هر چقدر مي‌تواني بخوان 2
- به دنبال مباحث گذشته، در اين مقاله ادامه برنامه ريزي براي انس با قرآن و روايات را براي شما تهيه ديديم. در اين نوشتار شما مي‌توانيد با ويژگيهاي طرح صحيح و درست براي انس و استفاده بيشتر از آيات و روايات استفاده کنيد.
همچنين چگونگي اجراي اين طرح نيز بررسي شده و خدمت شما عزيزان ارائه ميشود. نکته قابل توجه اين است که در تمام طول اجراي طرح پيشنهاد ميشود از کتب روايي و علوم قرآني در سطح متوسط، استفاده شده و به صورت عرضي، همگام با طرح ذيل، مطالعه شود.
ویژگی‌ها
1. اصل این طرح برای هر گروه سنی یا علمی مفید و قابل اجرا است. اما منابعی که در این گفتار به آن اشاره میشود بیشتر متناسب با سطح علمی طلاّب حوزههای علمی پس از پایان دوره ادبیات عرب است. دانشآموزان دبیرستان و اقشار دیگر نیز میتوانند همین طرح را در سطوح مختلف اجرا نمایند.
2. این طرح از نوع کار مطالعاتی فردی است ولی ضمیمه جلسات رفع اشکال یا مباحثه به آن اگر از «سرعت» و «سهولت» آن نکاهد مفید است.
3. اقدام به این فعالیت حتماً باید همراه «مداومت» و «استقامت» باشد. از این رو برای هر روز حداقل یک صفحه ـ که به طور متوسط کمتر از یک ساعت وقت نیاز دارد ـ در نظر گرفته میشود تا کل قرآن مجموعاً در کمتر از دو سال پایان پذیرد.
4. علاوه بر بهره معنوی و معرفتی که از ارتباط با قرآن حاصل میشود، این فواید جنبی نیز از این طرح بهدست می‌آید:
ـ آشنایی بیشتر با زبان عربی و تمرین قواعد صرفی، نحوی، بلاغی.
ـ کسب مهارت مراجعه و استفاده از کتب لغت.
ـ آشنایی اجمالی با شیوه بیان، سلیقه تدوین و مطالب کتب تفسیری.
ـ آشنایی ابتدایی با علوم قرآن.
ـ فراهمآوردن مجموعهای که مراجعه ما را به قرآن آسان مینماید.
ـ به یاد سپاری بسیاری از اطلاعات قرآنی بر اثر تلاش شخصی در به دستآوردن آن.
5. شبیه این فعالیت را برای آشنایی با متون مهم دیگر مثل نهجالبلاغه، صحیفه سجادیه، و تحفالعقول نیز میتوان انجام داد.
کیفیت اجرا
1. آیات قرآن از ابتدا یک به یک مورد بررسی قرار میگیرد. هرگونه ابهام در ناحیه معنای واژه، ساختار کلمه، ترکیب عبارت یا محتوای کلی آیه ـ و نه تفسیر آن ـ مراجعه به کتب و تحقیق پیرامون آن را تجویز مینماید و پس از مراجعه، هرگاه اطمینان نسبی به فهم ظاهر مطلب پدید آمد پژوهش تمام میشود.
2. علاوه بر کتب لغت و ادبیات عرب مراجعه به کتب تفسیر برای دریافت ترجمه ظاهری در موارد زیادی ضروری است. بسیاری از کتب تفسیر به جهات ادبی و معانی واژگان قرآن پرداختهاند. ولی تذکر این نکته لازم است که این برنامه اولین قدم در راه آشنایی با قرآن است و در آن علاوه بر «دقت»، «سرعت» و «سهولت» اهمیت دارد. به اینجهت هریک از آیات، که در حد ترجمه ظاهری و نیز از نظر ساختار کلمه یا جمله، واضح باشد بدون مراجعه و تحقیق رها میشود و تنها نقاط مبهم یا تردید، بررسی میشود.
