صاحب صوت داوودی

مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای (دام ظله)

«من یادم می آید که درسابق ،بعضی ازاین موج های رادیویی را با زحمت پیدا می کردم .رادیوهای مصر را باز می کردم و با زحمت آن را می شنیدم.ما رفیقی داشتیم-خدا رحمتش کند-او به مصر رفته بود ،چند ماه در آنجا مانده بود و نوارهای عبدالفاتح ،شیخ مصطفی اسماعیل و محمد رفعت و امثال آنان را به اینجا آورده بود.مخصوصاً من از نوارشعشعانی خیلی خوشم می آمد؛آن را گوش می کردم .بعدها هم با صدای شیخ مصطفی اسماعیل آشنا شدم.بعد که شیخ مصطفی اسماعیل را شناختم،بقیه یادم رفت.»

"مصطفی محمد المرسی اسماعیل "صبح روز 17 ژوئن سال 1905میلادی مطابق با 28 خرداد سال 1284هجری شمسی در روستای میت غزال از توابع استان مصر دیده به جهان گشود. پدر مصطفی از ابتدای کودکی او را به مکتب فرستاد تا قرآن را حفظ کند و خواندن و شنیدن بیاموزد،در شش سالگی او را به مکتبی با سرپرستی شیخ"عبدالرحمن ابوالعینین"فرستاد .پس از ده سالگی در زمینه قرائت قرآن صاحب اسم و رسمی شد و پس از این مرحله به دست شیخ "ادریس فاخر" وارد مرحله یادگیری تجوید و علم قرائات شد. مصطفی در 14 سالگی برای نخستین بار در مسجد عطیف طنطا قرآن را تلاوت کرد، مردم پشت سر هم دورش حلقه زده و مجذوب صوت و تلاوت او شدند. او به توصیه یکی از شیوخ الازهر به آموزشگاه الاحمدی طنطا رفت تا در آن علوم دینی و قرآن را بیاموزد. نبوغ و قدرت خارق العاده این استاد در لحن به حدی است که با وجود نقیصه ذاتی که در قرار صدای او وجود دارد شنونده را آنچنان مسحور روح تحزن خود و تصویر معانی آیات قرار می دهد که مخاطب هرگز چنین کمبودی را احساس نمی کند.

بسط الحان در قرائت، شاخصه کار این قاری بزرگ فن قرائت است که او را در تأدیه معنا، توانا و یگانه کرده و باعث شده آثار به جای مانده از او ، غنی ترین و پر بهره ترین آثار هنر تلاوت قرآن باشد.

مصطفی اسماعیل استادی بی بدیل در فن قرائت قرآن کریم است و سبکی بسیار ممتاز و منحصر به فرد در تلاوت قرآن دارد. او مردی است که تمامی قاریان جهان در آستان پر از معنویتش سرتعظیم فرو می آورند و همه به او عشق می ورزند.

به راستی که تلاوت شیوا و ممتازی چون او تؤام با دلپذیرترین نغمات آسمانی و کلام روح بخش آیات الهی است که جان را طراوت و آرامش می بخشد و این چنین است که کلام رسول خدا(ص) که می فرمایند: «صدای نیکو زینتی است برای قراء» درباره صدای ملکوتی او قابل انطباق است. قاریان مبرز و اهل فن بر این عقیده اند که صوت محزون مرحوم استاد مصطفی اسماعیل دارای صفا و پختگی و جذبه ای روحانی است که به دل های مستمعان می نشیند و از گیرایی خاصی برخوردار است.

وقتی سوره احزاب را می خواند مردم چنان فریاد به تحسین او می گشایند که مجلس به خود می لرزد و وقتی در اثنای قرائت با تواضع و افتادگی از مردم اجازه پایان قرائت خود را می خواهد، آنها به او اصرار می کنند و از او ادامه قرائت را التماس می کنند، او نیز می خواند و آن گاه یکی از قرائت های استثنایی تاریخ را می آفریند و سوره "الحاقه"را چنان می خواند که مستمعان را هوش از سر به در می شود.

