تیزرهای تبلیغاتی امام حسین (ع)

تاکتیک های تبلیغی امام حسین (ع)

تاکتیک در لغت به معنای « راهکار »¹ ؛ « فوت و فن کار، تدبیر حرب »²؛ « شیوه یا روش انجام کار را گویند »³.

براساس شواهد و مستندات تاریخی، جنگ اصلی امام (ع) با جبهه مقابل ، جنگ نظامی نبود . بلکه یک جنگ تبلیغی ، عاطفی بوده است. به همین جهت امام (ع) برای پیروزی در چنین جنگ سرنوشت سازی که حیات اسلام به آن بسته بوده، برای اداره وضع موجود و وضعیت های قابل پیش بینی بر اساس مدیریت الهی خویش، در موقعیت های مختلف تغییر رویکرد داده و اقدامات خاصی می نماید که در پیش برد اهداف الهی نهضت و تحقق رسالت آن، عمده ترین نقش ها را ایفا می نماید.

1- هجرت

مهاجرت یک قانون طبیعی کلی است که در میان تمامی موجودات زنده برای حفظ موجودیت و ادامه حیات برقرار است. وجود چنین مسئله ای، در فرهنگ اسلامی نشان گر جریانی پویا، ستم ناپذیر و پی گیر اهداف الهی در زندگی است . از این رو، در قرآن کریم بیش از 25 بار تعابیری از قبیل « هاجروا »، « مهاجر» و « مهاجرین » به کار رفته که چهار بار از هجرت در راه خدا به عنوان فضیلت یاد شده است.⁴

2- مکّه و ظرفیت بالای رسانه ای آن

حرکت تاریخی امام حسین (ع) به مکّه در سال 60 هجری در پی اعلام خودداری از بیعت با یزید و استقرار چهارماهه ایشان در این شهر، با مقایسه این برهه از زمانی  با دوران قیام مبارک حسینی- که دوران کوتاهی نیست- به نوبه خود منشأ پرسش هایی خواهد بود؛ نخست اینکه چرا امام حسین علیه السلام از میان همه شهرها، مکه مکرمه را برای هجرت برگزید؟ آیا حضرت در مردم مکه آمادگی دیده بود که آنجا را برای هجرت بر گزید؟

باید گفت : مکه به عنوان پایگاه مردمی برای کارهای فرهنگی ، برای هیچ یک ار ائمه آماده ی پذیرش نبود چرا که ؛ جنگ های صدر اسلام قلب تیره های گوناگون قبایل قریش را از کینه حضرت علی (ع) و خاندان پاکش مملو ساخته بود.

به همین علت هدف امام حسین علیه السلام از رفتن به مکّه و انتخاب آن برای سپری کردن بلندترین مقطع نهضت مقدّسش ( 125 روز) در واقع ، مردم این دیار نبود ، بلکه مقصود از اخذ چنین تاکتیکی ، ایجاد ارتباط با گروه های گوناگون و مختلف حج گزاری بوده که از جای جای جهان اسلام در آن ایّام به این شهر می آمدند .

3- پرهیز از قتل کور و هدر رفتن خون

امام حسین (ع) به خوبی می دانست که با قدرت یابی مطلق شخصیتی همچون یزید، کسی را یارای کوچک ترین اقدام و مخالفت با حکومت وقت نیست . زیرا حامل های اصلی و مهم نیرو از قبیل اقتصاد ، قدرت نظامی و دستگاه های وسیع تبلیغاتی (منبر و محراب) همگی در اختیار و استخدام پسر معاویه قرار دارد .

همچنین ایشان کاملاً آگاه بود که ماندن در مدینه منوّره می تواند حامل عواقب وخیمی- از اسارت و شهادت کور گرفته تا شکسته شدن حرمت حرم نبوی- باشد ،5 همچنین بر امام حسین (ع) مخفی و پنهان نبود که ماندن بیش از این در مکّه مکرمه صلاح نیست ، چون پس از آنکه تلاش های حکومت بنی امیّه برای دست گیری و یا قتل امام حسین (ع) در مدینه منوّره ناکام ماند ، تصمیم بر آن شد که تدابیر لازم برای دست گیری یا قتل ناگهانی (ترور) ایشان در مکّه مکّرمه اندیشیده شود.⁶

به همین علت ، در صورت علمیاتی شدن چنین نقشه ای ضمن اینکه سبب هدر رفتن و پای مال گشتن خون امام (ع) می گردید، حرمت حرم امن الهی نیز از بین می رفت.

از این رو، امام علیه السلام طبق نقشه و برنامه های زمان بندی شده با پیمودن مسافت نسبتاً طولانی (حدود 1400 کیلومتر) و بهره گیری از فرصت های مسیر حرکت ، در فضایی مناسب و آماده که پرده از چهره زشت و شیطانی نظام حاکم بر می داشت ، در حضور هزاران نفر در روز روشن ناجوان مردانه به شهادت رسید و با خون سرخش اسلام و قرآن را از حوادث روزگار بیمه نمود.

