تبیان، دستیار زندگی
افزایش تصاعدی زائران، عدم گنجایش فضاهای باز و سرپوشیده حوزه حرم و رواق‌‌ها، عدم سهولت زیارت و آمد و رفت انبوه زائران و ...، آستان قدس رضوی را وا داشت به راه‌‌هایی فكر كند كه ضمن در نظر گرفتن مسائل ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شكوه گسترش حرم بعد از انقلاب اسلامی در یك نگاه

شکوه گسترش حرم بعد انقلاب اسلامی

شاید كم سن و سال‌‌ها فلكه قدیم حضرت را زیاد به خاطر نیاورند، زمانی كه حریم حرم خیلی كمتر از الآن بود و دور تا دور فلكه حضرت را حجره‌‌های كوچك بازاری‌‌ها فرا گرفته بود. اما مشهدی‌‌های با سابقه و قدیمی حتماً آن سال‌‌ها را به یاد می‌آورند. آن‌‌ها وقتی خاطرات سی سال پیش‌شان را با الآن مقایسه می‌كنند، می‌بینند خیلی چیزها تغییر كرده است.

حقیقتی كه همه زائران دور و نزدیك حضرت رضا (علیه السلام) هم به آن معتقدند، این است كه حرم از بعد از انقلاب به این طرف، چیز دیگری شده است؛ با شكوه‌تر و وسیع‌تر.

افزایش تصاعدی زائران، عدم گنجایش فضاهای باز و سرپوشیده حوزه حرم و رواق‌‌ها، عدم سهولت زیارت و آمد و رفت انبوه زائران و ...، آستان قدس رضوی را وا داشت به راه‌‌هایی فكر كند كه ضمن در نظر گرفتن مسائل اجتماعی، فرهنگی زیارتی و خدماتی، بهترین و آرام‌ترین فضاهای لازم برای زیارت و نیایش زائران فراهم شود.

با عنایت تولیت عظمی آستان قدس رضوی، روند احداث فضاهای زیارتی، فرهنگی و خدماتی به‌سرعت افزایش یافت، به‌گونه‌ای كه طی سال‌‌های اخیر، حجم عملیات اجرایی بالغ بر پنج برابر بناهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی است. زیربنای اماكن در طول 12 قرن، حدود 12 هكتار بود، در صورتی كه از پیروزی انقلاب اسلامی تاكنون به 90 هكتار رسیده است. احداث بناهای سرپوشیده و فضاهای باز جدید، همراه با توسعه و ترمیم بناهای گذشته، از رویكردهای اصلی این ساخت و سازها بوده، ضمن این‌كه آستان قدس رضوی در این سال‌‌ها از توسعه فضاهای فرهنگی هم غافل نمانده است.

با احتساب تلاش‌‌های اخیر، از آغاز پیدایش حرم تاكنون، 26 بنای سرپوشیده به نام رواق، 9 فضای باز به نام صحن و 4 مدخل ورودی به نام بست در اطراف مضجع شریف رضوی ساخته شده است. در ادامه این ویژه‌نامه، به مهم‌ترین فعالیت‌‌های انجام شده در جهت احداث و توسعه حرم رضوی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی كه شامل سه بخش فضاهای عبادتی و زیارتی، فضاهای فرهنگی و فضاهای خدماتی است، به‌طور خلاصه اشاره می‌شود.

گسترش فضاهای عبادتی و زیارتی

بیشترین نمود گسترش و ساخت و ساز اماكن متبركه، در فضاهای عبادتی و زیارتی بوده است. در تمام این مكان‌‌ها فنون و فناوری جدید با هنر و ذوق ایرانی، اسلامی آمیخته شده تا یك فضای روحانی همراه با آرامش خاطر برای زائر ایجاد شود. در این حوزه تغییرات زیر بیشتر از همه به چشم می‌خورد:

گسترش روضه منوره

توسعه روضه منوره از سه طرف

تعویض ضریح قدیم و نصب ضریح جدید (ضریح پنجم)

تعویض سنگ قبر صندوقچه‌ای درون حرم

نصب سنگ جدید و تعویض سنگ‌‌های كف روضه منوره

رواق‌‌های جدید

احداث رواق جدید بالاسر مبارك در محدوده رواق‌های دار السیاده، دار الشرف و دار الولایه با زیربنای 536 متر مربع

