الف تا ی
مجموعه شعری از علی اسداللهی «قرار بود تنهایت نگذارم اما چه می‌شود کرد با این قلب دقیق که ثانیه‌ای فالش نمی‌زند و نفسی که هرچه می‌کشم از سماجت اوست» شعر یکی از مهمترین گونه های ادبی است که نقش بسزایی در نشان دادن وضعیت و موقعیت های اجتماعی سیاسی در ادوار مختلف تاریخ معاصر داشته است و به همین دلیل که هنوز شعر مهمترین گونه ی ادبی است که اگر مبتنی بر رسالتش عرضه شود می تواند با اقبال بسیاری روبرو شود .
مجموعه شعر «الف تا ی» دربرگیرنده حدود 70 قطعه شعر در قالب سپید است. این شعرها مضامین اجتماعی و گاه مضامین ضدجنگ را دنبال می‌کنند.
«میان این همه حرف»، «ویترین»، «نصیحت دوستانه»، «برعکس»، «شهر آزاد گشته»، «چارپاره»، «دانش‌آموز لبنانی»، «بهانه‌های یک شاعر»، «از دهن دره‌های کوه»، «ماهیگیر»، «دزفول در 2 اپیزود»، «فرود»، «نقشه»، «به جستجوی خورشید» و «حلوای نارس» عنوان برخی از سروده‌های این مجموعه شعر هستند.
اسداللهی خود درباره اثرش می گوید:
- "وضعیت شعر در دهه 80 و چند سال اخیر بهبود یافته و استقبال مخاطبان از آن نسبت به گذشته بیشتر شده است. مخاطبان شعر امروز، قالب سپید را بیشتر ترجیح می‌دهند. گویا قالب سپید بیش از قالب‌های دیگر موقعیت اجتماعی روز را برای خواننده شعر به تصویر می‌کشد؛ ایشان حتی در پیامک‌های خود نیز از این قالب برای بیان احساس و مفاهیم مدنظر بهره می‌گیرند. ما هر روز شاهد ارسال پیامک‌های گوناگونی از سروده‌های پیشکسوتان شعر نو هستیم."
این مجموعه در محتوا و معناگرایی بسیار برجسته است و پیگیری رد اندیشه در شعرهای آن می تواند موجب ارضای حس لذت بری مخاطب شود . اگر بخواهیم با نگاهی نشانه شناسانه به شعرهای علی اسدالهی در « الف تا ی » توجه کنیم می توان با ردگیری نشانه های موجود در مجموعه بازتاب چگونگی وضعیت انسان امروز را در جامعه مشاهده کرد .
در همان سطرهای ابتدایی شعر نخست مجموعه با عنوان "میان این حرف " ، شاعر به ماهی مخاطب در شعرش پیشنهاد می کند که : میان این همه تنگ / به سطل آشغال فکر کن ماهی ! / وقتی کابوس هایت / درست از آب در می آیند . این آغاز ارائه حس و اندیشه ای است که برآمده از بطن جامعه امروز اسدالهی است .
شعر بعدی با عنوان "شهر آزاد گشته " در صفحه 26 مجموعه شعری است که در آن می توان با مرور نشانه هایی که بدست می دهد به درگیری انسان با وحشت و ترس حاصل از معضلاتی همچون جنگ مواجه شد . با پنجره ای بزرگ ... / دنیایمان کوچک بود / اتاقی که عروسک هایش / بدون اینکه روی مین بروند/ گاهی دست / گاهی هم پا / از زندگی می کشیدند . اسدالهی به زیبایی توانسته به جای گفتن از درد ، آن را به ما نشان دهد که این نشان دادن به جای گفتن خود یکی از نکات مهم زیبایی شناسی شعر امروز است .
اما یکی دیگر از نکات مهم و برجسته ی مجموعه شعر « الف تا ی » اسدالهی حضور اسم شعرها است که بطور شفاف اکثرا گره خورده با اسم زمانی یا تاریخ و اسامی مکانی که این مسئله خود می تواند بر حسب نشانه شناسی مورد توجه قرار گیرد . شعرهایی با اسامی نهم ، 1342 ، 1357 ، 1376 یا تخت طاووس ، برج های دوقلو ، میدان تیان ان من ، تهران ، دزفول ، چهارراه یا نام شخصیت هایی خاص چون ابابیل ، دانش آموز لبنانی ، ساراماگو ، ادیسون در این مجموعه وجود دارند که هر کدام از آنها می تواند نشانه ای از نگاه علی اسدالهی به موقعیت زمانی و مکانی انسان ِ حاضر در شعرش باشد .