امام حسین (ع) به خوبی می دانست که با قدرت یابی مطلق شخصیتی همچون یزید، کسی را یارای کوچک ترین اقدام و مخالفت با حکومت وقت نیست . زیرا حامل های اصلی و مهم نیرو از قبیل اقتصاد ، قدرت نظامی و دستگاه های وسیع تبلیغاتی (منبر و محراب) همگی در اختیار و استخدام پسر معاویه قرار دارد

4- همراهی اهل بیت علیهم السلام (خویشاوندان)

یکی از تاکتیک هایی که موج دوم7 حرکت امام (ع) را از مدینه تا شهادت شکل می دهد ، همراهی فرزندان و بستگان نزدیک امام (ع) می باشد.

با اینکه طبق معمول رهبران قیام و مبارزه علیه حاکمان خود کامه در مهاجرت های اعتراض آمیز سیاسی ، برای آزادی عمل بیشتر و پرهیز از خطرات احتمالی ، به ویژه از جهت حیثیتی ، از همراه بردن زنان و کودکان جداً خودداری و در ایام مبارزه ، خود را از قید و بند زن و فرزندان رها می نمایند ، اما امام (ع) دقیقاً در این مبارزه با یزید، برعکس روش معمول عمل می کنند ، چرا که همراهی اهل بیت با امام در قالب یک حرکت اعتراضی و منحصر به فرد بوده که با سیاست و حکمت الهی امام (ع) برای به نتیجه رسیدن نهضت و تحقق اهداف مقدسش طرح ریزی شده که منجر به گام های بلند و

ماندگاری در عرصه تبلیغ دین خدا می گردد ، از قبیل:

الف. افشاگری جنایات

امام (ع) با این کار در واقع نیروهای دل سوز، فعال و آگاه را به کار گرفته است تا مرحله دوم نهضت ، یعنی « اسارت اهل بیت ، محقق شود ، که اگر امام علیه السلام با سیاست و حکمت الهی خود برای این مرحله از نهضت ، برنامه ریزی نمی کرد، بدون تردید نهضت آن حضرت از مرحله شهادت پا فراتر نمی گذاشت و عملاً با شکست رو به رو می شد و خون شهدای کربلا به هدر می رفت .

ب- معرفی نهضت حسینی

شهید مطهری رحمه الله می نویسد: « می گویند چرا زن و بچه ات را همراه می بری؟ می گوید آنها را هم باید ببرم .

بودن اهل بیت امام حسین علیه السلام در صحنه ، کربلا را بسیار بسیار داغ تر کرد . در واقع امام حسین (ع) یک مبلغ را طوری استخدام کرد که بعد از شهادتش آنها را با دست و نیروی دشمن تا قلب حکومت دشمن یعنی شام فرستاد . این خودش یک روش عجیب و کار فوق العاده است و همه برای این است که این صدا هر چه بیشتر به عالم برسد ، بیشتر به جهان آن روز اسلام برسد و بیشتر ابعاد تاریخ و ابعاد زمان را بشکافد و هیچ مانعی در راه آن وجود نداشته باشد.» ⁸

ج- تأمین امنیت اهل بیت

تاریخ پرفراز و نشیب اسلام چنین گواهی می دهد، یکی از حربه های کارساز دشمن نسبت به سران نهضت های توحیدی در کنترل و مهارکردن آنها به منظور تسلیم و به زانو در آوردن عاملین اصلی این دسته از جریانات ، دستگیری و شکنجه خانواده های مجاهدین اسلام بوده است .

دستگیری آمنه همسر عمر و بن حمق خزاعی به وسیله ابن زیاد و سرگردان نمودن ایشان در بیابان های مسیر کوفه و شام ، همچنین دستگیری همسر مختار به هنگام فرار از زندان کوفه برای وادار نمودن آن مبارز خستگی ناپذیر به تسلیم در برابر امویان ، بهترین گواه و سند تاریخی  بر نبود امنیت جانی در مدینه و مکّه  می باشد .

امام حسین (ع) به خوبی می دانست بعد از قتل عام مردان، اگر زنان و نسل علوی و سادات حسینی همراه نباشند و در مدینه بمانند ، همچون موارد مشابه ، به جرم سرپیچی مردان شان قتل عام شده و برای  همیشه از بین می رفتند .