احداث رواق دار الولایه در غرب و شمال غربی حرم مطهر با زیربنای 1965 متر مربع

احداث رواق دار الاجابه در بخش تحتانی رواق دار الولایه با زیربنای 1965 متر مربع

احداث رواق دار الهدایه در جنوب غربی حرم مطهر با زیربنای 536 متر مربع

احداث رواق دار الرحمه در جنوب غربی روضه منوره با زیربنای 831 متر مربع

احداث رواق دار الحكمه در حد فاصل بین صحن انقلاب و صحن آزادی و بست شیخ حر عاملی با زیربنای 1468 متر مربع

احداث رواق دار الحجه در بخش تحتانی صحن انقلاب با زیربنای 6799 متر مربع

احداث رواق امام خمینی (قدس سره) در دو طبقه با مساحت 9840 متر مربع و زیربنای 22000 متر مربع

احداث رواق دار الكرامه در ضلع شمال شرقی روضه منوره و جنوب شرقی صحن انقلاب با 1830 متر مربع زیربنا، در زمینی به مساحت 488 متر مربع

توسعه رواق دار الضیافه

صحن‌‌های جدید

احداث صحن جمهوری اسلامی بدون احتساب زیرزمین با زیربنای 19065 متر مربع

احداث صحن قدس در جنوب روضه منوره و جنب مسجد گوهرشاد با زیربنای 6969 متر مربع

احداث صحن جامع رضوی در ضلع جنوبی اماكن متبركه با 117584 متر مربع زیربنا

احداث صحن غدیر، صحن جانبی ضلع غربی صحن جامع با مساحت 14414 متر مربع

احداث صحن كوثر، صحن جانبی ضلع شرقی صحن جامع با مساحت 15266 متر مربع

احداث صحن هدایت كه در ضلع شرقی اماكن متبركه واقع شده و 17980 متر مربع زیربنا دارد.

گسترش فضاهای فرهنگی

كتابخانه، دانشگاه، موزه و ...؛ شاید تا چند سال پیش تصور این مكان‌‌ها در فضاهای زیارتی بعید به نظر می‌رسید، اما زائران حرم رضوی خیلی وقت است كه در كنار زیارت، از این امكانات فرهنگی هم استفاده می‌كنند. در زمینه گسترش فضاهای فرهنگی حرم مطهر در بعد از انقلاب اسلامی تلاش‌های زیر صورت گرفته است:

كتابخانه و دانشگاه

احداث دانشگاه علوم اسلامی رضوی با دو ساختمان شماره 1 در مساحت 9413 متر مربع و زیربنای 22000 متر مربع و ساختمان شماره 2 با مساحت 5109 و زیربنای 12000 متر مربع

احداث كتابخانه مركزی آستان قدس رضوی در شمال غربی حرم مطهر با زیربنای 28000 متر مربع در سه طبقه، در زمینی به مساحت 11000 متر مربع

احداث كتابخانه مسجد گوهرشاد در جنوب غربی روضه منوره با زیربنای 1200 متر مربع در زمینی به مساحت 997 متر مربع

احداث ساختمان بنیاد پژوهش‌‌های اسلامی به مساحت 11988 متر مربع و زیربنای 24000 متر مربع

احداث ساختمان مدیریت حوزه علمیه خراسان با مساحت 1455 متر مربع و زیربنای 5440 متر مربع

موزه‌‌های جدید

احداث موزه قرآن (گنجینه قرآن و نفایس) با مساحت 1687 متر مربع و زیربنای 4507 متر مربع

توسعه موزه مركزی و احداث موزه‌‌های تمبر و اسكناس، ساعت، صدف، سلاح و... به مساحت 1382 متر مربع و زیربنای 5462 متر مربع

احداث موزه فرش به مساحت 2331 متر مربع و زیربنای 6600 متر مربع

بازسازی بناهای تاریخی

بازسازی مدرسه نواب با همان طرح سابق خود با زیربنای 7450 متر مربع و مساحت 2650 متر مربع

