ژئوپارک قشم در آستانه حذف از یونسکو
سازمان یونسکو، به عنوان یکی از اصلی ترین متولیان شناسایی وحفاظت از میراث های طبیعی در دنیا، ژئوپارکها را قلمروهائی تعریف می کند که نه تنها دارای میراثهای طبیعی و زمین شناسی منحصر به فرد هستند بلکه ویژگیهای فرهنگی و سنتی نیز درآن چشمگیر است.
این سازمان معتقد است که ژئوپارکها تنها فضایی برای مسافرت، مشاهده مناظر زیبا، تفریح و طبیعت درمانی نیستند، بلکه این محدوده ها فاکتورهای کلیدی برای حفظ میراث های زمین شناسی و کلاسهای آموزشی برای کسب تجارب بیشتردر زمینه علوم زمین شناسی و ژئومرفولوژی به شمار می روند. پس ژئوپارکها مناطق حفاظت شده ای هستند که برای رسیدن به سه هدف حفاظت،آموزش و توسعه ژئوتوریسم احداث می شوند.
در حال حاضر 77 ژئوپارک عضو شبکه یونسکو هستند که در 24 کشور دنیا پراکنده اند و کشور چین با 23 ژئوپارک در صدر این کشورها قرار دارد. در میان کشورهای اسلامی هم تا امروز تنها دو کشور مالزی و ایران موفق به عضویت در شبکه جهانی یونسکو شده اند.
به طور کلی ژئوپارکها اهدافی مثل رونق اقتصاد محلی، توسعه روستائی، توسعه پایدار و افزایش جذب گردشگر به منطقه را دنبال می کند. بنابراین مسئولان ژئوپارکها در پی پیاده سازی اهداف مثلث ژئوپارک پایدار هستند. شکل بالا نشان می دهد که یک مثلث ژئوپارک پایدار برای توسعه گردشگری پایدار در قلمرو خود نیاز به سه مولفه اصلی دارد که عبارتند از آموزش،حفاظت و ژئوتوریسم.
در حال حاضر 77 ژئوپارک عضو شبکه یونسکو هستند که در 24 کشور دنیا
پراکنده اند و کشور چین با 23 ژئوپارک در صدر این کشورها قرار دارد. در میان کشورهای اسلامی هم تا امروز تنها دو کشور مالزی و ایران موفق به عضویت در شبکه جهانی یونسکو شده اند
بدیهی است که اگر یکی از مولفه ها بدرستی عمل نکند و یا حذف شود مثلث ژئوپارک پایدار نمی تواند بدرستی عمل کند. آموزش در رأس مثلث قرار گرفته، چرا که متخصصان بر این باورند که آموزش یکی ازمهمترین راههای حفاظت از میراثهای زمین شناسی و ژئوموفولوژی است. پس با سازماندهی فعالیتهای آموزشی برای گردشگران و به ویژه دانش آموزان محلی که نسلهای آینده این قلمرو هستند سعی در معرفی ارزشهای طبیعی و حفاظت از آنها دارند.
پس از آن فعالیتهای حفاظتی از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ شاید این سوال مطرح شود که آیا پدیده هایی زمین شناسی همچون صخره ها، سنگها، غارها، معادن، فسیلها و... هم نیاز به حفاظت دارند و آیا باید برای حفاظت از آنها نیز بودجه ای تخصیص داد. امروزه پیدایش ژئوپارکها و شاخه جدیدی در گردشگری پایدار که ژئوتوریسم نامیده می شود پاسخی است در قبال اینگونه سوالات.
پدیده های گرانبها
پیدایش اکثر پدیده های زمین شناسی و ژئوموفولوژی نیاز به طی زمان زیادی دارد پس تخریب آنها ممکن است اثرات جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد؛ برای مثال آیا تخریب سایت فسیلهای مربوط به 400 میلیون سال پیش قابل جبران است؟ در نتیجه یکی دیگر از اهداف تاسیس ژئوپارکها در واقع معرفی و حفاظت از سایتها و میراثهای زمین شناسی است که در این راه نه تنها از آموزش بهره می گیرند بلکه با تشویق مشارکت بومیان در اجرای پروژه های حفاظت هم از دانش بومی آنها استفاده می کنند و هم راههای حفاظت از این میراثها را به آنان آموزش می دهند و بعضا فرصتهای شغلی پاره وقت و فصلی برای آنها ایجاد می کند.
