ثبت جهانی محرم ممکن نیست
آیین های محرمی اگرچه بزرگترین آیین مذهبی ایرانیان به شمار می روند اما مردم شناسان و کارشناسان فرهنگی معتقدند که این مراسم به دلیل گستردگی و تنوع بسیار زیاد، قابلیت ثبت جهانی ندارند.
محمد میرشكرایی، مردم‌شناس در این باره به خبرگزاری میراث فرهنگی می گوید: «برگزاری مراسم آئینی و عزاداری های متنوعی که در نقاط مختلف كشور جریان دارند، در قالب یك مجموعه ثبت جهانی میراث معنوی محرم امكانپذیر نیست. چرا که مراسم محرم بسیار وسیع است. مثل انواع تعزیه، بنابراین هركدام از عناصر گوناگون محرم باید به طور مجزا ثبت شوند.»
او ادامه می دهد: «در این میان كلانشهرهایی چون تهران با دگرگونی های فرهنگی بسیاری مواجه هستند كه با كپی و سرایت آن به دیگر شهرها باعث خواهد مناطقی كه آیین ها و رسومات خاص دارند تحت تاثیر جریانات و دگرگونی های كلانشهرها قرار گرفته و به مرور دچار تحول شوند. به همین منظور ثبت جداگانه پرونده هر شهر امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.»
او با اشاره به این که عناصر فرهنگی معنوی در هیچ شرایطی از زمان شكل ثابتی ندارد ادامه می دهد: «مراسم و آئین ها هیچ وقت شكل ثابتی ندارد. بدون تردید دسته گردانی امروزی با دوره های پیشین مثل دوره ناصرالدین شاه یا دوره صفویه خیلی متفاوت است. به طوری كه درهر دوره ای به تناسب مجموعه شرایطی كه بوجود می آید تغییر می كند.»
درحال حاضر رشد تكنولوژی و همچنین الگوبرداری دیگر شهرها از كلان شهرهایی مثل تهران و همین طور پرداختن شبكه های سراسری به آن باعث شده آئین ها و عزاداری هایی خاصی كه در روستاها و شهرهای كوچكتر وجود دارد نادیده گرفته شود. این تغییر در آئین های عزاداری در كلانشهرها خطر نیست بلكه تحول است
به گفته میرشکرایی علم های 15 تیغه‌ای كه در تهران مرسوم است، دراصل و درگذشته 1 تیغه بوده است. به طوری كه زادگاه این علم شهر تهران است كه به دلیل وسعت خیابان های تهران دچار تغییر و به تعداد آن افزوده شده است. البته امكانات فنی كه در حال حاضر وجود دارد یكی از عوامل دیگری است كه باعث تغییرات این مراسم ها شده است و بی تردید مستمر هم است.
او با بیان اینكه درصورت ثبت آئین ها و مراسم معنوی محرم باید گروهایی ایجاد شوند كه ملزم به اجرا و حفظ آن باشند تا به تناسب تحولات در آن تغییر ایجاد نشود، می گوید: «مجموعه شرایط فرهنگی- اجتماعی بدلیل امكانات موجود وفناوری شكل جدید و جوانانه‌ای پیدا كرده است. به طوری كه در گذشته از شیپور و قرنی و طبل... استفاده می شد و امروزه فرم ابزار و آلات دسته ها و ضربها و حتی فرم موسیقایی آن نیز دچار تحولات بسیاری شده است.»
میرشکرایی معتقد است که درحال حاضر رشد تكنولوژی و همچنین الگوبرداری دیگر شهرها از كلان شهرهایی مثل تهران و همین طور پرداختن شبكه های سراسری به آن باعث شده آئین ها و عزاداری هایی خاصی كه در روستاها و شهرهای كوچكتر وجود دارد نادیده گرفته شود. این تغییر در آئین های عزاداری در كلانشهرها خطر نیست بلكه تحول است. عناصر فرهنگی به تناسب زمان تغییر خواهد كرد، اگر تغییر نكند همانند یك موزه زنده است. او ادامه می دهد: «البته آئین هایی مثل نخل گردانی در شهر تاریخی یزد كه اصالتا زیبایی و ارزشهای فرهنگی را دربرگرفته است باید ثبت و نگذاریم دچار تحولات امروزی شود. چرا كه نسبت به ارزشهایی كه دارد اگر از قالب اولیه دور شود خطر است.»
گروه گردشگری تبیان
