سناریوی محتمل برای بنزین هدفمند !

بخش اقتصاد- مصرف بالاتر از میانگین جهانی بنزین، قیمت پایین آن در ایران نسبت به کشورهای منطقه و قاچاق بنزین به کشورهای همسایه همه از دلایل آشنایی بودند که موجب شد طرح سهمیه بندی بنزین در کشور اجرا شود، تا اجرای این طرح علاوه بر اصلاح الگوی مصرف، مانع از قاچاق بنزین به کشورهای همسایه شود.

به گزارش گروه اقتصادی تبیان، بر اساس برخی برآوردهای انجام گرفته مصرف سوخت کشور در 20 سال گذشته تاکنون حدود 10 برابر افزایش یافته و این در حالی است که رشد مصرف سوخت در کشورهای مختلف جهان تنها برابر افزایش داشته است. دلیل اصلی این افزایش را باید در نحوه مصرف دید اما تمام این اسراف بر دوش مصرف کننده نیست.

در زنجیره مصرف بنزین باید سه طرف ماجرا را در نظر گرفت. طرف اول سازندگان خودرو در کشور، طرف دوم حمل و نقل عمومی و طرف سوم مصرف کننده نهایی. مطمئنا آنچه که باعث شده طی سالهای گذشته رشد مصرف سوخت در جهان تنها دو برابر افزایش داشته باشد را باید عواملی همچون تولید خودروهای کم مصرف و پیشرفت حمل و نقل عمومی در جهان دانست.

20 سال پیش اکثر خودروهای دنیا در هر صد کیلومتر بیش از 15 لیتر بنزین می سوزاند اما این میزان هم اکنون به کمتر از 5 لیتر کاهش یافته است. از طرفی حمل و نقل عمومی در اکثر کشورهای جهان علی الخصوص کشورهای توسعه یافته پیشرفت چشمگیری داشته است. برخی از این کشورها سابقه 100ساله در استفاده از مترو دارند و طول خطوط مترو پایتخت آنها به 300 کیلومتر هم میرسد.

با مقایسه شرایط آنها با کشور خودمان متوجه علت اصلی مصرف بالای بنزین در کشور خواهید شد . به این همین دلیل سهمیه بندی بنزین فقط توانست مانع قاچاق بنزین شود ، نه اصلاح الگوی مصرف. در این شرایط با هدفمندی یارانه ها و افزایش قیمت بنزین نیز مصرف سوخت کاهش چشمگیری نخواهد داشت چرا که مصرف کننده نه می تواند خودروی کم مصرف سوار شود و نه حمل و نقل عمومی از وضعیت مناسبی برخوردار است.

با این اوصاف افزایش قیمت بنزین در کوتاه مدت نخواهد توانست منجر به کاهش مصرف آن شود اما اثر تورمی خود را بر اقتصاد خواهد گذاشت. البته در بلند مدت نیز در صورتی می تواند بر کاهش مصرف سوخت موثر باشد که موانع فوق مرتفع شود.

بنزین 3 نرخی محتمل‌ ترین سناریو برای بنزین هدفمند

اما درحالی که شمارش معکوس برای آغاز فاز نهایی هدفمند سازی یارانه‌ها آغاز شده است، عدم اطلاع ‌رسانی درخصوص قیمت نهایی بنزین، گمانه‌زنی های متعددی را در این زمینه دامن زده است.

در این میان سناریوهای متعددی درخصوص قیمت بنزین پس از هدفمندی یارانه‌ها مطرح شده، از بنزین "شاید حتما" 400 تومانی تک نرخی گرفته تا سناریوهای دو نرخی و دیگر گمانه‌ زنی‌ها.

اما جدیدترین بررسی‌ها نشان می‌دهد که سامانه پرداخت بهای بنزین به صورت 3 نرخی در تمامی جایگاهها نصب و راه اندازی شده که همزمان با افزایش ابطال کارتهای سوخت غیر مجاز، احتمال حذف نظام سهمیه بندی و تعیین دو نرخ جدید برای بنزین نیمه یارانه ای و آزاد را قوت بخشیده‌ است.

