چند نکته عاشورایی از علامه

(قسمت دوم)

مجموعه پرسش و پاسخ‏هایی از محضر علامه طباطبایی درباره امام حسین‏علیه السلام

قسمت اول این نکات گهر بار از دستتان نرود. حتما اینجا را ببینید.

بسم الله الرحمن الرحیم

زمان حضور حبيب بن مظاهر در كربلا

سؤال: آيا حبيب بن مظاهر - سلام الله عليه - از شهادت حضرت مسلم -سلام الله عليه- خبر داشت و اگر اطلاع داشت چرا به او كمك نكرد؟

جواب: ظاهرا خبر داشت، زيرا حضرت مسلم - سلام الله عليه - در پنجم ذى الحجه به شهادت رسيد كه تا عاشورا حدود يك ماه مى شود.و حبيب بن مظاهر بعد از شهادت حضرت مسلم به كربلا رفته است. شايد وقت شهادت حضرت مسلم در كوفه نبوده، يا طور ديگر بوده كه ما اطلاع نداريم .به هر حال ائمه -عليهم السلام- بر ايشان خرده نگرفته اند.

زمان وقوع جريان كربلا

سؤال: گفته مى شود كه روز عاشورا در جريان كربلا به صورت غير طبيعى طولانى شد، آيا اين مطلب درست است ؟

جواب: چنين گفته اند، ولى واقعه كربلا؛ پاييز و بيستم ميزان (مهر ماه) اتفاق افتاده كه روز تقريبا 12 ساعت بود، و از سفيدى صبح تا دو ساعت به غروب جنگ و نبرد ادامه داشت.

شهادت حضرت ابوالفضل - عليه السلام -

سؤال: آيا حضرت ابوالفضل العباس -عليه السلام- جداگانه جنگ نمودند؟

جواب: ايشان در جنگ مغلوبه كه پيش از ظهر اتفاق افتاد جنگ كردند و به همراه 49 نفر از اصحاب سيد الشهدا -عليه السلام- شهيد شدند.

قوم مستميت

سؤال: چگونه اصحاب سيد الشهدا -عليه السلام- با آن عده ى اندك، در برابر لشكر كوفه با آن ها همه جمعيت مقاومت نمود؟

جواب: اصحاب حضرت سيد الشهدا -عليه السلام- قوم مستميت (طالب مرگ و شهادت ) بودند و براى مرگ مى جنگيدند، و كسى كه اين گونه باشد خيلى پر خطر و مقاوم تر است و هيچ وقت پا به فرار نخواهد گذاشت؛ اما لشكر مخالف، مستميت نبود.

تأثر عموم موجودات در سوگ سيدالشهدا - عليه السلام -

سؤال: در يكى از زيارات سيدالشهدا -عليه السلام- (زيارت اول و نيمه رجب ) آمده است:

«اشهد لقد اقشعرت لدمائكم أظله العرش مع أظله الخلايق، و بكتكم السمأ و الارض و سكان الجنان و البر و البحر»؛ گواهى مى دهم كه به يقين سايه ها (و تمثلات نورى ) عرش و تمام مخلوقات براى (ريختن ) خون شما متأثر گرديدند، و تمام آسمان و زمين و ساكنان بهشت ها و خشكى و دريا براى شما گريستند.

تأثر موجودات در مصيبت امام -عليه السلام- چگونه است؟

جواب: عالم متأثر مى شود، بدانيم يا ندانيم ؛ زيرا تأثر واقعيتى است كه در بدن عنصرى امام -عليه السلام- پيدا شده است: و به جهت ارتباط همه عالم با امام -عليه السلام- موجودات عالم علوى و سفلى همگى متأثر مى شوند.

در ذيل آيه «فلما اسفونا انتقمنا منهم»؛ (پس وقتى ما را به خشم آوردند، از آنان انتقام گرفتيم) روايت معتبرى از حضرت امام صادق -عليه السلام- وارد شده كه:

«ان الله - تبارك و تعالى - لا يأسف كأسفنا، و لكنه خلق أوليا لنفسه، يأسفون، و يرضون و هم مخلوقون مدبرون، فجعل رضاهم لنفسه رضى و سخطهم لنفسه سخطا...»؛ خداوند - تبارك و تعالى - مانند ما خشمگين نمى گردد، بلكه اوليايى را براى خود آفريده است كه آنان خشمگين مى گردند و خشنود مى شوند، و آنان مخلوقند و تدبير امورشان به دست خداست، و خداوند خشنودى آن ها را خشنودى خود، و خشم آنان را خشم خود به حساب آورده است...

سؤال: آيا از اين جمله استفاده مى شود كه حتى جهنميان  مانند «ابن ملجم» نيز گريه كردند؟

جواب: خيلى ها را به گريه واداشت و درك كردند كه نمى بايد اين كار را مى كردند.منظور تأثر همه مخلوقات است و اين كه از انس و جن و آسمان و زمين گرفته تا عرش و كرسى و هر چه هست، از ريختن خون حضرت سيدالشهدا -عليه السلام- متأثر شدند، زيرا ولى خدا بود و ولايت كليه ى عالم را داشت .

