گناهی که در بورس نیست!

بعضی از گناهان ، تو بورس نیستند؛ بدین معنا که انسان فکر نمی کند که این کاری که انجام می دهد ،گناه است. از دسته ی این موارد ، بحث حق الناس است .

نشانه های قرآنی حق الناس

« وَ یا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِكْیالَ وَ الْمیزانَ بِالْقِسْطِ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیاءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدینَ »¹

شعار انبیاء این بود‌ ؛ ای مردم كیل را وفا كنید ، نسبت به مردم هیچ چیز را كم نگذارید . حق و ناحق نکنید .

در این آیه فرموده شده است : " وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ " حتی اگر غیر مسلمان هم از شما چیزی می خرد ، نگویید اینکه مسلمان نیست ،کم و زیاد کنیم اشکال نداره !

بعد می فرماید : اگر نسبت به هرکس کیل را وفا نکنید و کم بگذارید و حق و ناحق کنید ، مفسد در زمین هستید .

در جای دیگر قرآن می فرماید : « وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفینَ ؛ واى به حال آن هایى كه كم فروشى مى‏كنند .»²

باید به این نکته  توجه داشته باشیم که کم کاری تنها مربوط به صنف کاسبان نیست ، بلکه هر کسی با هر شغلی را می تواند شامل شود ؛از طلبه ای که بر منبر می رود و سخنرانی می کند ، باید رعایت کند که در قبال پولی که می گیرد به همان میزان سود برساند و تنها در صدد رفع تکلیف نباشد ، به آن میزانی که در خدمت عمر مردم است ، برای آنها مفید بوده باشد ؛ تا کارمندی که در اداره کار می کند ، همه باید مراقب باشند ؛ به عبارتی  حق الناس كار به روحانى و کارمند و تاجر و ... ندارد.

بحث حق الناس به اندازه ای اهمیت دارد که فقه اسلام نیز در این باره سکوت نکرده و این مسأله را در قسمت ها ی مختلف بیان می کند :

حق الناس در طهارت

در طهارت استفاده از آبی که برای مردم است ، چه برای وضوو چه برای غسل ، چه ظرفش غصبی باشد چه مكانش غصبی باشد ، اشکال دارد .

حق الناس در صلوة

می دانیم که نماز مسافر شکسته است اما اگر كسی بدهكاراست ، پول هم دارد که بدهی اش را بدهد اما به سفر می رود تا از دست طلبکاران فرار کند ، سفرش حرام است . در این سفر حرام ، نمازهایش شکسته نیست و روزه هایش را هم باید بگیرد .

حق الناس در حج

لباس احرام دو تکه پارچه ی سفید است که اگر حتی یک تکه نخ آن هم غصبی باشد ، حج مشكل پیدا خواهد کرد . حتی اگر آن هفت سنگی که به شیطان می زنند ، مال کسی باشد و بدون رضایت او برداشته شده باشد ، آن حج اشکال خواهد داشت .

بدترین نوع حق الناس چیست؟

*حق الناسى است كه طرفی که حقش ضایع می شود ، یتیم باشد . قرآن مى‏فرماید: « وَ آتُوا الْیَتامى‏ أَمْوالَهُمْ وَ لا تَتَبَدَّلُوا الْخَبیثَ بِالطَّیِّبِ وَ لا تَأْكُلُوا أَمْوالَهُمْ إِلى‏ أَمْوالِكُمْ إِنَّهُ كانَ حُوباً كَبیراً» ³

مال خبیث و طیب را مخلوط نكنید . قرآن کریم تجسم خوردن مال یتیم را در خوردن آتش بیان کرده است .

*بدترین نوع حق الناس این است كه آدمی حق كسى را بخورد و طرف هم نتواند كارى بکند ، به عبارتی مظلوم واقع شود ؛ « إِیَّاكَ وَ ظُلْمَ مَنْ لَا یَجِدُ عَلَیْكَ نَاصِراً إِلَّا اللَّهَ ؛ بترس از این كه به كسى ظلم كنى كه جز خدا یاوری ندارد . » ⁴

و در جای دیگری می فرماید:  «مَنِ اسْتَدَانَ دَیْناً فَلَمْ یَنْوِ قَضَاهُ كَانَ بِمَنْزِلَةِ السَّارِقِ ؛ كسى كه زیر بار قرض برود و از اول بنا داردکه آن را ندهد ، این دزد است . »⁵

حبط همه ی اعمال

کسی که بر گردنش حق الناس است، هیچ كار خیرى برایش ثبت نمى‏شود. حق الناس باعث مى‏شود هیچ عبادتى قبول نشود و عبادت‏ها حبط شوند.

روایت داریم: «مَنْ ظَلَمَ مَظْلِمَةً أُخِذَ بِهَا فِی نَفْسِهِ أَوْ فِی مَالِهِ أَوْ فِی وُلْدِهِ ؛ اگر كسى به گردنش حق الناس باشد، یا از خودش، یا از مالش، یا از بچه هایش انتقام گرفته می شود.»⁶

چگونه از این گناه پاک شویم ؟

فردی خدمت امام باقر(ع) آمد و عرض کرد : آقا من از زمان حجاج تا الآن در دستگاه طاغوت بوده‏ام . مى‏شود توبه كنم ؟ امام یك مدتى ساكت شد . دومرتبه گفت: آقا مى‏شود توبه كنم ؟ امام فرمود : « لَا حَتَّى تُؤَدِّیَ إِلَى كُلِّ ذِی حَقٍّ حَقَّهُ ؛ نه مگر این كه تمام اموالى را كه رشوه گرفته‏اى را به صاحبانش بر گردانی و ظلم هایی را که به مردم روا داشته ای جبران کنی . »⁷

از این روایات به روشنی مشخص می شود که راهِ توبه ای را که خداوند آن را برای هرکسی باز گذاشته است ، بر کسی که حق الناس بر گردن اوست  ، تا زمانی که از دین مردم بیرون نیاید ، بسته خواهد بود و توبه ی او پذیرفته نمی شود .

پی نوشت ها :

1- هود / 85

2- مطففّین / 1

3- نساء / 2

4- کافی / ج 2 / ص 331

5- همان / ج 5 / ص 99

6- همان / ج 2 / ص 332

7- همان / ص 331