امام حسین علیه السلام می فرماید: «اینان امانت های رسول خدا (ص) هستند، من از هیچ کس بر آنان ایمن نیستم.»⁹

شهید مطهری رحمه الله می نویسد: « می گویند چرا زن و بچه ات را همراه می بری؟ می گوید آنها را هم باید ببرم.  بودن اهل بیت امام حسین علیه السلام در صحنه، کربلا را بسیار بسیار داغ تر کرد. در واقع امام حسین (ع) یک مبلغ را طوری استخدام کرد که بعد از شهادتش آنها را با دست و نیروی دشمن تا قلب حکومت دشمن یعنی شام فرستاد

5- انتصار

امام حسین (ع) در هر فرصتی از مردم در خواست کمک می کردند. این عمل امام (ع) حکایت از آن دارد که برای تحقق آرمان های دینی و برقراری معروف و نابودی منکر باید به بستر سازی همّت گماشت . در پی گرفتن چنین روشی در مسیر تبلیغ ، افزون بر حکم عقل ، متکی به آیات قرآن و سنّت پیامبر (ص) است ، چرا که خداوند در قرآن چنین می فرماید: « و الذین اذا اصابهم البغی هم ینتصرون ؛ ویژگی های مومنان راستین این است که هر گاه ستمی به آنها رسد (تسلیم ظلم نمی شوند) و از دیگران طلب یاری می کنند.»¹⁰

6- پایبندی به عنصر امر به معروف و نهی از منکر

یکی از تاکتیک های تبلیغی امام (ع) که ریشه در سبک و روش تبلیغی خداوند در قرآن دارد ،¹¹ تاکتیک امر به معروف و نهی از منکر است.

این شیوه چون متشکل از عناصر و مولفه های سازنده ای مانند دعوت به خیر، تواصی به حق، تبلیغ، موعظه، نصیحت، تذکر، تبشیر و انذار می باشد، اثرگذار و ماندگار خواهد بود.

8- شهادت طلبی و ایجاد صحنه های عاطفی

امام حسین (ع) ، در صحنه عاشورا ، برای اثبات مظلومیت ، افشاگری حکومت نامشروع یزید و رفتار ناشایست غیر اسلامی حاکمان وقت همچون سایر پیام آوران الهی و مصلحان آسمانی با درایت و آگاهی  کامل ، متوسل به تاکتیک فداکاری و جانبازی می شود ، چرا که با این شیوه بذر بیداری « وجدان عمومی » و تحریک احساسات و عواطف پاک انسانی را برای اثبات حقانیت و مظلومیت خود در دل افکار عمومی می پاشد.

شهید مطهری رحمة الله چنین می نویسد: « دعوت امام به یاری در شب و روز عاشورا و سردادن « هل من ناصر ینصرنی » برای نجات خود و یارانش از مرگ و شهادت نبوده ، بلکه برای ریخته شدن خون ابن زیاد و بُرد بیشتر پیام انقلاب خونین او، به عصر خود و اعصار بعدی است»¹²

9- اتمام حجت

در قرآن کریم، از بیّنه داشتن انبیا به ویژه پیامبر اعظم (ص) بسیار سخن به میان آمده است .¹³

ذکر این گونه آیات و نشانه های الهی از سوی پیام آوران آسمانی که منجر به شناسایی راه از چاه و حق از باطل می شده، در واقع نسبت به اهل ایمان و کفر نوعی اتمام حجت است، تا ایمان و هلاکت شان کاملاً از روی دلیل و بیّنه باشد.

پذیرش دعوت کوفیان و حرکت امام (ع) به سوی عراق نیز برگی دیگر از اتمام حجت است که از علم و آگاهی، تدبیر و دور اندیشی و جامع نگری امام (ع) پرده برمی دارد ، زیرا چنانچه امام (ع) توجهی به این درخواست ها نمی کرد ، ضمن اینکه متهم به شانه خالی کردن از زیربار مسئولیت امامت امت می گشتند ، از سویی نیز بهانه بر کفر، طغیان و گمراهی آنان فراهم می شد.

بر این اساس وقتی ابن عباس و دیگر دوستان و بستگان امام حسین (ع) او را از رفتن به کوفه و سابقه بی وفایی آنها برحذر داشتند ، در پاسخ چنین می فرماید: « اینها نامه و پیام های آنهاست ، دیگر حرکت من برای مبارزه دشمنان خدا واجب شده است.»¹⁴

پی نوشت ها:

1- غلامحسین صدری افشار / نسرین و نسترن حکمی  /فرهنگ معاصر فارسی / ص 340

2- محمد معین / فرهنگ فارسی  /ج 1  /ص 1011

3- حسن انوری / فرهنگ بزرگ سخن  /ج 3 / ص 1582

4- انفال / 82 – 85 / آل عمران / 195 / حج / 58 / بقره / 218 / توبه / 20 / و ...

5- محمد مهدی اشتهاردی / سوگ نامه آل محمد / ص 163

6- سید بن طاووس / لهوف / ترجمه مهدی رضایی / ص 75

7- آیت الله حسین مظاهری  /چهارده معصوم / ص 72

8- مرتضی مطهری / حماسه حسینی / ج 1 / ص 272

9- سید هاشم بحرانی / مدینة المعاجز / ج 3 / ص 454

10- شوری / 39

11- نحل / 90

12- مرتضی مطهری / حماسه حسینی / ج 1 / ص 274 – 275

13- انفال / 43

14- خوارزمی / مقتل الحسین / ج 2 / ص 7-8

منبع:

تاکتیک های تبلیغ در نهضت امام حسین(ع) / حسین کوهستانی