خزانه نادرشاه افشار

باید از مشهد به سمت شمال شرق خارج ‌شوید تا آرام‌‌آرام كوه‌های هزار مسجد به چشم بیایند. ادامه که بدهی، اولین شهر، کلات نادری است. راه مشهد به کلات، مدام چهره عوض می‌کند. گاه تو را بر ستیغ کوه می‌برد و گاه به ژرفای دره؛ گاه خشکی تپه ماهورها را پیش رویت می‌گذارد و گاه از میان درختان انبوه گذرت می‌دهد. اصلا جاده مشهد به کلات راه رسیدن نیست، خود مقصدی است برای رفتن. این را اگر 24 میلیون مسافر سالانه مشهد ندانند، مشهدی‌ها خوب می‌دانند و از همین رو اگر روز تعطیل و فراغتی پیدا کنند، راه کلات را در پیش می‌گیرند.

كلات در لغت به معنی «آبادی و زیستگاه بر فراز كوه» است و همان‌گونه كه از نامش پیداست، این منطقه هویتش را از نادر می‌گیرد و فراز و فرودهای تاریخی‌اش را با نادر تجربه كرده است.

هنگامی كه نادرشاه افشار در خراسان به حكومت ‌رسید، ایران با آسیب جدی ضعف حكومت مركزی روبه‌رو بود، اما نادر نه‌تنها این اتحاد را برای ایرانیان به ارمغان ‌آورد بلكه مهاجمان ایران را نیز به عقب ‌راند و كشورگشایی‌اش را تا هندوستان ادامه داد. او دستور ساخت كاخی را در كلات نادری داد كه هم‌اكنون به عمارت خورشید یا كاخ خورشید مشهور است. او ظاهرا از این كاخ به عنوان محلی برای حفاظت از گنجینه نادر استفاده می کرده است. این كاخ تا پایان عمر نادر نیز نیمه‌كاره ماند، اما با همین شرایط در مدت زمان حكومت نادر مورد استفاده قرار می‌گرفت.

سرزمین كلات باتوجه به این كه در میان كوه قرار گرفته، به سرزمین دژهای نفوذناپذیر شهرت دارد و دلیل انتخاب كلات توسط نادر نیز همین نفوذناپذیری آن بوده است. به عبارت بهتر كاخ خورشید، كاخ و گنجینه گنج‌های نادر بوده است، تخت‌طاووس، الماس كوه نور، الماس دریای نور و گنج‌های حاصل از جهانگشایی او به هندوستان كه فراوانی آن و گرانبهایی‌اش در تاریخ شهره عام است تا جایی كه می‌گویند نادر هنگامی كه هند را فتح كرد و اهانت‌كنندگان به ایرانیان را به دار مجازات آویخت در برابر دریافت كلید گنجینه هندیان پذیرفت كه حكمرانی را از حاكم هند سلب نكند و او حاكم هند بماند. او سپس گنجینه‌ای آنچنان ارزشمند با خود به ایران آورد كه تا 3 سال تمام ایرانیان از پرداخت مالیات معاف شدند و هنوز نیز این جواهرات موجب افتخار ایرانیان است.

كاخ خورشید، بنایی 3 طبقه است كه اسرای هندی آن را بنا کردند. این كاخ مجموعا 12 اتاق دارد كه داخل هراتاق تزییناتی از نقاشی و گچبری دیده می‌شود. در میان این تزیینات، تصاویری از شاهزادگان نادری نیز به چشم می‌خورد. در وسط این بنای 8 ضلعی، برج‌های استوانه‌ای‌مانند در دو‌طبقه قرار دارد كه محل اقامت شاه و خانواده‌اش بوده‌است. زیبایی این كاخ بیشتر در آرایش نمای خارجی كنگره‌دار ساختمان است كه در آن معماری مغولی - هندی به چشم می‌خورد.

داخل اتاق‌ها با نقاشی و گچبری تزیین شده‌اند. در وسط این بنا نیز از سطح پشت‌بام برجی مدور با ترك‌های شبیه نیم ستون معروف به خیاری احداث شده است. كاخ خورشید در طول زمان، دچار آسیب‌های فراوانی شد ازجمله این كه هم‌اكنون ارتفاع بنای 25 متری آن به 20‌متر كاهش پیدا كرده و طبقه سوم آن به شكل مخروبه درآمده است.

دیدنی های کلات

اگر گذارتان به کلات افتاد، سری هم به آبشار قره‌سو در جنوب غربی شهرستان كلات نادری بزنید که آب و هوایی خنك و ییلاقی دارد. آب قره‌سو، آب گوارایی است تا جایی كه حتی نادر به سبب این كه از كیفیت آب كلات رضایت نداشته است، دستور می‌دهد آب كاخ را از قره‌سو تامین كنند. قره‌سو در 10 كیلومتری جنوب غربی كلات نادری واقع شده و در دل پیچ ‌و‌خم‌های خود 8 آبشار زیبا را جای داده است.

بند نادری هم یکی دیگر از دیدنی های این منطقه است. سدی آجری كه مردم بومی ساخت آن را به نادرشاه افشار نسبت می‌دهند، اما برخی محققان نیز ساخت آن را متعلق به گوركانیان می‌دانند،

اما شاید جالب تر از همه، منطقه اورتكند باشد که به بهشت گمشده مشهور است، این منطقه جاده مناسبی ندارد و چند كیلومتر آن خاكی است. این جاده از كیلومتر 105 جاده مشهد به كلات جدا می‌شود و پس از آن باید حدود 22 كیلومتر پیش رفت. تفرجگاه اورتكند علاوه بر ییلاقی بودن، آب فراوان و كوه‌های سر به فلك كشیده و غاری آبی دارد که دیدن آن خالی از لطف نیست.

الهام مرادی

بخش گردشگری

برگرفته از: جام جم، همشهری آنلاین