درحالی که همزمان با نزدیک شدن به زمان اجرای قانون هدفمندی یارانه ها و آزاد سازی یارانه حاملهای انرژی، توسعه زیرساختهای اجرای این طرح در سطح 31 استان ایران در حال تکمیل است، با توجه به نقش برجسته بنزین در اقتصاد خانوار به عنوان یکی از استراتژیک ترین کالاهای مصرفی کشور، آزادسازی یارانه این فرآورده پر طرفدار نفتی با حساسیت بیشتری توسط جامعه مصرف و دولتمردان دنبال می‌شود.

پیگیری های صورت گرفته از وزارت نفت حاکی از تکمیل پروژه نصب و راه اندازی سامانه پرداخت بهای بنزین به صورت سه نرخی در بیش از دو هزار و صد جایگاه بنزین در سراسر کشور است. بر این اساس با اجرای طرح سوختگیری بنزین آزاد با کارت هوشمند از ابتدای خرداد ماه و تعیین سهمیه ماهانه 500 لیتر برای خودروهای شخصی، فاز سوم این طرح با نصب سامانه ای جدید، امکان عرضه بنزین با نرخ سوم را در جایگاههای سراسر کشور فراهم کرده است.

طراحی این سامانه به گونه ای انجام شده است که برای استفاده از بنزین با نرخ دوم و سوم ابتدا باید سهمیه بنزین یارانه ای کارتهای هوشمند سوخت به پایان برسد و پس از پایان این سهمیه بنزین یارانه ای امکان سوخت گیری بنزین با نرخ دوم و سوم با کارت هوشمند فراهم می شود.

از سوی دیگر، کیف الکترونیکی بنزین هم یکی دیگر از طرحهایی که همزمان با نزدیک شدن به زمان اجرای قانون هدفمندی یارانه ها در سطح مجاری های عرضه سوخت کشور به طور کامل نصب و راه اندازی شده است. با توجه به احتمال افزایش قیمت بنزین، سایر فرآورده های نفتی و سی.ان.جی با فعال سازی کیف الکترونیکی در کارتهای هوشمند سوخت امکان پرداخت وجه حاملهای انرژی از طریق سامانه شبکه شتاب بانکی در جایگاهها فراهم خواهد شد. بر اساس اعلام مسئولان امکان شارژ تا سقف یک میلیون تومان اعتبار در کارتهای هوشمند سوخت به عنوان کیف الکترونیکی سوخت وجود دارد که شارژ و پرداخت الکترونیکی قیمت سوخت مشمول هیچگونه کارمزدی توسط بانک عامل نخواهد شد.

در حال حاضر تعیین نرخ جدید و نحوه عرضه برای بنزین پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها به کلافی سردرگم تبدیل شده است که عدم اطلاع رسانی شفاف نیز از طرفی منجر به افزایش گمانه زنی ها و طرح سناریوهای قیمتی و غیر قیمتی در این زمینه شده است.

در شرایط فعلی امکان عرضه همزمان بنزین معمولی و سوپر به صورت دو نرخی در جایگاهها وجود دارد به طوریکه قیمت هر لیتر بنزین یارانه ای 100 تومان، بنزین سوپر یارانه ای 150 تومان، بنزین نیمه یارانه ای 400 تومان، بنزین نیمه یارانه ای سوپر 550 تومان است. بر اساس اعلام مسئولان وزارت نفت با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها، موجودی بنزین ذخیره سازی شده در کارتهای هوشمند سوخت با نرخهای یارانه ای فعلی 100 و 150 تومان عرضه می شود. به عبارت دیگر این امکان وجود دارد که با آزاد سازی یارانه بنزین و حذف نظام سهمیه بندی، نرخ اول برای عرضه بنزین ذخیره سازی شده در کارتها با قیمتهای فعلی اختصاص یابد و سپس دو نرخ جدید برای عرضه بنزین نیمه یارانه ای و آزاد توسط دولت تعیین شود.

با توجه به استقبال از خرید بنزین نیمه یارانه ای در دو سال گذشته، بنزین 400 تومانی محتمل ترین گزینه برای تعیین نرخ دو بنزین توسط دولت بوده که این نرخ دوم هم تاکنون توسط هیچیک از اعضای کابینه تکذیب نشده است. از سوی دیگر هم اکنون بررسی و رایزنی ها برای تعیین نرخ سوم بنزین در بین دولتمردان و مسئولان مختلف در حال انجام است که به نظر می رسد توافق نهایی در بین دولتمردان برای تعیین این نرخ مراحل پایانی خود را پشت سر می گذارد.

تهیه و تنظیم: متین کاکویی