تبیان، دستیار زندگی
درست چندسال قبل از ورود كودك به سن نوجوانى تغییرات اندكى درجسم و رفتارش رخ مى نماید. خصوصاً این تغییرات در دخترها شایع تر است. شروع بلوغ به عواملى چون وراثت، عرض جغرافیایى، شرایط بهداشتى خانواده و تغذیه كودك و شرایط روانى و رفتارى وى بستگى دارد اما در حا
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نگرانی ممنوع!‌‌ احتیاط فوق العاده

نوجوانی

درست چندسال قبل از ورود كودك به سن نوجوانى تغییرات اندكى در جسم و رفتارش رخ مى نماید. خصوصاً این تغییرات در دخترها شایع تر است. شروع بلوغ به عواملى چون وراثت، عرض جغرافیایى، شرایط بهداشتى خانواده و تغذیه كودك و شرایط روانى و رفتارى وى بستگى دارد اما در حال حاضر در كشور ما متوسط بلوغ دختران در سن 11تا 13 سالگى و 14 سالگى در پسران است.

یكی از خصوصیات بارز نوجوان این است كه احساس می‌كند همه به او توجه دارند؛ حتی‌ ‌اگر جوش ریزی در صورتش پیدا شود احساس می‌كند كه تمام دنیا متوجه آن هستند و این در‌ ‌حالی است كه احتمالاً اطرافیان اصلاً متوجه این ذره اضافی نشده اند. تنها دلیل این‌‌ ‌احساس، عواطف خاص نوجوانی است. زیرا نوجوان تصور می‌كند زیر ذره بین قرار گرفته و‌ ‌كوچكترین تغییر ظاهری او آن قدر برای دیگران مهم است كه مورد توجه و دقت قرار می‌ ‌گیرد. به عبارت روشن تر نوجوان همیشه یك تماشاچی خیالی برای خود دارد.‌‌ ‌

‌در دوران نوجوانی بعضی از قسمت‌های بدن سریع تر از قسمت‌های دیگر رشد می‌كنند.‌ ‌مثلاً رشد طولی بدن سرعت می‌گیرد، و توازن رشدی اندام‌های مختلف بدن به هم می‌ ‌ریزد. به همین سبب اكثر نوجوانان اندام‌های بی قواره و ناموزون دارند. نوجوانان در‌ ‌برابراین به هم ریختگی اندام واكنش شدیدی نشان می‌دهند تا آنجا كه اندك تغییر‌ ‌جسمانی می‌تواند نوجوان را دچار تشویش و اضطراب كند. اما واكنشی كه اطرافیان‌ ‌خصوصاً والدین در برابر این گونه تغییرات جسمانی از خود بروز می‌دهند عامل مهمی در‌ ‌رفتار، نگرش، شكل گیری شخصیت و نقش یابی و هویت او در آینده است. گاه دیده می‌شود‌ ‌عدم توازن در هیكل و اندام نوجوان موضوعی برای تفریح و خنده و شوخی دیگران می‌شود و‌ ‌آنها با به كارگیری اصطلاحات مخصوص و یا نامگذاری برای نوجوان حساسیت او را در‌ ‌برابر جسمش افزایش داده و اعتماد به نفس او را از بین می‌برند.‌‌ ‌

