شازده کوچولو

آنچه باید درباره‌ی خالق شازده كوچولو بدانید

هنوز زمان زیادی نمی‌گذشت كه اورسن ولز در سال 1943 خواندن كتاب آنتوان دو سنت اگزوپری را تمام كرده بود كه از كارگزار خود درخواست كرد نسبت به خرید حقوق كتاب اقدام كند.

او شروع به نوشتن فیلم‌نامه‌ای كرد كه در آن خودش نقش خلبان را برعهده داشت. برای نشان دادن سفرهای بین خرد سیاره‌ها او به تصاویری انیمیشنی فكر كرد و به همین منظور با والت دیزنی، امپراتوری بی‌چون و چرای این ژانر تماس گرفت.

چرا اگزوپری هرگز نسخه فرانسوی «شازده كوچولو» را ندید؟ گوسفند مشهور داستان از چه كسی الهام گرفته شده است؟ چرا اورسن ولز از اقتباس سینمایی داستان صرف نظر كرد؟

در حالی كه جشن‌های سال نو میلادی با پخش نخستین مجموعه از انیمیشن شازده كوچولو از تلویزیون فرانسه آغاز شده است، این‌ها سوالاتی است که درباره‌ی "شازده کوچولو" پرسده می‌شود.

چرا «شازده كوچولو» پیش از اینكه در پاریس منتشر شود در نیویورك به دست چاپ سپرده شد؟

آنتوان دو سنت اگزوپری در دسامبر 1940 در ایالات متحده از هواپیمای خود پیاده شد. در تابستان 1942 در هنگام صرف ناهار در كافه آرنولد، كافه معروف نیویورك توجه ناشر آثارش اوژن رینال و همسرش الیزابت به شخصیت كوچكی جلب شد كه رمان‌نویس بر روی دستمال سفره خود سرسری كشیده بود.

آنها به او پیشنهاد كردند كه از این چهره به عنوان شخصیت اصلی كتابی برای كودكان استفاده كند. اگزوپری به این كار مشغول شد و در پایان سال كتاب «شازده كوچولو» خلق شد. این داستان در آوریل 1943 در انتشارات رینال و هیچكاك و در دو روایت، یكی به زبان انگلیسی و دیگری به زبان فرانسه منتشر شد. نسخه فرانسوی آن را انتشارات گالیمارد در سال 1946 منتشر كرد و این در حالی بود كه نویسنده اثر كه در سال 1944 در اوج آسمان ناپدید شد هرگز چاپ كتاب خود را در فرانسه ندید.

چرا سنت اگزوپری خود تصویرگر این كتاب بوده است؟

امروز نقاشی‌های آبرنگ اگزوپری جزئی از حافظه جمعی ناخودآگاه ما شده‌اند. با این حال در اصل دوست قدیمی‌اش برنار لاموت كه پیش از این كتاب «خلبان جنگ» را تصویرگری كرده بود برای تصویرگری «شازده كوچولو» هم انتخاب شده بود. لاموت كه به نیویورك پناهنده شده بود طرح‌هایی را كشید كه ویژگی مشتركی داشتند: واقع گرایی.

در واقع اطرافیان سنت اگزوپری اعتقاد داشتند این طرح‌ها برای داستانی چنین ساده بیش از حد واقع‌گرا (رئالیستی) هستند. «چرا خودت تصاویر آن را نمی‌كشی؟» این پیشنهادی بود كه روزی سیلویا رینهارت مطرح كرد اما باز هم باید منتظر ماند تا سر و كله پل ـ امیل ویكتور یكی از دوستانش پیدا شود و با اصرارهایش خلبان را به كشیدن نقاشی‌های آبرنگ مشهور وادار كند.

چرا داستان به لئون ورث تقدیم شده است؟

اگزوپری در آغاز کتابش می‌نویسد: «به لئون ورث وقتی پسر كوچكی بود»؛ داستان این اهدا نامه عجیب در آغاز «شازده كوچولو» قصه جالبی دارد. ورث نویسنده‌ای مخالف نظامی‌گری كه گرایش‌های چپ داشت به خاطر كتابش كه «33 روز» نام دارد مشهور است. اوایل سال‌های 1930 ورث دوستی خود را با اگزوپری آغاز كرد اما از 1940 او مجبور شد به خاطر اصلیت یهودی‌اش به صورت مخفیانه زندگی كند.

