چرا محکمه الهی مجوز نگرفت؟

گفتگوی اختصاصی تبیان با خلیل جوادی شاعر و ترانه سرا

کمتر از دوسال از بلوتوث شدن و دست به دست شدن فایل صوتی "محکمه الهی" نگذشته و دوباره  این شعر طنز خبر ساز شده است. حالا محکمه الهی به همراه تعداد دیگری از اشعار "خلیل جوادی" در یک کتاب گردآوری شده تا به بازار نشر ارائه شود اما ظاهرا این کتاب نتوانسته مجوز انتشار بگیرد، برای همین "خلیل جوادی" به این مساله معترض است. او حق خود می داند که علت عدم دریافت مجوز را بداند و می گوید: اگر اشکال و ایرادی هست بگویند تا اصلاحش کنم ... . خبرنگار گروه ادبیات تبیان درباره این موضوع با او گفتگویی انجام داده که در ادامه می خوانید.

 لازم به ذکر است که باب گفتگو درباره این موضوع باز بوده و برای آن که یک طرفه به قاضی نرفته باشیم سعی بر این است که به زودی استدلال مسئولین امر و منتقدان را نیز بشنویم و بازگو کنیم:

*چه شد که برای دومین بار هم "محکمه الهی" مجوز چاپ نگرفت و همچنان در نوبت مجوز باقی ماند؟

این مسئله به سیاست غلط ممیزان ارشاد بر می گردد و همین سیاست ها یکی از دلایل بی توجهی مردم به کتابخوانی است. این در حالی است که متاسفانه میانگین تیراژ کتاب در کشورمان حدود 2000 جلد است. حالا شما تصور کنید که شعر محکمه الهی توسط فضای مجازی و بدون اختیار من در سراسر جهان چندین هزار بار خوانده و شنیده شده است و بسیار بیشتر از میانگین چاپ یک کتاب به نشر رسیده است و با اقبال روبرو بوده اما متاسفانه مسئولان به این نکته توجهی نکرده اند و همین موجب شده که برای بار دوم هم با مجوز چاپ کتاب محکمه الهی مخالفت شود.

*فکر نمی کنید که شاید همین انتشار بی حد و مرز محکمه الهی، بهانه و دلیلی است برای حساسیت بیشتر مسئولان که با تایید مجوز چاپ آن مخالفت شود؟

به اعتقاد من اتفاقاً این نقطه قوت کار است.در هر جای دنیا وقتی چنین اتفاقی بیفتد، شاعر و خالق اثر را می آورند و ازش تقدیر می کنند و برایش جایزه در نظر می گیرند و به او احترام می گذارند و به اینگونه اقدامات بها می دهند. اما متاسفانه در جامعه ما عکس این ماجرا رخ می دهد.

مسئولان باید بدانند که کار فرهنگی هزینه بر است و در تمام جوامع فرهنگی باید کلی هزینه شود تا در طول یک قرن اثر هنرمندی با استقبال عمومی و توجه تمام اقشار جامعه مواجه شود. اما متاسفانه در جامعه ما قضیه برعکس است. چاپ اثری که ماهها پیش از مجاری دیگری و توسط خود مردم و علاقمندان چاپ و نشر شده است و ما فقط می خواهیم شکل رسمی و قانونی تری بگیرد و در قالب مجموعه شعر و در کنار اشعاری دیگر روانه بازار کتاب شود. خلاصه اینکه ما خیلی دوست داشتیم بدانیم که مشکل کجاست. اگر اشکال و ایرادی هست بگویند تا اصلاحش کنم و بطور مکتوب اعلام کنند که اشکال کجاست تا ما هم تغییری ایجاد کنیم اما هیچ دلیلی عنوان نمی شود و جالب است که یکبار گفتند این مجموعه با مباحث و اصول دینی ما متقارن نیست.

اما نکته دیگری که در برخورد با متون طنز وجود دارد این است که گاهی مسئولان با خواندن آثار طنز که با نقد و به قصد اصلاح همراه است، چرا که ماهیت طنز همین است؛ خودشان را در جایگاه مخاطب اثر می بینند و این موضوع زیاد به مذاقشان  خوش نمی آید و همین امر باعث می شود که با چاپ آن مخالفت کنند.