اين يك نحو تأثر عمومى است، جنت گريه كرد با اين كه دار سرور است و حزن و اندوه و خوف ندارد.اگر گريه متعارف باشد، بهشت با كدام چشم گريه كرد؟! بنابراين منظور تأثر عمومى از جمله جنت است.

خونين شدن آفتاب در سوگ سيد الشهدا - عليه السلام -

سؤال: آيا صحيح است كه آفتاب در شهادت حضرت سيدالشهدا -عليه السلام- خونين شد؟

جواب: در حديثى از حضرت صادق -عليه السلام- آمده است: چهل روز، بعد از واقعه كربلا، آفتاب به رنگ سرخ، طلوع و غروب مى كرد: «تطلع حمرأ و تغيب حمرأ»

من كشته اشكم!

سؤال: در بعضى از روايات آمده است كه امام حسين -عليه السلام- فرموده است: «انا قتيل العبرة»؛من كشته اشكم .

و در قسمتى از زيارت آن حضرت وارد شده است: «السلام عليك يا صريع العبرة الساكبة»؛ درود بر تو اى كشته ى اشك ريزان!

و نيز در وصف آن حضرت آمده است: «و صل على الحسين المظلوم قتيل العبرات»؛ و بر حسين مظلوم، كشته اشكها، درود فرست .

به چه معنا است؟

جواب: يعنى اين كه شهادت حضرت سيد الشهداء -عليه السلام- باعث انكسار قلوب اهل ايمان و به وجود آمدن صفت رحمت و رقت در دل آنها شده و اين خود از اسباب تقرب آن ها به خدا است .مانند به پا داشتن مجالس عزا و با ياد و ذكر شهادت و مصائب وارده بر آن حضرت و اهل بيت -عليهم السلام- بودن و گريه و ريزش اشك .يا منظور اين باشد كه بخواهد بفرمايد ريخته شدن خون و شهادت من در اثر اشكهايى بود كه بر قتل عثمان يا مشركانى كه كه در بدر و حنين به دستور پيامبر اسلام - صلى الله عليه و آله و سلم - و به دست و شمشير حضرت امير -عليه السلام- ريخته شد؛ زيرا اين گريه ها عداوت و دشمنى در دل هاى مردم نسبت به خاندان رسالت به وجود آورد و سرانجام به شهادت آن حضرت منجر گرديد.بنابراين، خلاصه ى معنا اين است كه من كشته ى دست انتقام كسانى هستم كه مجالس عزا و گريه بر عثمان و مشركان را به پا داشتند.

از اين رو هنگامى كه سر مقدس حضرت سيد الشهدا -عليه السلام- را همراه با اسرا، به مجلس يزيد در شام وارد نمودند و صداى كلاغى را بر بالاى بام شنيد كه عرب آن را به فال بد مى گيرند و شوم مى دانند، خطاب به آن كلاغ گفت:

كلاغ صدا كرد و من خطاب به او گفتم: خواهى صدا كن و خواهى نكن، زيرا كه من ديون (= انتقام ) خود را از پيغمبر - صلى الله عليه و آله و سلم - گرفتم.

و نيز هنگامى كه با خيزان به سر مقدس اشاره مى كرد، چنين سرود:

اى كاش آن اجدادم كه در جنگ بدر حضور داشتند مى بودند و بى تابى و ناراحتى قبيله ى خزرج (كنايه از آل رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم) را كه در اثر ضرب شمشير من (= شهادت سيد الشهدا -عليه السلام- اهل بيت و يارانش) حاصل شد، مشاهده مى كردند.

يك قطره اشك و فرو نشستن آتش جهنم!

سؤال: در رواياتى از امام صادق -عليه السلام- درباره ى گريه بر حضرت سيدالشهدا -عليه السلام- و ريختن اشك بر مصيبت آن حضرت وارد شده است: «اگر قطره اى از آن در جهنم بريزد، حرارت و آتش آن را فرو مى نشاند.» اين روايت را چگونه مى شود، توجيه و معنا نمود؟

جواب: چه مانعى دارد كه قطره ى اشكى به اذن و خواست خدا، آتش جهنم را خاموش گرداند.در واقع، اين قطره ى اشك نظير توبه است كه باعث آمرزش گناه و محو آثار آن و از بين بردن عذاب مى شود، و نيز در نقطه ى مقابل آن كفر باعث حبط و نابودى حسنات و نعمت هاى بهشتى و سبب افروختن آتش جهنم مى گردد.

نتايج معنوى، اخروى و دنيوى زيارت سيدالشهدا - عليه السلام -

سؤال: معناى اين دو روايت كه در شأن و مقام زيارت و زائر حضرت امام حسين -عليه السلام- وارد شده، چيست كه مى فرمايد:

«من زار الحسين بن على - عليهما السلام - عارفا بحقه كان من محدثى الله تعالى فوق عرشه»؛ هر كس حسين بن على - عليهما السلام - را با شناخت حق او زيارت كند، از گفت گو كنندگان با خداوند متعال در عرش خواهد بود.