در كل دوران جنگ، اگزوپری نگران جان دوستش بود. در نتیجه در لحظه‌ای كه به فكر كسی بود تا «شازده كوچولو» را به او تقدیم كند، پس از اینكه مدت‌ها به همسر تند مزاجش فكر كرد سرانجام لئون ورث را برگزید. طنز روزگار اما اینجاست: ورث پس از جنگ زنده ماند اما اگزوپری نه.

كلیدهای «شازده كوچولو» چه هستند؟

این داستان فرا زمانی در خرد سیاره بی‌612 می‌گذرد. با این حال داستان اگزوپری پر است از اشاره‌هایی به زندگی نویسنده. روباه یادآور روباهی صحرایی است كه رمان‌نویس در منطقه كاپ جوبی در صحرای ساهارا رام كرده بود؛ گوسفند مشهور داستان از سگ پشمالوی سیلویا رینهارت الهام گرفته شده است؛ مرد تاجر بی‌شك بسیار مدیون شخصیت پی‌یر لاتكوئر، مرد صاحب‌قدرت صنعت هوایی است كه اگزوپری در ابتدا برای او كار می‌كرد؛ سرانجام پس از بحث‌های طولانی امروز به این فكر می‌كنیم كه گل سرخ دقیقا كونسوئلو، همسر تند مزاج او را ترسیم می‌كند. به علاوه این گل سرخ سرفه می‌كند، دقیقا مثل كونسوئلو كه مبتلا به آسم بود.

چرا اورسن ولز و والت دیزنی برای اقتباس سینمایی «شازده كوچولو» به توافق نرسیدند؟

هنوز زمان زیادی نمی‌گذشت كه اورسن ولز در سال 1943 خواندن كتاب آنتوان دو سنت اگزوپری را تمام كرده بود كه از كارگزار خود درخواست كرد نسبت به خرید حقوق كتاب اقدام كند. او شروع به نوشتن فیلمنامه‌ای كرد كه در آن خودش نقش خلبان را برعهده داشت. برای نشان دادن سفرهای بین خرد سیاره‌ها او به تصاویری انیمیشنی فكر كرد و به همین منظور با والت دیزنی، امپراتوری بی‌چون و چرای این ژانر تماس گرفت.

قرار شد حرف‌ها با صرف ناهاری در استودیوهای خالق میكی ماوس زده شود. و همینجا بود كه همه چیز از مسیر خود خارج شد. ولز با هیجان فراوان از پروژه خود حرف زد اما دیزنی خونسرد باقی ماند و حتی قبل از پایان گردهمایی به چاك زد: «اینجا جایی برای دو نابغه وجود ندارد!» پایان پروژه.

جیمز دین خود را شازده كوچولو می‌دانست؟

وقتی جیمز دین(بازیگر آمریکایی)كه هنوز شناخته نشده بود تصمیم گرفت به سراغ سینما برود و با موسیقیدان نیویوركی الك وایلدر تماس گرفت، تلفنی به او گفت: «سلام آقای وایلدر، من شازده كوچولو هستم...» در واقع او با خواندن داستان اگزوپری تحت تاثیر قرار گرفته بود و با پسرك مو‌طلایی حساس كه از ناكجا‌آباد آمده هم‌ذات پنداری كرده بود. او حتی قصد داشت این داستان را به فیلم هم درآورد اما سرنوشت خواب دیگری در سر داشت.

می‌توان از «شازده كوچولو» بد هم گفت؟

بله، حتی اگر این كتاب اثری باشد كه ده‌ها هزار میلیون نسخه از آن در سرتاسر دنیا به فروش رفته است و معمولا در راس كتاب‌های مورد علاقه فرانسوی‌ها قرار می‌گیرد. از بین چند منتقدی كه شهامت این را داشته‌اند كه با شاخ غول در بیفتند،بی‌شك باید از ژان ـ فرانسوا ریول نام برد كه در این كتاب «عقب مانده‌ای را دیده است كه در اطاقك خلبان ژست فرزانگی به خود گرفته است.»

در چه شرایطی ژرار فیلیپ نسخه صوتی كتاب را ضبط كرد؟

در سال 1954، به مناسبت دهمین سالگرد مرگ سنت اگزوپری، او به تنظیم این كتاب پرداخت. این سی دی را كه كمپانی فستیوال منتشر كرده است در واقع فقط برگزیده‌ای 34 دقیقه‌ای از متن است كه چیزی حدود یك سوم داستان را شامل می‌شود. در این سی دی ژوژ پوژولی كه حدودا 14ساله است به جای شازده كوچولو حرف می‌زند. او بعدها با نقش خود در «بازی‌های ممنوعه» میشل رو و پی‌یر لاركی مشهور شد.