بازسازی مقبره پیر پالان‌دوز با مساحت 2403 متر مربع و زیربنای 6630 متر مربع

بازسازی مسجد صدیقی‌‌ها با مساحت 930 متر مربع و زیربنای 1132 متر مربع

بازسازی مسجد ملاهاشم با مساحت 606 متر مربع و زیربنای 1516 متر مربع

نوسازی مدارس علمیه پریزاد و دو در

مرمت و بازسازی مقبره شیخ حر عاملی

پروژه مقبره شیخ طبرسی در ضلع شمالی حرم مطهر، كنار باغ رضوان با مساحت 240 متر مربع و زیربنای 252 متر مربع

گسترش فضاهای خدماتی

بست‌‌های جدید

احداث بست شیخ بهائی در جنوب غربی روضه منوره با مساحت 3510 متر مربع

توسعه و بهسازی بست شیخ طبرسی در شمال روضه منوره با مساحت 1887 متر مربع

توسعه و بهسازی بست شیخ طوسی در شمال غربی روضه منوره با مساحت 3520 متر مربع

توسعه و بهسازی بست شیخ حر عاملی در شمال شرقی حرم مطهر با مساحت 3448 متر مربع

احداث بست خسروی نو به ورودی باب الجواد (علیه السلام) در جنوب اماكن متبركه در سه طبقه با مساحت 7256 متر مربع و زیربنای كل 14570 متر مربع

احداث بست امام رضا (علیه السلام) و ورودی باب الرضا (علیه السلام) در ضلع جنوب شرقی اماكن متبركه با مساحت 3393 متر مربع و زیربنای 5537 متر مربع

پاركینگ‌‌ها، زیرگذرها و دوربرگردان‌‌ها

احداث پاركنیگ شماره 1 در زیر صحن غدیر كه در تراز 20/7 متر قرار دارد و زیربنای 55810 متر مربع را در برگرفته است.

احداث پاركینگ شماره 2 واقع در زیر صحن كوثر و قسمتی از ضلع شرقی صحن جامع رضوی با گنجایش 452 خودرو و مساحت 27234 متر مربع

احداث پاركینگ شماره 3 در زیر صحن هدایت با گنجایش 493 خودرو و 20470 متر مربع مساحت

احداث پاركنیگ شماره 4 جنب سردر شیرازی با گنجایش 521 خودرو و 9485 متر مربع زیربنا

احداث رینگ زیرگذر اطراف حرم مطهر به مساحتی بالغ بر 31304 متر مربع

اتصال دوربرگردان‌‌ها و زیرگذر با مساحت 26554 متر مربع

احداث دوربرگردان بست شیخ طوسی با مساحت 12258 متر مربع

احداث دوربرگردان بست شیخ حر عاملی با مساحت 10398 متر مربع

احداث دوربرگردان شیخ طبرسی با مساحت 15091 متر مربع

احداث سردرهای ورودی سه دور برگردان شیرازی با زیربنای 25492 متر مربع، نواب با زیربنای 16850 متر مربع و طبرسی با زیربنای 27715 متر مربع

مهمان‌سراها، بازارها، سرویس‌‌های بهداشتی

توسعه مهمان‌سرای حضرت در ضلع شمالی بست شیخ حر عاملی با مساحت حدود 1066 متر مربع و زیربنای حدود 4264 متر مربع

احداث بازارچه هدایت

احداث راسته بازار

احداث زائرسرا

احداث مجتمع خدماتی كوثر با زیربنای 18086 متر مربع در دو طبقه تجاری و دو طبقه سرویس‌‌های بهداشتی

مجتمع خدماتی غدیر با زیربنای 19000متر مربع در دو طبقه تجاری و دو طبقه سرویس‌‌های بهداشتی

احداث سرویس‌‌های بهداشتی در بست شیخ طوسی

احداث سرویس‌‌های بهداشتی در بست شیخ بهائی

جاهای دیگر...

احداث آسایشگاه خدام، طبقه فوقانی رواق دار الولایه

احداث ساختمان اداری دانشگاه علوم اسلامی رضوی

احداث كفشداری 13 و 14

احداث مركز كنترل صوت

احداث باغچه مرتفع غربی

احداث باغچه مرتفع شرقی

احداث انبار فرش

احداث كوچه 8 و 14 متری

احداث موتورخانه‌‌های قطاع 1 و 2 و 4

احداث بلوك ب شرقی

احداث بلوك ب غربی

احداث سرای میر معین


تنظیم برای تبیان: سمانه دولت آبادی