نوجوان

‌اكثر نوجوانانی كه با اینگونه برخوردها مواجه هستند گوشه گیری پیشه می‌كنند، از‌ ‌جامعه كناره می‌گیرند و حتی جرات ظاهر شدن در جمع را هم ندارند چه رسد به این كه‌ ‌توانایی‌های خود را به دیگران نشان دهند یا حق ضایع شده خود را باز پس گیرند.‌ ‌طبیعی است كه تمسخر در جمع، تأثیر تخریبی بیشتری خواهد داشت. مسلم است كه هر‌ ‌انسانی در برابر تهدید و هر آنچه كه موجودیت او را به خطر اندازد واكنش نشان می‌دهد؛‌ ‌ خصوصاً در دوران نوجوانی كه بی شك بحرانی ترین و پر تلاطم ترین دوران زندگی بشر‌ ‌است. او حتی در مورد الگوی رشد خود نسبت به خواهر و برادرهای خود حساسیت نشان می‌‌ ‌دهد. به عنوان مثال اگر فرزند دوم اندامی درشت تر از فرزندان اول داشته باشد‌ ‌مخربترین برخورد آن است كه در برابر آنها، تفاوت‌های ظاهری شان را بازگو كرده و یا‌ ‌از خود نگرانی نشان دهیم. بد نیست در چنین مواردی بدون ایجاد حساسیت، تفاوت های‌ ‌فردی و اختلاف در میزان رشد افراد گوناگون را در نظر داشته باشیم. حتی در بین دو‌ ‌فرزند خودمان و الگوی رشد آنها تفاوت‌هایی موجود است كه نباید آن را نادیده گرفت.‌ ‌رشد در عده‌ای روند سریع تری دارد و در برخی دیگر كندتر صورت می‌گیرد. علاوه بر این‌ ‌پیشینه خانوادگی وعوامل وراثتی هم ثأثیر گذار هستند. آیا والدینی كه خود قامت‌ ‌متوسطی دارند می‌توانند انتظار فرزند بلند قامتی را داشته و در پی رشد سریع فرزند ،‌ ‌به طور مداوم او را از یك پزشك به پزشك دیگر بكشانند؟‌‌ ‌

‌همه چیز طبیعی است، نگرانی ممنوع!‌‌ ‌‌اگر والدین در حضور دیگران از شگفتی خود درمورد كوتاهی قد نوجوان سخن گفته و از‌ ‌خود اضطراب نشان دهند و یا او را با دیگر همسالان، خصوصاً فرزند كوچكتر مقایسه‌ ‌كنند، حتی اگر تا آن زمان توجه نوجوان به این مسئله جلب نشده باشد، حساسیت‌ ‌والدین، او را متوجه تفاوتهایش با دیگران خواهد ساخت و مقدمات تشویش و نگرانی‌‌ ‌فزاینده او را فراهم خواهد ساخت. نگرانی كه می‌تواند به شكل بیمار گونه به دیگر‌ ‌موارد زندگی نیز كشیده شود.‌‌ ‌

نوجوانی دوران انتظار

روِیا و خیال، بخشی از زندگی‌‌ ‌

‌احساسات دوره ی نوجوانی بسیار متغیر است. خصوصیاتی مثل گوشه گیری، ناسازگاری و‌ ‌ترس و خشم شدت می‌گیرد و سبب می‌شود بسیاری از نوجوانان از دنیای واقع كناره گیری‌ ‌كنند و در عالم روِیا و تخیلات خود زندگی كنند. او با خواندن داستان و یا دیدن فیلمی‌ ‌از قهرمان آن تقلید می‌كند و با شبیه سازی خود با شخصیت‌هایی كه در نظرش والا و‌ ‌مطلوب هستند، تمایلات خود را ارضا می‌كند. نوجوانان دوست دارند دنیا آن طور باشد‌ ‌كه آنها می‌خواهند و می‌پسندند و معمولاً در روِیاهای خود اطرافشان را همین گونه می‌ ‌بینند، نه آن طور كه واقعاً هست. به همین دلیل هر چیزی را كه در دنیای واقع به دست‌ ‌نیاورند در عالم خیال جستجو می‌كنند. همانجا كه روِیاها جان می‌گیرند و تمام غیرممكن‌ ‌ها، ممكن می‌شوند. در بسیاری موارد، نوجوانان به دلیل رنجش‌ها و كدورت خاطرها به‌ ‌نوشتن روی می‌آورند. گاهی نوشتن مطالب ادبی و شعر، و گاهی ثبت خاطرات ؛ زیرا به این‌‌ ‌وسیله می‌توانند احساسات آزار دهنده و نامطلوب را از ذهن خود بیرون ریخته و از‌‌ ‌فشارهای عاطفی و روانی ناشی از آنها رهایی یابند.‌‌ ‌‌یكی از بارزترین خصوصیات نوجوانی اغراق در بیان كلمات و افكار و احساسات است.‌ ‌نوجوان با نوعی تفكر همه یا هیچ مواجه است. هر چیزی را با شدت بیشتر و به شكلی‌ ‌بسیار ساده انگارانه تر از آنچه هست و یا بسیار سخت تر، غیر قابل تحمل تر و مشكل‌‌ ‌آفرین تر از واقعیت می‌بیند. حتی در مورد توانایی‌های خود نیز با اغراق صحبت می‌ ‌كند.‌‌ ‌

