آیة الکرسی ، برترین آیه قرآن
در دائرة المعارف تشییع 1 درباره « آیة الكرسی» آمده است: در قرآن مجید، دو آیه هست كه احادیث بسیاری در بیان عظمت آنها از رسول اكرم (ص) و ائمه اطهار وارد شده است ، این دو ایه عبارتند از: آیة نور و آیة الكرسی .
ابوالفتوح رازی می‌نویسد:
ابی بن كعب گفت : رسول خدا (ص) پرسید: كدام آیت در كتاب خدا عظیم‌تر است یا ابا المنذر؟ من گفتم : خدا و رسول او اعلم‌اند ، دوباره پرسید تا سه بار، من گفتم : خدا و پیغمبرش اعلم‌اند ، در آخرین مرتبه گفتم : آیة الكرسی؟ رسول اكرم(ص) دست بر سینه من نهاد و گفت : « هنیئاً لك یا ابا المنذر ».
نیز می‌نویسد :علی (ع) از رسول اكرم (ص) نقل كرده است : قرآن والاترین كلام‌هاست و سوره بقره، سرور قرآن و آیة الكرسی سرور سوره بقره . در آیة الكرسی پنجاه كلمه است و در هر كلمه پنجاه بركت .
ملاصدرا در مقدمه تفسیری كه درباره آیة الكرسی نوشته خبری به این مضمون نقل می‌كند كه اسم اعظم الهی در آیة الكرسی و اوّل سوره آل عمران است ، ملاّ فتح اللّه كاشانی بیست حدیث در فضیلت آیة الكرسی نقل می‌كند از جمله می‌نویسد : امیرالمؤمنین (ع) روایت كرده كه رسول اكرم (ص) را دیدم كه بر بالای منبر فرمود :هر كه آیة الكرسی را در عقب هر نماز واجب بخواند هیچ چیز او را از بهشت منع نكند و بر این مواظبت نكند مگر صدّیقی یا عابدی .
« كرسی » به تعبیر قرآن مجید ، كما بیش مانند عرش است به این معنا كه هر دو، دو معنی دارند: یكی تخت و سریر و دیگری علم و عظمت و قدرت الهی و كرسی در آیة الكرسی به همین معنای اخیر است.
« آیة الكرسی » آیه 255 سوره بقره است كه اوّل آن « اللّه لا اله الاّ هو…» و آخر آن « و هو العلی العظیم » می‌باشد ، ولی در قرون اخیر دو آیه بعدی را كه از « لا اكراه فی الدین … » شروع و به « هم فیها خالدون » ختم می‌شود را جزو آن گرفته‌اند ؛ امّا چون در احادیث اشاره به « پنجاه كلمه » و «یكصد و هفتاد حرف» شده ، نیز با توجّه به اینكه « كرسی » در همان آیه 255 سوره بقره آمده و معنای این دو آیه موقوف بر هم نیست ؛ لذا صحیح آن است كه همان آیه را به تنهایی آیة الكرسی به حساب آوریم . در بحارالأنوار هم در حدیثی كه از امالی شیخ طوسی نقل می‌كند ، تصریح دارد كه حضرت علی(ع) آیة الكرسی را از «الله لا اله …» آغاز و به «هو العلی العظیم» ختم كرد .
علامه طباطبایی در جلد دوم تفسیر المیزان درباره آیة الكرسی می‌فرماید : آیة الكرسی ، از صدر اسلام مشهور بوده ، در زمان رسول خدا (ص) و حتی از زبان آن جناب به این نام بیان می‌شد ، همچنان كه این نامگذاری در روایات وارده از آن جناب و از اهل بیت ـ علیهم السلام ـ و از صحابه به چشم می‌خورد و این احترام ، بدون جهت نبوده ، بلكه بخاطر معارف دقیق و لطیفی است كه در این آیه آمده و آن عبارت است از: توحید خالصی كه جمله « اللّه لا اله الا هو…» بر آن دلالت دارد و همچنین « قیمومیت مطلقه‌ای » كه در آن آمده و ….