3. اطلاعاتی که در مراجعه به دست می‌آید حتماً در خود قرآن ثبت میشود. اینکار علاوه بر مؤونه و تکلّف کمتری که دارد، مراجعه بعدی را آسان و عملی میکند و نیز به علت محدودیت فضای حاشیه کتاب، امکان تطویلِ کمفایده یا تحقیقِ بیش از اندازه را سلب میکند و به «سهولت» و «سرعت» کار میافزاید.
4. در متن قرآن و لابلای سطور، جز علایم و اعداد هیچ چیز دیگری نوشته نمیشود و هر گونه توضیحی با ذکر شماره به حاشیه قرآن منتقل میگردد.
5. مراد از علایم، علایم ویرایشی موجود، و علایم دیگری است که توسط خود شخص، برای تسهیل متن وضع شده. این علایم حتماً در صفحه اول کتاب معرفی شود تا قابل مراجعه بعدی باشد و فراموش نگردد. همچنین استفاده از این قرآن برای دیگران نیز آسان شود.
6. در انتهای هر توضیحی که در حاشیه نوشته میشود مأخذ آن ـ با علامت اختصاری ـ ذکر گردد. مناسب است توضیحاتی که از منابع غیر مکتوب نقل میشود و یا احتمالاتی که به ذهن خود شخص رسیده است داخل کروشه نوشته شود تا دقت، استناد و اطمینان متن باقی بماند و نیز موارد اقتباس یا جملات تلخیص شده با علامت خاص کاملاً مشخص شود.
7. این نوشتهها تنها ناظر به نیاز خود شخص میباشد و از ثبت توضیحاتی که تنها به کار دیگران می‌آید خودداری میشود، تا هم سرعت کار حفظ شود و هم حاشیه قرآن برای توضیحات لازم گنجایش کافی داشته باشد.
8. توضیحاتی که در حواشی نوشته میشود از این قبیل است؛ معانی لغات، نکات صرفی قابل توجه و مهم، نکات نحوی مؤثر و مهم، ذکر محذوفها در موارد لازم، نکات بلاغی، نکات تفسیری که در ترجمه آیه لازم است.
9. برخی از اطلاعات قرآنی مورد نیاز ـ مثل مکی یا مدنی بودن سوره، ترتیب نزول، تعداد آیات سوره و.. . ـ را میتوان در کنار هر صفحه ثبت نمود.
10. مهم‌ترین منابع پیشنهادی این طرح عبارت‌اند از:
الف: کتب لغت عام، مثل المنجد، الوسیط، المصباح المنیر، لسان العرب و.. .
ب: کتب لغت خاص قرآن، مثل مفردات راغب، مجمع البحرین، نهایه ابن اثیر، التحقیق، قاموس قرآن، نثر طوبی و.. .
ج. کتب اعراب قرآن، مثل الجدول، البیان فی غریب اعراب القرآن، املاء ما منّ به الرحمن، مشکل اعراب القرآن و.. .
د. تفاسیر (بویژه تفاسیر ادبی) مثل مجمع البیان، کشاف، المیزان. تفاسیر مختصر مثل تفسیر شبّر ـ التفسیر المبین (محمد جواد مغنیه)، گزیده تفسیر نمونه و.. .
ه. ترجمههای قرآن مثل ترجمه الهی قمشهای، مکارم شیرازی، فولادوند، خرمشاهی و.. .
البته تهیه همه این منابع و مراجعه به آنها در این طرح ضروری نیست. بلکه برای پیشبرد کار باید از افراط در مراجعه پرهیز شود.
و. در ضمنِ این برنامه میتوان مجموعه پرسشهای لفظی یا محتوایی که پدید می‌آید را یادداشت نمود تا در برنامه‌ای دیگر آن پرسش‌ها موضوعات پژوهش قرار گیرند.
منابع:
پايگاه راه و رسم طلبگي
تهيه و فرآوري: محمد حسين امين ،گروه حوزه علميه تبيان
