مهران مدیری و هجو کانال‌های فارسی‌زبان ماهواره

جنجال تازه مهران مدیری و چند نکته که انگار در این هیاهو فراموش شده است

سینمای ما- نیما حسنی‌نسب: مهران مدیری و گروهش در روزهایی که به دلیل ایام سوگواری و ماه‌های محرم و صفر توزیع قسمت‌های تازه سریال پرطرفدار «قهوه تلخ» را متوقف کرده‌اند، به دلیل دیگری باز هم سر زبان‌ها افتادند و مدیری بار دیگر پربازتاب‌ترین چهره سرگرمی و نمایش ایران شد. پخش قطعات کوتاهی از آیتم‌های طنز مهران مدیری و بازیگران همکار او در فضای مجازی و سایت‌های مختلف، جنجال بسیاری به پا کرد. این بخش‌های نمایشی، قطعاتی برای هجو و شوخی‌های تند و نیش‌دار با چند کانال سیاسی فارسی‌زبان اپوزیسیون خارج از کشور و چند کانال سرگرمی و موسیقی لس‌انجلسی و چهره‌های اصلی این شبکه‌هاست که هنوز دقیقاً مشخص نیست در چه قالبی تولید و چگونه از طریق شبکه اینترنت به این شکل ارائه یا شاید پیش از پخش افشا (یا سرقت) شده است. مدت کوتاهی پس از پخش اینترنتی این آیتم‌ها، نسخه طولانی و 50 دقیقه‌ای این برنامه با عنوان‌هایی مثل تله فیلم «ماهواره» یا «کریسمس 2011» روی اینترنت آمد، اما به دلیل نداشتن تیتراژ هنوز هم شکل و قالب نهایی آن دقیقاً معلوم نیست.

هر چه بود، این 50 دقیقه چنان جنجالی شد که در چند ساعت اول حضور در فضای مجازی بیش از صد هزار بار دانلود و تماشا شد و سایت‌ها و وبلاگ‌های بسیاری درباره‌ برنامه و محتوا و جهت‌گیری و دلایل تولید و پخشش نظر دادند. باز هم مثل همیشه، تندروی در هر دو گروه موافق و مخالف وجود داشت و باز هم بدون هیچ اطلاع دقیق و موثقی از چیستی و چرایی ماجرا، تحلیل‌های گروه‌های مختلف در فضای رسانه‌ای اینترنت پخش شد. حرف‌هایی که خیلی‌هایش از نظر تندی و صراحت، از طنزهای مدیری هم جلو زده بودند. کار به جایی رسید که یکی دو شبکه فارسی‌زبان که موضوع شوخی مدیری و گروهش شده بودند، بخش‌هایی از آن را پخش کردند و یکی از این افراد بخشی از برنامه‌اش را به پاسخ به مدیری و پخش واکنش‌ها و به‌اصطلاح "افشاگری" علیه مدیری و ماهیت کارش و کارهای قبلش اختصاص داد!

هنوز واقعاً مشخص نیست که این برنامه چرا و در چه زمانی و با چه فرمتی تولید شده و حتی نشانی از نویسنده یا نویسندگان احتمالی آن هم وجود ندارد. منتها پیش از هر چیز، دستگاه ذهنی عجیب بعضی‌ها را فعال کرده تا دنبال ماجرایی پشت این برنامه باشند، تئوری توطئه را باز هم با قدرت از نو تعریف کنند و حتی گاهی به دقت و با اسناد و مدارک کافی! به افشای دلایل پشت پرده اقدام مدیری و ساخت این برنامه بپردازند.

هنوز زود است که درباره کیفیت کار، حد و حدود شوخی‌های آن، بعضی ابتکارهای هوشمندانه‌ و جذاب در استفاده  از برخی موضوعات و مفاهیم یا ویژگی‌های این کانال‌های ماهواره‌ای برای خلق شوخی‌های درجه‌یک و همین‌طور بخش‌های ضعیف و بی‌کیفیت و سردستی این کمدی تازه بنویسیم. پیش از آن باید به این نکته توجه کنیم که چرا در فضایی زندگی می‌کنیم که هر چیزی را از ماهیت و موضوعیت اصلی و واقعی خودش خارج کرده است؟

چطور شوخی‌های ساده با چیزهای ساده در چنین حال و هوایی تا این حد پرمناقشه و پیچیده و پر از سوتفاهم و اتهام جلوه می‌کند؟ شوخی و هجوی که هر روز و هر شب در صدها کانال و رسانه دیگر در سراسر دنیا درباره مهم‌ترین موضوع‌ها و چهره‌های جهانی یا سوپراستارها و هنرمندان بزرگ بین‌المللی انجام می‌شود، این‌جا به‌سرعت برق و باد به توهین و تهمت یا تبانی و ده‌ها اتهام دیگر منتسب می‌شود؟ ظرفیت شوخی در نهاد ما تا کجاست و اصول طنز و هجو را چقدر می‌شناسیم و چقدر می‌خواهیم؟ اگر طنز و هجو و هزل برای تمسخر دیگران یا تخریب مخالفان عقیده ما استفاده شود مجاز می‌شود و وقتی در خانه خودمان آمد، توهین و توطئه است؟

در بخش‌های کوچکی از این برنامه، شوخی‌هایی گنجانده شده که شاید با بعضی واژه‌ها و مفاهیم فرهنگ ایرانی و شرقی همخوانی نداشته باشد و بشود از منظر برخی آن را توهین‌آمیز یا برخورنده یا هتک‌حرمت نامید، اما این‌ها بیش‌تر مفاهیمی تجریدی و تمثیلی‌ست و توهین‌آمیز بودنش هم به دلیل همین وجه نمادین است (مشخصاً شوخی با موضوع "مادر" در یکی از آیتم‌ها).

فراموش نکنیم که برای پیش‌رفتن و جلوآمدن باید آزمون و خطا کرد، جسارت ورود به حیطه‌های خطرناک و ملتهب را داشت و دانست که هر کاری در قدم‌های اول می‌تواند غلط داشته باشد و فقط با تکرار و قرار گرفتن در معرض نقد و بررسی و اظهار نظر مخاطبان به ویرایش و ارتقای کیفی می‌رسد.

طنز تازه مهران مدیری با هر دلیلی تولید و به هر شکلی عرضه شده باشد، اتفاق مهمی‌ست که باید به فال نیک گرفت تا شاید بشود نقطه شروع مسیری که ظرفیت شوخی‌پذیری و انتقاد - هرچقدر تند و صریح - را در فرهنگ و منش و رفتارمان بالا ببرد. این نقش و تاثیر تاریخی مهران مدیری با هیچ اتهام و انتساب و تخریبی قابل چشم‌پوشی نیست.