مصطفی اسماعیل همیشه از خداوند می خواست که تا لحظه مرگ بتواند قرآن را با صدایی سالم و بدون نقص بخواند خداوند نیز دعای وی را اجابت کرد و با وجود اینکه آن مرحوم از فشارخون بالا رنج می برد جز در موارد ضروری دوست نداشت نزد دکترها برود. بنابراین در طول عمرش تنها دوبار به پزشک مراجعه کرد، یکبار به علت بیماری آنفلوانزا در سال 1953 و بار دیگر در سال 1970 که هنگام بازگشت از مراسم تلاوت در شهر رشید دچار عارضه قلبی شد. وی پس از بهبود رژیم غذایی بسیار سختی را اجرا کرد و در مدت کمتر از سه ماه وزنش از 115 کیلو گرم به 80 کیلو گرم کاهش یافت و به سبب این کاهش وزن سریع تاثیر قابل توجهی در نیروی بدنی و صدای کم نظیر او ایجاد شد. برنامه هایی که ما هم اکنون از طریق رادیو و تلویزیون می شنویم همگی در این دوران سخت از زندگی استاد مصطفی اسماعیل اجرا شده و در واقع این تلاوتها مربوط به بخش ناچیزی از این صوت جاودانی است.

جایگاه رفیع این استاد در میان قاریان سبب شده که وی را «اکبرالقراء» یعنی بزرگترین قاری لقب دهند. لقبی که بدون شک برازنده این استاد است که با این که بیش از دو دهه از درگذشت وی و به میدان آمدن قاریان دیگر می گذرد باز هم کسی در اکبر القراء بودن مصطفی اسماعیل شک نمی کند.

از جمله کارهای کم نظیری که توسط مصطفی اسماعیل انجام شده است رعایت «وقف و ابتدا» با استفاده از آهنگ و نغمه است، به این صورت که به دلیل طولانی بودن یک عبارت یا بخاطر زیباتر شدن قرائت مجبور می شود در جایی وقف کند که برای وقف مناسب نیست، صوتش را به گونه ای در می آورد و اجرا می کند که شنونده متوجه می شود که جمله تمام نشده و مطلب هنوز ادامه دارد یعنی ضعف و نامناسب بودن محل وقف را با لحن و نغمه مناسب جبران می کند.

«مصطفی اسماعیل» را می توان یکی از ارکان چهارگانه فن نو در تلاوت قرآن کریم در مصر به حساب آورد که سه رکن دیگر آن عبارت بودند از بزرگانی چون «محمد رفعت» ، «عبدالفتاح شعشانی» ، «ابوالعینین شعیشع».

قاری متزین به اخلاق قرآنی؛ مصطفی اسماعیل شوهرخوب و لایقی بود، با همسرش به مهربانی و توام با احترامی عمیق و خالصانه رفتار می کرد و همیشه از همسرش به خاطر سختی ها و زحماتی که در غیاب او متحمل می شد تشکر و قدردانی می کرد. این استاد، انسانی بزرگوار و دست و دل باز بود و در تهیه نیازهای خانه، همسر، فرزندان و خویشاوندان بخل نمی ورزید.

او در عین سادگی و مهربانی و علاقه مندی به زندگی آرام و بی دغدغه در تربیت فرزندان خود یعنی سه پسر و سه دختر بسیار جدی بود و با وجود این که همه آنها در مدارس خارجی درس خوانده بودند او به دخترانش اجازه نمی داد که بدون حجاب بیرون بروند و در مجامع عمومی حاضر شوند، در عین حال محبت او همیشه شامل حال آنها بود.

سرانجام این قاری بزرگ در روز 22 دسامبر 1978 مطابق با دوم دی ماه سال 1358 شمسی در شهر قاهره به سوی معبود شتافت. شیخ مصطفی اسماعیل در منزل خود به خاک سپرده شد و در همان مکانی که اقامت داشت مسجد بزرگی بنا شد و زیارتگاهی برای عاشقان و دوست داران مرحوم مصطفی اسماعیل از سراسر دنیا شد؛ فردی که با صوت و لحن دلنشین اش توانست بسیاری از غیر مسلمانان را به سوی دین مبین اسلام رهنمون کند، همان گونه که خود بارها گفته بود یک قاری قرآن، بزرگترین سفیر قرآن عزیز است، روحش شاد و روانش قرین رحمت باد.

"با تلخیص از نشریه خبری رایحه"

منبع: نشریه راه قرآن ،شماره 24.