العمر، تغییر در قانون اساسی به نحوی که فقط حزب خودش برای ریاست جمهوری امکان معرفی کردن نامزد داشته باشد و پیش کشیدن جمال پسرش به عنوان نامزد انتخابات فرمایشی، در واقع می خواست سلطنت را درچارچوب ریاست جمهوری اجرا کند که در جامعه ای مانند مصر امکان پذیر نیست

3-نا کارآمدی و عدم کارایی رژیم:

جامعه مصر جامعه جوانی است. متوسط  سن مردم  24 سال است. این به آن معنا است که اکثریت مردم در گروه های سنی قرار گرفته اند که آماده ازدواجند و در جستجوی همسرند. اشتغال هم دغدغه دیگر جوانان است. طبق آمارهای رسمی 9.7 درصد از مردم مصر بیکارند. این درصد در میان جوانان این کشور هشتاد میلیونی بسیار بالاتر است. 20 در صد از مردم زیر خط فقر به سر برده و طبقه متوسط با دشواری هایی روبروست. دانشمندان علوم سیاسی همواره میان فساد و ناکارامدی اقتصادی و رژیم های دیکتاتوری روابط معناداری پیدا کرده اند. در این گونه رژیم های هیات حاکمه به علت آسودگی از پاسخگویی و شفافیت به افکار عمومی به سمت فساد و نامین منافع شخصی حرکت کرده و هم چنین به جای افراد کارا و توانمند، بله قربان گویان غیرکارامد در مصادر امور می نشینند.

بزرگترین اشتباه مبارک آنجا بود که در انتخابات پارلمانی اخیر به همان دموکراسی نمایشی خودش هم پایبند نماند و تمام نامزدهای پیروز از حزب سیاسی خودش بودند و حتی یک مخالف به پارلمان راه نیافت !

4-وابستگی سیاسی شدید به غرب و رژیم صهیونیستی:

قیام مصر

رژیم مصر پس از ناکامی در جنگ با رژیم صهیونیستی  در سال 1979 پیمان ننگین کمپ دیوید را با این کشور امضا کرد و روابط دوستانه ای با آمریکا و رژیم صهیونیستی برقرار کرد. پس از ترور انور سادات به دست خالد اسلامبولی، حسنی مبارک جانشین رییس جمهور سابق شد. او که بقای حکومت خود را در گرو همکاری بلند مدت با دول غربی و تأمین امنیت اسراییل می دید، خود را به عنوان شریک امنیتی و استراتژیک ایالات متحده و رژیم تل آویو مطرح کرد. رژیم مصر بعد از اسراییل از بیشترین حمایتهای سیاسی و اقتصادی را از آمریکا دریافت کرد و در مقابل در ماجرای فلسطین حامی صهیونیستها شد. در جریان محاصره غزه و حمله به آن مرزهای خود به غزه را بست و حتی تونل های زیر زمینی را تخریب کرد که تا اسراییل بابت فشار اقتصادی به مردم غزه آسوده خاطر باشد. در مقابل این موضع گیریها، ایالات متحده همیشه طی این سال چشم خود را به سرکوب، سانسور و نقض سازمان یافته حقوق بشر در مصر بست و هرگز حاکم سی سال آن دیکتاتور و مستبد محسوب نشد! این موضع گیری ها جریان های اسلام گرا، توده مردم و حتی روشنفکران لیبرال و یا ملی گرا را ناراضی کرده و به انباشت نارضایتی ها در میان تمام جناح های اپوزیسیون منجرشده است.

ایالات متحده همیشه طی این سال چشم خود را به سرکوب، سانسور و نقض سازمان یافته حقوق بشر در مصر بست و هرگز حاکم سی سال آن دیکتاتور و مستبد محسوب نشد.

5-انقلاب تونس و امید:

انقلاب تونس در واقع جرقه ای بود به انبار باروت نارضایتی انباشت شده در مصر. انقلاب تونس در واقع این نکته را اثبات کرد که امکان تغییر رژیم های اقتدارگرا در منطقه با خواست عمومی وجود دارد. اگر زین العابدین بن علی در تونس با اعتراضات عمومی صحنه را ترک گفت چرا مصری ها نتوانند مبارک را بیرون کنند؟

جمع بندی:

عمر سلیمان

مصر با سابقه سیاسی و جایگاه استراتژیک خود در شمال آفریقا و خاورمیانه یکی از نقاط توجه و راهبردی آمریکا و رژیم صهیونیستی است. اگرچه هم اکنون قیام مردمی با هدف سرنگونی رژیم مبارک در حال انجام است، اما غرب با یک بازی دوطرفه می کوشد نتیجه را به نفع خود تمام کند. از یک طرف اگرچه لحن اوباما بعد از جمعه با مبارک تند شده است و به قول معروف، پشت او را خالی کرده، اما آمدن عمر سلیمان رییس سرویس اطلاعاتی مصر به عنوان معاون رییس جمهور این نکته را مشخص می سازد که در صورت لزوم با جابجایی ظاهری میان مبارک و سلیمان سیاست های

البرادعی

سابق تداوم خواهد یافت. هم چنین حضور سلیمان مورد اعتماد اسراییل و غرب در این مسند به پیچیدگی اوضاع و خریدن وقت برای رژیم مبارک کمک خواهد کرد. عمر سلیمان در اولین گام با طراحی حملات سازمان یافته به فروشگاه ها و پخش تصاویر غارت اماکن عمومی می کوشد با بدنام کردن معترضان مردم را به ترک خیابان ها و آرامش مقطعی تشویق کند. اما صرفا این برگ غربی ها نیست. محمد البرادعی با بلیط یک سره از اتریش به قاهره رفت تا رهبری قیام را برعهده گیرد. او که برنده جایزه صلح نوبل و رییس سابق آژانس بین المللی انرژی هسته ای است ، روابط خوبی با غربی ها دارد. اگر اوضاع به نفع مبارک و تیمش پیش نرفت البرادعی گزینه بسیار بهتری برای غربی ها به جای یک چهره اسلام گرا و یا ناشناخته است.


سید حسین زرهانی

بخش سیاست