« المیزان » واژه « كرسی » را این گونه معنا می‌كند : كرسی از ماده (ك ـ ر ـ س) گرفته شده كه به معنای وصل كردن اجزای ساختمان است و اگر تخت را كرسی خوانده‌اند به این جهت بوده كه اجزای آن به دست نجّار ـ اگر چوبی باشد ـ و بسیاری از مواقع این كلمه را كنایه از مُلك و سلطنت می‌گیرند و می‌گویند: فلانی از كرسی نشینان است ، یعنی او قدرت وسیع دارد و منطقه تحت نفوذ او گسترده است .2
در كتاب قاموس قرآن ـ كه فرهنگ واژه‌های قرآنی است ـ درباره آیة الكرسی آمده است : آیه 255 سوره بقره مشهور به آیة الكرسی است و از صدر اسلام ، حتی در زمان رسول اكرم (ص) چنان كه از روایات شیعه و سنی برمی آید به این نام معروف شده است ، این آیه ، توحید خالص و قدرت و قیومیت خداوند را در جهان به بهترین وجهی روشن و بیان می‌كند ، توجّه به الفاظ و معانی آن از توضیح بیشتر بی‌نیاز می‌كند و چون دارای این مقام و عظمت است ؛ لذا درباره حفظ و خواندن و توجّه به معانی آن بیشتر توجّه شده و فضائلی درباره آن نقل گردیده است .3
احادیثی درباره فضیلت آیة الكرسی
امام صادق (ع) فرمود: برای هر چیزی اوجی می‌باشد و اوج قرآن ، آیة الكرسی است ، هر كه یك بار آن را بخواند خداوند هزار ناگواری ، از ناگواری‌های دنیا و هزار ناگواری از ناگواری‌های آخرت را از او بگرداند كه آسان‌ترین ناگواری دنیا ، فقر، و سهل‌ترین ناگواری آخرت، عذاب قبر است و من به امید رسیدن به آن مقام آن را می‌خوانم .4
همچنین آمده است كه شیخ طوسی در كتاب امالی خود آورده كه گفته است : راوی می‌گوید از حضرت علی (ع) شنیدم كه می‌فرمود: باور نمی‌كنم كه كسی اسلام را فهمیده و یا در اسلام متولد شده باشد و سیاهی شب را به صبح پیوند زند و این آیه را نخواند ، عرض كردم منظور از سیاهی شب چیست؟ فرمود: یعنی نیمه شب ، آن گاه فرمود : اگر بدانید این آیه چیست و یا در این آیه چیست ، در هیچ حالی آن را ترك نخواهید كرد.
برترین آیه
اباذر در جلسه‌ای از پیامبر اكرم (ص) پرسید: برترین و فاضل‌ترین آیه‌ای كه بر شما نازل شده است كدام است؟
پیامبر اكرم (ص) فرمودند: آیة الكرسی! زیرا در آن آیه كریمه ، كلمه شریفه: «حی، قیوم» ذكر شده است .5
اگر چه سوره « فاتحة الكتاب » افضل سوره‌ها و «عصاره قرآن » است ؛ولی این منافات ندارد كه « آیة الكرسی » افضل آیه‌ها باشد ، زیرا یكی مربوط به سوره است و دیگری مربوط به آیه .
آیة الكرسی گنج رحمانی
از ابن عباس روایت شده كه می‌فرماید : هنگامی كه پیامبر(ص) آیة الكرسی را می‌خواند ، می‌خندید و می فرمود:« به درستی كه آیة الكرسی گنج رحمانی است كه از زیر عرش به من داده شده است ». 6
فایده‌های آیة الكرسی
پیامبر اكرم(ص) فرمودند : كسی كه چهار آیه از اول سوره بقره و آیة الكرسی و دو آیه بعد از آن و سه آیه پایانی آن سوره را بخواند ، هیچ گونه بدی و ناراحتی در جان و مالش نبیند و شیطان به و نزدیك نشود و قرآن را فراموش نكند .»7
آیة الكرسی، كلید بهشت
در سخنان مبارك رسول گرامی اسلام (ص) ،آیة الكرسی به عنوان كلید بهشت معرفی گردیده است. در روایتی از امام علی(ع) نقل شده است كه پیامبر اکرم(ص) فرمود: «هر كس آیة الكرسی را بعد از هر نماز واجب بخواند ، هیچ چیز او را از داخل شدن به بهشت باز نمیدارد، به غیر از مرگ » ؛ یعنی تنها مرگ ، فاصله تلاوت كننده آیة الكرسی و بهشت است و چنین فردی با فرا رسیدن مرگش فاصله ای با بهشت ندارد .8
فرآوری : زهرا اجلال – بخش قرآن تبیان
پی نوشت ها:
1.دائرة المعارف تشیع ، ج 1،ص 250 و 251
2. ترجمه المیزان ،ج1 ،ص 513
3.قاموس قرآن ، ج 6 ، ص 101 ـ 103
4.همان
5. تفسیر موضوعی قرآن مجید ، ج 9 ، ص 370
6 . اتقان ، ج1 ،ص 141
7- ثواب الأعمال شیخ صدوق
8- تفسیر منهج الصادقین ، ج 2 ، ص 95
