رشته‌ها و سررشته های طلبگی
خیلی از طلبه ها وقتی وارد حوزه می شوند، غالبا یا هدف و رشته خاصی مد نظرشان نیست و یا اینکه بیشتر به مساله اجتهاد در فقه و اصول فکر می‌کنند
مسلم است که تعیین و انتخاب رشته و یک هدف مشخص به مراتب بهتر و سودمند تر از بی هدفی و ندانم کاری است.
سوال اینجاست که توسعه و گسترش فضای فکری که برخی از طلاب در تعدد رشته های تحصیلی برای خود تصور می‌کنند تا چه حد درست است. به بیان دیگر، آیا می‌توان چند رشته تحصیلی را با هم ادامه داد و در همه آنها متبحر شد و نقش طلبگی را در تمام آنها به درستی ایفا کرد.
اگر چنین کاری ممکن است، چگونه و از چه راهی؟ این مساله ای است که در این مقالات به آن خواهیم پرداخت. به نظر شما در این زمینه چه سوالاتی ممکن است ایجاد شود؟؟
پس از خواندن این مقاله مقدماتی، در مقالات بعد با ما همراه باشید...
یکی از مهم‌ترین و فراگیرترین چالش‌های نظری میان طلاب که در مقام تصمیم‌گیری و عمل برای آنان حیرت و توقف می‌آفریند، موضوع جهت‌گیری تخصصی است. پرسش‌های زیر نمایانگر این چالش و بیان برخی از ابعاد آن است؛
الگوی مطلوب طلبه الگوی جامع است یا الگوی متخصص؟ آیا طلبه باید از خود شخصیتی جامع و همه‌جانبه بسازد یا اینکه نظر به یک نیاز خاص داشته باشد و در یک زمینه مشخص متخصص شود؟ آیا طلبه باید نقش‌های اجتماعی متعددی را برعهده بگیرد یا تنها در یکی از فعالیت‌ها حضور داشته باشد؟
پس از پذیرش الگوی تخصص‌محور علاوه بر این پرسش‌های عام، سؤال‌های دیگری نیز در باره انواع نقش‌های اجتماعی، رشته‌های تحصیلی، مراکز تخصصی و موسسات وابسته وجود دارد که طلبه برای انتخاب، باید پاسخ آنها را بیابد. همچنین پرسش‌های مربوط به تناسب طلبه با هر گرایش، یا تطبیق شرایط لازم بر وضعیت فعلی او و کشف ویژگی‌های فردی، معضلات دیگری است که باید به صورت موردی بدان پرداخته شود.
بی‌تردید اظهار نظر نهایی در مورد چنین مسائلی، جز با اهتمام جدی صاحب نظران و مباحثة فعال اندیش‌مندان قابل اعتماد نیست و این قلم هرگز ادعا ندارد که پاسخ این ابهام دشوار را یافته و ارائه داده است. اما اگر باب گفتگو در این موضوع را گشوده و توانسته باشد زوایای مختلف مسئله و ابعاد اهمیت و پیچیدگی آنرا نمایانده باشد، خود را کامیاب می‌پندارد. زیرا طرح کامل پرسش و ارائة مواد خام و مایة اولیة فکری، هم برای طلاب که خود درگیر این موضوع هستند و هم برای فضلا که در مقام راهنمایی طلاب قرار دارند مفید است؛ که حُسنُ السّؤالِ نِصفُ العِلمِ[1].[2]
برای آغاز بحث لازم است به پیرایش این پرسش و تعیین دقیق محل ابهام بپردازیم. این موضوع زوایا و ابعاد مختلفی دارد و خود آبستن پرسش‌ها و ابهام‌های چندی است.
گویا نقطه آغاز این پرسش‌ها نقش اجتماعی طلبه و کارکردهای او در دوره ثمربخشی است.
طلبه مانند هرکس دیگر باید در نظام تقسیم کار اجتماعی کاری را برعهده گیرد و دغدغة انجام آن را داشته باشد. طلبه پس از دورة تحصیل باید باری را از زمین بردارد، گرهی ناگشوده را باز کند، دردی را دوا کند و حضور خود را بنمایاند. طلبه باید دست به اقدامی زند، کاری عرضه کند، نتیجه‌ای تحویل دهد، خروجی‌ای داشته باشد، طرح مفیدی را به سرانجام رساند.. . و هرگز نباید وجود و عدم او برای جامعه مساوی باشد. طلبه باید خود را مکلف به یاری دین خد(3) و ارائه خدمتی بداند و برای آن خود را از پیش آماده کرده باشد. طلبه باید یک نقش اجتماعی و کارکرد مثبت برای خود تعریف کند و تعهدی برای اجرای یک برنامه بدهد و سنگری را با مسئولیت و تعهد پر کند و گوشه‌ای از مرز فرهنگی را پاسداری نماید به گونه‌ای که خیال دیگران از حضور و ظهور او در آن عرصه آسوده گردد. طلبه باید یک عضو مفید برای پیکرة اجتماع باشد؛ یک بازوی توانا، چشم بینا، گوش شنوا، زبان گویا یا.. . . یک کارگزار امین برای اهداف امام عصر4، و با قوت و قدرت آن وظیفه را به انجام رساند(4) در این صورت رسالت‌‌مند و هدفدار است و دَین خود را به جامعه ادا کرده است. برای این منظور لازم است طلبه از آغاز طلبگی احساس تعهد کند، برای یافتن آن نقطة کور یا آن بار زمین‌مانده با مطالعه و مشاوره و تأمل تلاشی کند و از میان فهرست بلند نیازهای اجتماعی ـ به تناسب توان و استعداد و هویت صنفی خود و رسالت روحانیت ـ مسئولیتی را انتخاب کرده و خود را برای انجام آن آماده و داوطلب گرداند. اما این انتخاب چگونه صورت می‌گیرد؟
به صورت طبیعی طلبه از میان خدمات اجتماعی رانندگی و فروشندگی و صنعتگری را انتخاب نمی‌کند. طلبه هویتی فرهنگی دارد و اصالتا مسئولیت او از مقولة تعلیم و تربیت است. هویت صنفی طلبه به دستة خاصی از خدمات و فعالیت‌های فرهنگی معطوف است که در این انتخاب باید مورد توجه قرار گیرد.
ادامه دارد...
پی نوشت ها:
1. بحارالانوار، ج 1 ص 224. از رسول مکرم اسلام (ص)
2. زوایایی از این بحث در مقاله «تخصص» از کتاب تأملی در نظام آموزش حوزه ص 90 بررسیده شده است.
3. ان تنصروا الله ینصرکم (محمد 47: 7)
4. فخذها بقوه، اعراف 7: 145.
برگرفته از کتاب: راه و رسم طلبگی- محمد عالم زاده نوری
محمد حسین امین، گروه حوزه علمیه تبیان