‌گاه نوجوان از واژه‌ها و اصطلاحات نازیبایی استفاده می‌كند تا به وسیله آن احساس‌ ‌بزرگی، استقلال و خشونت داشته باشد

گذران بیشتر اوقات با دوستان

با بروز نامحسوس علائم بلوغ نوجوانان بیشتر تمایل دارند اوقاتشان را با همسالان هم جنس خود بگذرانند. آنها ساعت ها با دوستانشان به صحبت مى نشینند. در ابتداى این صحبت ها یعنى همان سال هاى پیش از بلوغ این كودكان در آستانه نوجوانى درباره خانواده، افتخاراتى كه خانواده شان داشته، مسافرتى كه پدر و مادرشان داشتند، دارایى هاى خانوادگى، دوستان و آشنایانشان و بحث هاى داغى كه این روزها در زندگى آنها جارى است صحبت مى كنند . در این دوره كودكان سعى مى كنند خود و خانواده شان را برتر از دیگرى دانسته و یا حتى با خیال پردازى هایى ذهن دوستانشان را به سمت خود سوق دهند. شاید شما فكر كنید كه آنان به دوستانشان دروغ مى گویند اما خیر! بیشتر اوقات آنان واقعیات زندگى شان را با خیالات آمیخته كرده و به دوستانشان مى گویند.

باورش كنید اما مراقبش باشید‌‌ ‌

‌نوجویی و نوخواهی به عنوان بارزترین خصیصه نوجوانی، به اشكال مختلف در حیطه‌ ‌زندگی خانوادگی و اجتماعی نوجوانان بروز می‌كند. حتی در نوع لباس پوشیدن، استفاده‌ ‌از برخی عبارات و كلمات و شكل كوتاه كردن موها و... معمولاً نوجوانان سعی می‌كنند‌ ‌از آنچه كه در جامعه ارزش محسوب شده و مورد تأیید و پذیرش تمامی اقشار جامعه است‌ ‌فاصله بگیرند. گاهی لباس پوشیدن نوجوانان به حالت معضلی اجتماعی در می‌آید، چرا كه‌ ‌اغلب با وضعیت ناپسند و مغایر با سنت و هنجارهای موجود نمود یافته و تنها بی قیدی و‌ ‌لاابالی گری را در ذهن بیننده بیدار می‌كند.‌‌

تغییر در گفتار‌‌

‌زبان نوین و خاص، چیزی است كه همگی ما با آن مواجه بوده ایم. نسل جوان واژه ها‌ ‌و اصطلاحات خاص خود را در محاورات روزمره خصوصاً در برخورد با گروه همسالان به كار‌ ‌می برد كه البته در محیط ها، طبقات اقتصادی و لایه‌های مختلف اجتماعی متفاوت است.‌ ‌گاه نوجوان از واژه‌ها و اصطلاحات نازیبایی استفاده می‌كند تا به وسیله آن احساس‌ ‌بزرگی، استقلال و خشونت داشته باشد. گاهی نوجوانان و جوانان در بین گروه خود زبانی‌‌ ‌خاص‌ ‌ایجاد می‌كنند تا بتوانند وسیله ارتباطی مخصوص به خود و جدا از دیگران‌ ‌برای خود داشته باشند؛ زیرا گروه دوستان و همسن و سال‌ها در ساختار شخصیتی نوجوان‌ ‌تأثیر به سزایی دارند. نوجوان در اولین گام برای ترك دوره كودكی و ورود به دنیای‌ ‌بزرگسالی و احساس استقلال، به طرد و انتقاد از كسانی می‌پردازد كه تا به حال مورد‌ ‌ستایش و پذیرش او بوده اند و والدین به عنوان اولین الگوهای تقلیدی و تربیتی، پیش‌ ‌از هركس دیگر مورد بی مهری او قرار می‌گیرند. نوجوان به خود اجازه می‌دهد در مورد‌ ‌والدینش قضاوت كند و معایب آنها را چند برابر جلوه دهد، تا آنجا كه گاهی نوجوانان‌ ‌از رفتار والدین خود احساس شرمندگی می‌كنند....‌‌ ‌