*برای تجدید چاپ دیگر کتابهایتان "سمفونی جیرجیرکها" و "خیابان خوابها" مشکلی پیش نیامده است؟ آیا مسائل چاپ و ممیزی گریبانگیر دیگر کارهایتان هم بوده است؟

چاپ این کتابها هم چندان بی مشکل نبوده است ولی در نهایت چاپ شده است.چاپ سوم "خیابان خوابها" درآمده و امسال باید به چاپ چهارم برود اما نکته ای  که در این ماجرا وجود داشت این بود که ما ترانه خیابان خوابها را که آقای علیرضا عصار آنرا اجرا هم کرده اند و با استقبال علاقمندان موسیقی همراه شد و در تجدید چاپهای کتاب تا امروز سه بار منتشر شده است بدلیل استقبال مخاطبانمان در کتاب "سمفونی جیرجیرکها" هم آوردیم اما شعری که در سه چاپ یک کتاب مجوز گرفته بود در چاپ کتابی دیگر حذف شد و مجوز نگرفت! همه اینها نشان می دهد که حذفها و مجوزدادن ها و ندادن ها معلوم نیست چه اساسی دارد و هر کسی با سلیقه شخصی خودش اقدام به تعدیل و تغییر آثار ادبی می کند.و براساس خواست شخصی تشخیص می دهد که اثری مجوز بگیرد یا رد شود، نه بر اساس اصول و قوانین. و  گاهی آدم فکر می کند افراد مسئول آنقدر معلومات ندارند و اهل کتاب نیستند که حتی نمی دانند اثری که حذف کرده اند در کتاب دیگری سه بار چاپ شده است !

*در مورد اثر جدیدی که در دست دارید برایمان توضیح دهید.

مدتی است که کار جدیدی را آغاز کرده ام با موضوع جایگاه طنز در آثار زنده یاد دکتر علی شریعتی و این پروژه ای بسیار گسترده است که پیش از اینها هم رویش کار نشده است. از چند ماه پیش روی آثار دکتر شریعتی کارم را شروع کرده ام و برای این کتاب با دوستان و خانواده دکتر و هر کسی که به نوعی با دکتر شریعتی در تماس بوده گفتگوهایی را آغاز کرده ام و در حال تحقیق بروی تمامی مقالات، دست نوشته ها و آثار به جامانده از دکتر شریعتی هستم. با توجه به گستردگی دامنه کار، پیش بینی می کنم که حداقل دوسال دیگر زمان نیاز باشد تا بتوانم این کتاب را به اتمام برسانم.

*  با توجه به تمام مسائلی که این روزها جامعه فرهنگی و نویسندگان، شاعران و ناشران با آن دست به گریبان اند چه پیشنهادی دارید برای بهبود این شرایط؟

من پیشنهاد می کنم که مدیران و مجریان، همگی تابع اندیشه ی اهل فکر باشند نه اینکه اهل فکر و اندیشه را تابع چارچوبهای خودشان کنند.اگر در دنیا تغییراتی مفید پیش آمد که منجر به رشد جوامع مختلف شد، بخاطر تلاش اهل قلم و صاحبان فکر و اندیشه بود نه نتیجه عملکرد سیاستمداران و قانونگذاران. من می خواهم مسئولان امر و مدیران ارشاد را نصیحت کنم که به خودشان بیایند و دقت بیشتری داشته باشند و درک کنند که حساسیت و تاثیر مسائل فرهنگی چقدر مهم است و اگر دلسوز هستند و می خواهند قدمی در جهت رشد جامعه فرهنگی و کشور بردارند، تابع اهل قلم و صاحبان فکر و اندیشه باشند.

*در پایان فکر می کنید سرانجام کتاب محکمه الهی که جز شعر محکمه الهی چندین شعر طنز دیگر را هم شامل می شود و بیشتر از یک سال است که در انتظار مجوز می باشد چه بشود؟

تاریخ ثابت کرده است که  هیچ کتابی در طول زمان چاپ نشده باقی نخواهد ماند و من 100درصد این کتاب را چاپ خواهم کرد هرچند که این کتاب پیش از چاپ رسمی و قانونی از سوی مخاطبان هزاران بار چاپ شده است. و مطمئن باشید که اگر این کتاب چاپ شود جزو پرفروشترین کتابهای زمان خودش می شود و من تعهد می کنم که اگر کمتر از200000 جلد به فروش رسید، به ناشر خسارت بپردازم.

گفتگو: شکوفه موسوی- ادبیات تبیان