نظر برخی منتقدین درباره این کتاب:
علیرضا عباسی: شعرهای این مجموعه از ویژگی‌هایی نظیر موضوعات و مضامین متنوع، زبانی پخته و صمیمی از منظر انتقال دغدغه‌های نهفته در آثار و بهره‌گیری از ظرفیت‌هایی كه به استنباط شاخصه‌های زیبایی شناختی یاری می‌رسانند، برخوردار است اما نكته مهمی كه باعث شده این مجموعه توفیق بیشتری داشته باشد جهان‌بینی نهفته در میان كلمات است كه علیرغم تنوع مضمونی یا موضوعی به صورت شناسه‌ای تشكیل‌شده از جهان‌بینی معاصر شاعر، در سطرها نمایان شده است.
اسداللهی در این شعرها چنان ماهرانه متن را با ارجاعاتی نظیر جنگ مواجه می‌كند كه گویی در دنیای واقعی با آن مسائل درگیر بوده است.
دیگر نكته‌ای كه در ارتباط با كتاب شعر علی اسدالهی باید به آن اشاره كنم برخورداری از یك زبان روایی است كه او البته هوشمندانه در این زمینه رفتار كرده و این زبان روایی به نثرگونگی مبتلا نشده است.
اما كتاب اسدالهی آسیب‌هایی هم دارد مانند دایره تنگ واژگانی كه در این رابطه می‌توان گفت استفاده مكرر از كلماتی مانند معراج و فاتحه و استفاده از بار نمادین آنها چندان مورد پسند من نیست و می‌شد جایگزینی مناسب برای واژه‌هایی كه بار معنایی گذشته را به دوش می‌كشند، یافت.
من این مجموعه را قابل تامل و جدی ارزیابی می‌كنم و معتقدم در حوزه شعر جوان حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و باید آن را به صورت جدی خواند.
مهرنوش قربانعلی: در شعرهایی از این مجموعه كه ارجاعاتی تاریخی در خود دارند، شكل ارجاعات شعری بیش از آن‌كه به روش‌های مالوف همچون فلاش بک یا ایجاد توازن میان دیروز و امروز باشند، از بین دو امكان در زمانی و همزمانی امكان نخست را برمی‌گزینند.
یكی دیگر از گرایش‌های مهمی كه اسدالهی در این مجموعه دنبال می‌كند مضمون‌پردازی است و آن دسته از شعرهای مجموعه كه مضامینی همچون جنگ را بازتاب می‌دهند، دارای افت و خیزهای بیشتری هستند.
از سوی دیگر تجربه‌هایی اسدالهی در این كتاب در ذهن خواننده شعر امروز بسیار مالوف و آشنا هستند و از حیث فرم زیاد تازگی ندارند.
با هم چند شعر از علی اسدالهی را می‌خوانیم:
سفیر صلح
تاكسی‌های زرد نیویورک
اتوبوس‌های قرمز لندن
فیل‌های چند ریشتر دهلی
اسب‌های جوركش اصفهان
تراموای درهم سانفرانسیسكو
متروی كلافه توكیو
دوچرخه‌های زنگ‌خورده پكن
قایق‌های آب‌رفته ونیز
هیچ كدام را ندیده‌ای
اما دنیا را
دهان به دهان می‌چرخی...
شانه به شانه...
مین
تو را
تكه تكه
به جهانگردی فرستاده
همدیگر
من
كاناپه‌ای پوسیده
در باران...
تو
سربازی دورافتاده
با گلوله‌ای در پهلو...
چقدر دیر
همدیگر را پیدا كردیم...
تهرانپارس
سكوتت
به خوابی عمیق می‌ماند
-حوالی شومینه-
در شبی كه اولین برف زمستان می‌بارد
می‌بارد
می‌بارد
می‌بارد
و با خودش تمام صداها را پایین می‌آورد
شبیه صبحی غافلگیر
كه از خیابانی سفید پرده برخواهی داشت…
پنجره را از میان برمی‌داری
و خیره می‌شوی:
(گاه آواز گنجشكی
گاه افتادن كپه‌ای برف از شانه یک درخت) ...
سكوتت را دوست دارم
اما گاهی هم می‌زند به سرم
نامه ابر را
نخوانده
مچاله كنم
و بیندازم در یقه پیراهنت
...
برای فریادهایت
برای خنده‌هایت
شعر دیگری خواهم نوشت...
نا به هنگام
همان طور كه در عكس افتاده بود
بلند شد
خط كج كنار قاب را گرفت
و
بالا رفت
آنقدر بالا رفت
كه بادبادک‌ها كم آوردند
مادر اما
لباس‌های پدر را به كسی نداد
و هر شب كنارشان زار می‌زد
گاهی هم
دست‌های ما را در جیبشان می‌كرد
تا
به عمق فاجعه
پی ببریم
علی اسدالهی متولد 1366 است. نخستین مجموعه شعر او با عنوان «الف تا ی» در شمارگان 1100 نسخه و قیمت 2800 تومان توسط انتشارات آهنگ دیگر منتشر و راهی بازار نشر شده است.
فرآوری: زهره سمیعی- بخش ادبیات تبیان
منابع:
خبرگزاری کتاب ایران
سایت هشتاد
جام جم