نگرانی ممنوع

این دوره بهترین دوره اى است كه شما مى توانید به رفتارهاى كودكتان جهت مناسب بدهید مثلاً مراقب فرزندتان در انتخاب‌ ‌دوستان و معاشران باشید. زیرا نوجوانی كه ارتباطات اجتماعی را به شكل وسیع آن ،‌ ‌به تازگی تجربه می‌كند، اگر در دام دوستان ناباب و یا گروه‌ها ی خاص نوجوانان‌ ‌بزهكار گرفتار شود، به شدت از گرایش‌های اخلاقی آنها پیروی كرده و به شكل یكی از‌ ‌آنها درمی آید. اما برعكس اگر دایره دوستان وی از افرادی لایق تشكیل شده باشد و‌ ‌پایه دوستی‌ها برمبنای ارتباطات و رفاقت‌های سالم و براساس رشد متقابل ذهنی، عاطفی‌ ‌و اخلاقی طرفین شكل گرفته باشد، نه تنها خطرناك نیست بلكه می‌تواند با احساس امنیت‌ ‌و همدلی، نوجوان را در رسیدن به یك شخصیت با ثبات و متعالی یاری كند.

 مى توانید دوستان آنها را كه اكثراً هم محله اى ها و همكلاسى هایشان هستند شناسایى كنید و درباره خلقیات آنها و خانواده شان بیشتر آشنا شوید البته فراموش نكنید كه باید غیرمستقیم این كار را انجام دهید. زیرا احساس غرورى كه در سال هاى بعد تبدیل به غرور جوانى مى شود در كودك شما در حال شكل گیرى است. هرگونه رفتار توهین آمیز و تحقیرآمیز شما باعث مى شود كه غرور و عزت نفس كودكتان خدشه دار شود. بهتر است بگوییم كه با ورود كودكتان به این مرحله و بروز این قبیل رفتارها رفتار شما نیز باید پخته تر و منطقى تر شود. سعى نكنید كودكتان را با همان شیوه هاى قبلى به سمت خود گرایش دهید بلكه باور داشته باشید كه او در تلاش براى رسیدن به یك استقلال فكرى و منطقى است. حتى در این مرحله ممكن است شاهد نافرمانى هاى او باشید. یادآور مى شویم كه در این دوره ممكن است كودكان برخى رفتارهاى نادر نیز داشته باشند مثل شب ادرارى كه البته بیشتر از اینكه این قضیه یك مسئله روانشناختى باشد مربوط به تغییر هورمون ها در بدن وى است.

ناگفته نماند كه شما در نقش پدر و مادرى كه هنوز كودكتان شدیداً به شما وابسته است مى توانید در پایان این دوران نقش مهمى را همچون یك دوست ایفا كنید. مثلاً برخى مسائلى كه دختران و پسران ممكن است در دوران بلوغ با آن مواجه شوند. بهتر است مادر یا زنى مورد اعتماد دختر نوجوان با او درباره دوران بلوغ و نیز مردى مورد اعتماد پسر نوجوان درباره بلوغ با او صحبت كند. زیرا در صورت نا آگاهى از پدیده هاى بلوغ ممكن است آنها در مواجهه با این موقعیت ها دچار اضطراب و نگرانى شده و عواقب روانى بدى در انتظار آنان باشد. براى چگونگى مطرح كردن این بحث ها بهتر است با مشاوران و روانشناسان صحبت كنید.


منبع: سایت  بازیاب

همدردی

بخش خانواده ایرانی سایت تبیان

تنظیم و فرآوری: نسرین صفری

اگر نوجوان دارید و در این رابطه با سئوالاتی مواجه شده اید می توانید با مشاورین سایت در میان بگذارید.

مقالات مرتبط

حق انتخاب با من یا شما؟

 جوانی دوران جدال احساس و عقل

خویشتن ساز پرورشم می دهید یا ...

در پیچ و خم نوجوانی

یکی تو بگو یکی من

حریم تنهایی با نظارت نامحسوس 

ورود آزاد ، عبور مشکل!

در کنارش محکم قدم بردارید

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.