یونسکو برای اینکه از اقدامات حفاظتی و سایر فعالیتهای ژئوپارک های شبکه اطمینان حاصل کند هر 4سال یکبار ژئوپارکها را ارزیابی کرده و اگر
پس از چهار سال با استاندارهای ذکر شده در یونسکو منطبق بودند به آنها کارت سبز تعلق می گیرد اگر هنوز به استانداردهای لازم نرسیده باشند
به آنها کارت زرد تعلق می گیرد که نماد فرصت است و اگر پس از این فرصت
باز ژئوپارک نتوانست اهداف توسعه پایدار را پیاده کند با کارت قرمز رنگ
از شبکه ژئوپارکهای جهانی یونسکو حذف می شود
بدیهی است که پس از ایجاد زیربنای لازم اکنون زمان جذب گردشگران به این مناطق است چرا که ورود گردشگران به این قلمرو باعث رونق اقتصاد محلی می گردد در نتیجه ژئوتوریسم در قاعده مثلث ژئوپارک پایدار و در برگیرنده منافع جامعه محلی است.
لازم به ذکر است که قبل از هر گونه فعالیت برای جذب گردشگر به سایت هایی که در برگیرنده پدیده های منحصر به فرد طبیعی هستند، باید زیر بناهای لازم برای حفاظت از آنها مانند تابلوهای تفسیری، نمادهای گردشگری، نقشه ژئوپارک، نقشه ژئوتوریسم منطقه، موزه ژئوپارک، دفترهای راهنمایان گردشگری، مسیرهای عبور پیاده، مسیرهای دوچرخه و... تعبیه شود.
شبکه جهانی یونسکو وجود این زیربناها را مقدمه تشکیل ژئوپارک می داند و برای اینکه از اقدامات حفاظتی و سایر فعالیتهای ژئوپارک های شبکه اطمینان حاصل کند هر 4سال یکبار توسط کارشناسان مربوطه ژئوپارکهای عضو را مورد ارزیابی قرار می دهد. اگر پس از چهار سال ژئوپارک ها با استاندارهای ذکر شده در یونسکو منطبق بودند به آنها کارت سبز تعلق می گیرد که نماد توسعه پایدار گردشگری و ژئوتوریسم در مناطق روستایی ژئوپارک است و اگر ژئوپارک طی این چهار سال هنوز به استانداردهای لازم نرسید به آن کارت زرد تعلق می گیرد که نماد فرصت است و اگر پس از این دوره زمانی باز ژئوپارک نتوانست اهداف توسعه پایدار را پیاده کند با کارت قرمز رنگ از شبکه ژئوپارکهای جهانی یونسکو حذف می شود.
قشم در خطر
امروز ژئوپارک قشم با کارت زرد رنگ وارد پنج سالگی خود می شود، این ژئوپارک پنج ساله تنها یک سال و اندی فرصت دارد که زنده بماند یا... ولی ما سعی در زنده نگه داشتنش داریم چرا که مردان بزرگی برای ماندنش تا به اینجا زحمت کشیده اند و چشم ساکنان 19 روستای قشم به این ژئوپارک است.
این ژئوپارک نه تنها اولین ژئوپارک احداث شده در خاورمیانه میباشد بلکه با توجه به اینکه در سال آینده کنفرانسی تحت عنوان ژئوپارکهای کشورهای عربی و آفریقایی در کشور مراکش برگزار می شود، ژئوپارک قشم می تواند با پیشنهاد شبکه ژئوپارکهای اسلامی به همراه ژئوپارک لانکاوی در مالزی الگو و مشاور خوبی برای آنها باشد. پس بیایید عزممان را جزم کنیم و نگذاریم ژئوپارک قشم از فهرست جهانی یونسکو حذف شود.
مطالب مرتبط:
اولین ژئوپارک خاورمیانه در قشم
گروه گردشگری تبیان
ندا ترابی فارسانی- دانشجوی دکترای توریسم