«...كان كمن زار الله فى عرشه»؛ هر كس قبر امام ابى عبدلله الحسين -عليه السلام- را زيارت كند، مانند آن است كه خداوند را بالاى عرش زيارت كرده باشد.

جواب: اين تعبير درباره ى زيارت امام رضا -عليه السلام- هم وارد شده است، زيرا حضرات معصومين -عليهم السلام- صاحب ولايت مطلقه و نوريه الهيه و مظاهر اسما و صفات حسناى حضرت حق مى باشد، چنان كه خود آن بزرگواران فرموده اند:

«نحن الأسماء الحسنى»؛ ما اسماى حسناى (خداوند) هستيم .

و نيز درباره ى معرفت خود فرموده اند:

«معرفتنا بالنورانية معرفة الله»؛ شناخت ما به نورانيت، شناخت خدا است .

بنابراين، كسى كه عارف به حق امام باشد، و يا اگر پرده از جلوى ديد باطنى برداشته شود، مى توان اسماء و صفات حضرت حق را كه ملكوت عالم است، مشاهده نمود.

 

سؤال:

«من زاره، كان الله له من وراء حوائجه»؛ هر كس امام حسين -عليه السلام- را زيارت كند، خداوند بر خواسته ها و حوائج او احاطه داشته و آن ها را بر آورده مى سازد.

جواب: اين جمله نظير آيه ى شريفه‏ى «و الله من ورائهم محيط» (خداوند بر آنان احاطه دارد) است، يعنى خداوند بر همه ى حوايج او اشراف دارد و حاجات او را مشمول عنايت خويش قرار خواهد داد، و به فضل و كرمش برآورده به خير خواهد نمود.

درجات اختصاصى سيدالشهدا -عليه السلام- در بهشت

سؤال: آيا درجاتى كه پيغمبر اكرم - صلى الله عليه و آله و سلم - به هنگام خروج آن حضرت از مدينه به سوى عراق در حال رؤ يا به ايشان فرمودند كه:

«ان لك فى الجنه درجات لا تنالها الا بالشهادة»؛ براى تو در بهشت درجاتى مقرر شده است كه جز با شهادت بدان نخواهى رسيد.

براى ساير ائمه -عليهم السلام- هم مى باشد، و يا اختصاص به آن حضرت دارد؟

جواب: خير، آن درجات، درجات امتيازى و اختصاصى آن حضرت است .البته اگر هر كدام از حضرات معصومين -عليهم السلام- به جاى حضرت سيد الشهدا -عليه السلام- بودند و شرايطى كه آن حضرت داشت برايشان فراهم مى شد، وظيفه آنان هم همان بود كه آن حضرت داشت و همان گونه فداكارى مى كردند كه آن حضرت نمود؛ ولى قرعه ى فال به نام آن حضرت افتاد و ايشان «وتر موتور» و دردانه و عزيز خدا گرديد.

سيدالشهدا -عليه السلام- با شهادت به كمال نرسيد، بلكه...

سؤال: آيا سيدالشهدا -عليه السلام- مانند ساير شهدا با شهادت به كمال رسيدند؟

جواب: حضرت كامل بود و همه ى ائمه اطهار -عليهم السلام- در كمالند و كامل آفريده شده اند و حركت تكاملى براى آنان معنى ندارد و آمدن آنان به دنيا براى پيمودن سير تكاملى نيست، بلكه براى پياده كردن و ظهور كمالاتى است كه براى ديگران با آن ها تكامل حاصل مى گردد، مانند صبر و استقامت و شهادت و...در روايات آن بزرگواران آمده است:

«أشهد أنكم ...جاهدتم فى الله حق جهاده حتى أتاكم اليقين»؛ گواهى مى دهم ...كه شما در (راه خشنودى) خدا حقيقتا كوشيديد، تا اين كه امر يقينى (= مرگ ) شما را دريافت .

و نيز آمده است:

«لقد عبدتم الله مخلصين و جاهدتم فى الله حق جهاد، حتى أتاكم اليقين»؛ به راستى كه شما خدا را با اخلاص پرستيديد و در (راه خشنودى) خدا حقيقتا كوشيديد، تا اين كه امر يقينى (= مرگ) شما را دريافت.

يقين در اين جا به معناى مرگ و شهادت است، نه به معناى رسيدن به كمال و نهايت سير تكاملى ؛ زيرا آن بزرگواران از اول كمال يقين را داشتند و با داشتن آن يقين تا مرز شهادت به جهاد فى الله پرداخت.

مجالس روضه

سؤال: حضرت عالى كه اين همه به مجالس روضه تشريف مى بريد، مستحضر هستيد كه مطالب غلط و اشتباه بسيار در اين گونه مجالس ذكر مى شود.با اين حال، چگونه در اين گونه مجالس شركت مى فرماييد؟

جواب: چه مى شود كرد؟ اگر نرويم چه مى توانيم بكنيم؟

منبع: در محضر علامه طباطبایی، سؤال شماره 286 تا 299

تنظیم: گروه حوزه علمیه تبیان